JUBBEGA - SCÏÏUREGA SOCIAAL-ECONOMISCHE SCHETS VAN SET RUILVERKAVELIiiGSGEBIED TUSSEN SCHOTERLANDSE COMPAGNONSVAART EN TJONGERKANAAL . \U ... h {• L .} ^ DENHAA G '••..'.: MA VERSLAGEN 12 JAM, Mi' NO. I76 N BIBLIOTHEEBiGLiOTHEcRK ^. ? December 1966 LandlDouw-Economisch Instituut - Conradkade 175 ~~ 's-Gravenhage - Tel.•61.41«61 INHOUDSOPGAVE Blz LIJSTVA UBIJLAGE N 4 WOORDVOORA F .7 INLEIDING 9 HOOFDSTUKI ALGEMEENSOCIAAL-ECONOMISCHE .ASPECTE N'•', ."'",.... 12 §1 .Bevolkin g 12 § 2.Beroepsbevolkin g.- ' 17 §.3. .Werkgelegenheid :e nforensism e 20 HOOFDSTUKI I ASPECTENVA ND SAGRARISCH-ECONOMISCH ESTRUCTUU R 23 §1 .Hoofd -e nnevenberoe'pe nva nd egeregistreer - den 23 § 2«Bedrijfsgroottestructuu r 24 §3 .Wijziginge ni nhe taanta lgeregistreerde n I96O-I966 30 §4 -Verkavelin g ; 32 §5 -Eigendo me npach t 32 §6 .Utiliteitsvoorzieninge n 33 HOOFDSTUKII I DELANDBOUWBEDRIJVE N 34 §1 .Grondgebrui ke nproduktiepatroo n 34 § 2.D erundveehouderi j 35 §3 .Arbeidsbezettin g 37 §4 «Bedrijfsuitkomste n 38 HOOFDSTUKI V ENKELEAGRARISCH-SOCIAL EASPECTE N 39 §1 .Leeftijdsopbou wva nd ebedrijfsnoofde n 39 §2 oBedrijfsopvolgin g 39 §3 .D eberoepskeuz ee nhet"onderwij sva nd e ^ boerenzoons 42' §4 «Stimulanse nto tverbeterin gva nd ebe ­ drij fsgroottestructuu r 44 SAMENVATTING 46 1538 - 4 - LIJST VANBIJLAGE N Biz, 1.Bevolkin g sinds191 0 49 2.Geboorten -e nvestigingsoverschotte n 50 3.Mannelijk eberoepsbevolkin g 51 4.Mannelijk eberoepsbevolkin g naarbedrijfsta k 52 5.Woonforense n 53 6.Werkforense h ...-, 54 7«Reistij d vand ewoonforense n 55 80Vervoermiddele n vand ewoonforense n , 56 9. Geregistreerde telplichtigen 57 10. Geregistreerden naar grootteklasse enberoepsgroe p 53 11. Geregistreerden naar grootteklasse,beroepsgroe p en gebied ^ 12.Fevehbëroèpe nva n deB - énhoofdberoe p van deC-geregis - treerden 60 13.D-geregistreerde n 6l 14. Specialebedrijve n 62 15.D ebedrijve nva n ^1 h a end e cultuurgrond 63 16.¥ijziginge n inhe t aantalgeregistreerde n 64 17'.Nieuw-geregistreerde n (196O-I966) 65 18. Verdwenen geregistreerden (196O-I966) 66 19.Overdrachte n (196O-I966) 67 20.Omvan gva nhe tgrondverkee r (1965-I966)- 68 21.Verkavelin g '•'•'.,, 69 22.Eigendo m enpach t 70 23.Gepacht e grond 72 24.Eigendo m enpach t van ouders envreemde n 72 25.Utiliteit.svoorzieninge n 73 26.Ontwikkelin gva nhe t grondgebruik 74 27. Grondgebruik 75 28.Varken s opd elandbouwbedrijve n I966 yg 29.Varken s opd eoverig e bedri-jven196 6 77 30.Varken so pd elandbouwbedrijve ni96 0 78 31.Varken s opd eoverig e bedrijveni96 0 79 32.He tpluimve e 80 33.Melkkoeie n I966 81 34.Melkkoeie n i960 82 35« Overigeveehouderi j 83 36.Melkprodukti e 84 37.Arbeidskrachte n I96O-I966 85 38.Arbeidskrachte n 1966 86 39.Arbeidsdichthei d oplandbouwbedrijve n 87 40.Bedrijfsuitkomste n 88 41.Leeftij d vand ebedrijfshoofde n 89 42.Bedrijfsopvolgin g 90 43.Bedrijfsopvolger s 91 44.Pach t eneigendo m vand egron d vand evrijkomend e bedrijven 92 45.Beroepe nva nd e zoonsva n 15 jaar enoude r 1962 53 46.Beroepe nva nd e zoonsva n1 5 jaar enoude r195 & 94 1538 - 5- Biz. 47«Onderwij sva nd e zoonsva n1 5jaa r enouder ,werkzaa m ind e landbouw 95 48.Onderwij s van de zoonsva n 15 jaar enouder ,welk e primair zijn afgevloeid 96 49» Onderwijsva nd e zoonsva n 15jaa r enouder ,welk e secundair zijn afgevloeid 97 50„Landbouwonderwij s 98 51.Ramin gva nhe tpotentiël e aantal kandidatenvoo rbeëindi ­ gingva nhe t bedrijfvi ahe t0. -e n S.