WAARDEVOL WOERDEN Nieuwsbrief over de cultuurhistorie van Harmelen, Kamerik, Woerden en Zegveld Boeren, Burgers ERFGOED KLEURBOEKEN en Buitenlui WOERDENS MONUMENTEN KLEURBOEK DE ICONEN VAN WOERDEN WWW.ERFGOEDKLEURBOEKEN.NL ERFGOED KLEURBOEKEN Open Monumentendag Woerden © Jessica Rateland & Jaco Kazius 8, 9 en 10 september 2017 Uitgave #25 augustus 2017 Voorwoord Woerden in stukken Beste lezer, met veel genoegen krijgt op de vrijdagavond een vervolg. Woerden voor het organiseren van dit unieke Hoewel boeren, burgers en buitenlui vaak in één adem genoemd presenteer ik u de vijfentwintigste editie Het tweede college gaat over het thema moment tijdens het OMDW-weekend. Dit jaar worden was het voor “mensen van buiten” vóór 1800 niet wist u dat... van Waardevol Woerden. Deze extra ‘Boeren, burgers en buitenlui’ en wordt is de joodse begraafplaats te bezoeken op de makkelijk om zich in een stad of dorp te vestigen. Als het om ...Inclusie Woerden dit jaar een schouw uitvoert naar de gegeven door Frank van Rooijen, zondag. Tussen 14.00 en 16.00 uur kunt u op dikke editie draagt als thema ‘Boeren, een wat groter stadje ging vonden de nieuwe inwoners vaak wel toegankelijkheid van de opengestelde monumenten tijdens Open streekarchivaris en directeur van het RHC die dag een kijkje nemen achter de normaliter Monumentendag Woerden 2017? Op basis van de resultaten burgers en buitenlui’ en sluit hiermee aansluiting bij de autochtone burgerij, maar om in een kleine Rijnstreek en Lopikerwaard. Voorafgaande gesloten deuren. wordt er een aanvalsplan voor 2018 gemaakt om dit nog verder naadloos aan op het thema van Open boerengemeenschap thuis te raken was voor een buitenstaander aan het college wordt Open Monumentendag te verbeteren. Monumentendag 2017. In de nieuwsbrief Woerden 2017 om 20.30 uur officieel veel moeilijker. Niet alleen kon een vreemd dialect of een treft u het volledige programma, geopend door Yolan Koster - Dreese, andere godsdienst het inburgeren van de buitenlui lastig maken, diverse achtergronden en interessante wethouder cultureel erfgoed. ook de regels van de overheid konden een hindernis vormen. Aansluitend op het college om 22.30 uur weetjes aan. volgt het lichtproject Leidse Poort op de De groeiende armoede in de Republiek der Zeven Verenigde In de oude dorps- en stadsarchieven, die in het Regionaal Historisch buitengevel van het Stadsmuseum. Het programma voor Open Monumentendag Nederlanden was vanaf het eind van de zeventiende eeuw aanleiding Centrum Rijnstreek en Lopikerwaard bewaard worden, zijn er Een spectaculair project waarbij kunstenaar Woerden 2017 bestaat voor het eerst om paal en perk te stellen aan het toelaten van nieuwelingen. honderden van dit soort akten van indemniteit bewaard gebleven; Ruben van Esterik en architectuurhistoricus uit drie dagen, waardoor we kunnen Nieuwe inwoners moesten daarom over het algemeen bij het ze zijn op de website van het RHC allemaal terug te vinden. Je Jessica Rateland opnieuw de samenwerking Namens het bestuur van Stichting Open spreken van een heus OMDW-weekend. dorpsbestuur een akte van indemniteit inleveren. Dat was een kunt er soms heel goed in nagaan waar mensen geboren zijn en op aangegaan zijn om een verdwenen icoon Monumentendag Woerden dank ik Traditiegetrouw starten we met op vrijdag verklaring van het dorpsbestuur of het kerkelijk armbestuur van de welke plekken ze gedurende hun leven gewoond hebben. De hierbij voor een avond tot leven te brengen. alle partners, sponsoren, eigenaren en de Open Monumenten Klassendag. Net plaats, waar de nieuwe inwoners geboren waren. Het armbestuur of afgebeelde akte van indemniteit zit in het archief van het dorpsbestuur Meer informatie hierover leest u in deze vrijwilligers. Ik wens u veel leesplezier als de voorgaande jaren gaan ongeveer de diaconie beloofde dan om, indien nodig, de kosten van armenzorg van Zegveld. Hij werd op 8 november 1751 uitgeschreven in het nieuwsbrief. Op de zaterdag zullen veelal met deze nieuwe editie van Waardevol duizend kinderen uit de groepen 7/8 van voor die eigen “inboorlingen” aan het armbestuur van de nieuwe Altendiez (Alten Dirtz), een plaatsje in Duitsland aan de rivier de Lahn vanaf 10.00 uur de bekende monumenten Woerden. En nodig u van harte uit om deel de basisscholen een bezoek brengen woonplaats te vergoeden. Pas als die garantie gegeven was mochten in het tegenwoordige Rijnland-Palts. Dominee Johann Manderbach hun deuren weer voor het publiek te nemen aan de activiteiten van Open aan diverse opengestelde monumenten mensen zich in een andere plaats vestigen. en het armbestuur van de Hervormde kerk aldaar verklaren tot openen. Daarnaast zijn er verschillende Monumentendag 2017. Het belooft een in de gehele gemeente. De Klassendag geruststelling van alle plaatselijke