-fonds ^9 1538 WOORDTOORAF De Cultuurtechnische Dienstverzoch t inmaar t I966he t Landbouw- Economisch Instituut een sociaal-economische schets temake n vanhe t ruilverkavelingsgebied "Jubbega- Schurega" .Dez e schetsi see nuit ­ werkingva n enee ntoelichtin g opd ebestaand e statistische documen­ tatie overhe tbetrokke n gebied.Va nd e indez e schetsvermeld ege ­ gevensmaak t de Cultuurtechnische Dienst gebruikbi jd evoorberei - dingswerkzaamhedenvoo r deruilverkavelin g end e samenstellingva n hetrappor t exart .3 4va nd eRuilverkavelingswet . Het ruilverkavelingsgebied "Jubbega -Schurega " is ongeveer 53OOh a groot.Hieri n is begrepen_ +15 0h a gelegen ind eruilver ­ kaveling "Tjongervallei-Noord".He t iss metuitzonderin g vanee n klein deel inhe tnoordweste n vand egemeent e Ooststellingwerf,ge ­ legen inhe t oostelijkedee lva n de gemeenteHeerenveen . Ditversla g isopgestel d doord e afdelingStreekonderzoek . DEDIRECTEUR , 1s-Gravenhage,decembe r 1966 -9 - INLEIDING Demomentee l invoorbereidin g zijnde ruilverkavelingJubbeg a - Schuregai sgrotendeel s gelegen inhe t oostelijkdee lva nd e gemeente Heerenveen.Ee nklei n deel, aansluitend aand e oostelijke grensva n de gemeenteHeerenveen ,i sgelege n tennoordweste n van Donkerbroek inhe tnoordwestelijk edee lva nd e gemeenteOoststellingwerf . Inhe tnoorde nword t het gebiedbegrens d door de Schoterlandse Compagnonsvaart eni nhe t zuidendoo rhe t Tjongerkanaal.I nhe t wes­ teni s als afbakening ongeveer degren s tussend epolder sMildam-Oos t enNijehorn e gekozen,terwij l inhe t noordoosten degren svana f de Schoterlandse Compagnonsvaart loopt langsd eOpsterlands e Compagnons­ vaart tot aanDonkerbroek « Na Donkerbroekbuig t degren si nzuidwes ­ telijke richting aflang sd e grens vanhe t ruilverkavelingsgebied "Tjongervallei-Noord" tot aanhe tTjongerkanaal . Nabestuderin g vanhe t toedelingsplan vand eruilverkavelin g "Tjongervallei-Noord" is eendee lva ndi t gebied gevoegdbi jd e ruilverkaveling "Jubbega-Schurega".Di t gebied is +15 0h a groot en isbi j.._ +4 0gebruiker sui t het ruilverkavelingsgebied "Jubbega- Schurega"i ngebruik .Inclusie f dit gebied ishe t ruilverkavelingsge­ bied "Jubbega-Schurega" ongeveer 5300h a groot.Volgen s de indeling naar landbouwgebieden van 1me i 1957behoor t het ruilverkavelingsge­ bied tothe t landbouwgebied "DeWouden" . Op nevenstaandekaar t l) zijn degrenze nva nhe t ruilverkave­ lingsgebied aangegeven,evenal sd e onderverdeling in een zestalge ­ bieden,welk e door deCultuurtechnisch e Dienst isvastgesteld , ten einde eventueleverschille nbinne nhe t ruilverkavelingsgebiedt e kunnen onderkennen.Dez e gebieden zijns I Nieuwe-e nOudehorn e IV Hornsterzwaag II Jubbega-Schurega-Noord V Hornsterzwaag-Noordoost