besturen, dat zij voor de kosten themarondwandelingen onder begeleiding leerzaam en ontzettend leuk weekend wordt georganiseerd door Stichting Open zullen opdraaien als Anna Margreda Heubachin, geboren in Altendiez, van gidsen van het Gilde. Hoogtepunt te worden! Monumentendag Woerden in samenwerking tot armoede mocht vervallen. De achttiende-eeuwse Zegvelders tijdens de dag is de onthulling van het met de KUVO en het Gilde. zullen wel even vreemd gekeken hebben naar deze dame met gerestaureerde Gildepoortje. Na 15 jaar keert Henny de Swaaf haar Duitse tongval. Waarom, wanneer en hoelang Anna Margreda het rijksmonument terug naar de Woerdense Voorzitter Stichting Open Monumentendag Het succesvolle eerste OMDW-college over Heubachin in Zegveld heeft gewoond is volkomen onbekend. Was ze binnenstad. Wij danken de gemeente Woerden het verdwenen icoon ‘de Dubbele Sleutel’ op doorreis in het kielzog van Duitse marskramers? Had ze relaties met verveners en turfstekers, waarvan er veel uit het oosten kwamen? Was ze op de vlucht? Omdat de akte in Zegveld is achtergebleven lijkt het alsof Anna Margreda hem later niet meer nodig heeft gehad en Het thema: ‘Boeren, burgers en buitenlui’ hem bij haar vertrek niet meer heeft meegenomen. Het kan ook zijn, dat Zegveld haar laatste woonplaats was, hoewel haar naam in de ‘Boeren, burgers en buitenlui’ is ontleend aan een eeuwenoude drietal een meer neutrale lading, en dan betekende het nog steeds begraafboeken van de Hervormde kerk niet is gevonden. uitroep die de afgelopen eeuwen al een paar keer van betekenis ‘iedereen tezamen’ of ‘niemand uitgezonderd’, net als voorheen op is veranderd. Oorspronkelijk was ‘Boeren, burgers en buitenlui!’ het marktplein. Anna Margreda Heubachin was slechts één van de buitenlui, die de de roep waarmee een stads- of dorpsomroeper op het marktplein boeren en enkele burger in Zegveld voor lange of kortere tijd in hun de aandacht trok voor een officiële mededeling of een In de 20ste eeuw kregen de drie B’s een nieuwe lading die paste midden opnamen. Haar akte van indemniteit is het enige papieren reclameboodschap. Hij vatte hiermee zijn doelgroepen samen: bij ingrijpende maatschappelijke veranderingen. De Nederlandse Akte van indemniteit, 18e eeuw bewijs voor het feit, dat zij daar ooit geweest is. burgers waren de inwoners van de stad, boeren woonden buiten de landbouw onderging een radicale schaalvergroting, waardoor er veel stad maar waren er nauw mee verbonden, en buitenlui waren alle minder menskracht nodig was dan voorheen. De totale bevolking vreemdelingen die zich om welke reden ook in de stad bevonden. groeide sterk en werd steeds stedelijker. De welvaart en de mobiliteit Wist u dat…. van het landschap, het bodemgebruik vindt. In het najaar zal een bijeenkomst ‘Boeren, burgers en buitenlui!’ betekende dus: ‘Iedereen luisteren!’ namen toe, zodat steeds meer stedelingen ‘buiten’ konden wonen …de gemeente bezig is met het en de bebouwing worden beschreven en plaats vinden u waar u meer hoort over de De drie begrippen hadden destijds een formele betekenis. Veel en recreëren. Dat stelde nieuwe eisen aan het platteland: naast inventariseren van de cultuurhistorische gewaardeerd. Deze informatie komt digitaal cultuurhistorische waardenkaart. steden kenden bijvoorbeeld gedetailleerde regels om te beschrijven modern productielandschap moest het ook een aantrekkelijk waarden in Woerden? beschikbaar. Hiermee is de gemeente wat rondreizende ‘buitenluiden’ wel en niet mochten doen. Deze woon- en speellandschap worden. Voor het eenvoudige patroon Woerden voorbereid op het erfgoedbeleid Heeft u interesse om mee te denken over stedelijke voorschriften verdwenen in de 19de eeuw, toen wetten van stad en ommeland is een smeltkroes in de plaats gekomen, zo Daartoe wordt op dit moment de cultuur- van de toekomst: de Erfgoedwet die de cultuurhistorische waarden van Woerden en regels niet langer op lokaal niveau werden opgesteld, maar werd al vijftig jaar geleden opgemerkt. Soms worden de woorden historische waardenkaart van Woerden vorig jaar van kracht is geworden en de en wilt u deze bijeenkomst bijwonen, dan landelijk. Het historische onderscheid tussen boeren, burgers en boeren, burgers en buitenlui gebruikt om deze nieuwe werkelijkheid gemaakt. Hierin staat een overzicht van Omgevingswet die voor 2019 gepland staat. kunt u dit alvast kenbaar maken door een buitenlui verloor daarmee zijn scherpe omlijning. Het trio ‘boeren, te beschrijven, maar het lukt niet om ze scherp af te bakenen. alles wat waardevol is op het gebied van mail te sturen aan [email protected]. burgers en buitenlui’ kreeg vervolgens in de volksmond een nieuwe Dat bevestigt het beeld van de smeltkroes: boeren, burgers en de geschiedenis van gemeente Woerden. U, als inwoner en geïnteresseerd in