IIIJubbega-Schurega-Zui d VI Donkerbroek-Noordwest Topografischvertoon t dit gebied eenvri jeenvormi gbeeld . Een strook^ welkemidde ndoo r het gebied loopt en een strooklang s de Schoterlandse Compagnonsvaart hebbenvee l lintbebouwing.D ehoogte ­ liggingvarieer tva n 5>30+N„A„P .i nhe t noordoosten tot even onder 1I.A.P.i nhe t zuidwesten* De bodem bestaat voornamelijkui t overwegend fijnzandige hoge enmiddelhog e zandgronden enmiddelhog e veenontginningsgronden. Verder komen inhe tuiterst e zuidwesten eni nhe t midden vanhe tge ­ bied langshe tTjongerkanaa lbetrekkelij k kleine oppervlaktenveen ­ gronden met eenmee r ofminde r slibhoudend zanddekvoor„ •He tnoorde ­ lijke deelva nhe t ruilverkavelingsgebied isee n oudveenontginnings - gebied.Kenmerken d zijnd evel e "wijken"i ndi t gebied.I nd euiter ­ steoostkan t vand enoordelijk e streek liggenvri jrecent e ontginnin­ gen,uitgevoer d in opdracht vand eDomeinen . l)Opgenome n met toestemming vand eTopografisch e Dienst.Repro - duktieva n ditkaartfragmen t isverboden . I538 - 10- De oorspronkelijke"bevolkin gva ndi t gebiedwoond e opd e zand- ruggelege n tennoorde nva n deTjonger .Me td e ontginningva n de veengebieden tennoorde n vandez e zandrug werd inhe tmidde nva n de zestiende eeuwbegonne nvanui tbo t westenva nd egemeent eHeerenveen . De grotendeelsgeïmmigreerd e veenarbeiders trokkenme t de ontginning mee inoostelijk e richting;enkele , bleven achter envestigde n zich alsklein eboer .Behalv e enkele grotere bedrijven,gestich t doord e vroegere veenbazen,ontstonde nvee lklein e bedrijfjes.Omstreek she t middenva nd evorig e eeuwwa sd e ontginning gevorderd totJubbeg a en Hornsterzwaag.N* aontginnin g vandez eveengebiede n isniet ,zoal sge ­ bruikelijk,he tgrootst e deelva nd ehieri nwerkzam e bevolkingwegge ­ trokkennaa r andereveengebieden ,maa rwer d doorhe ngetrach t indi t gebied eenbestaan.o p tebouwe n op eenklei nlandbouwbedrijfj eo pd e ontgonnen gronden ofva nhetgee n deovergebleve n woeste grondno g aanprodukte n opleverde.D e situatie diehierdoo r ontstondheef t in belangrijkemat e demaatschappelijk e enoo kd e geestelijke structuur van dit gebiedbepaald .I nhe t verleden isi nverscheiden epublikaties , waaronder eenaanta l romans,d eproblematie k van dit gebied onder de aandacht gebracht.l) Bijd e samenstelling vandez e sociaal-economische schetsi sge ­ bruik gemaaktva nd e individuele bedrijfsgegevens (landbouwtellingen vanme i i960e n1966 )va n alle geregistreerde telplichtigen,voo r zoverwoonachti gbinne n degrenze nva nhe t ruilverkavelingsgebied. Dank zijd ebereidwillighei d van enkeleplaatselijk e deskundigen konden enigeinlichtinge nworde nverkrege n omtrent deberoepe nva nd e telplichtigen,d eopvolgingssituati e end everdwene n bedrijven. Overd ejare n195 6e n 19&2zij nvoo r een onderzoek naarberoeps ­ keuze enbedrijfsopvolgin gonde rmee r ind egemeent e Heerenveen door het Landbouw-EconomischInstituu t individuele gegevensverzameld . Uit ditmateriaa l zijnd e individuele gegevensva n de landbouwbedrij­ venva n eendee lva nd e gemeente Heerenveen,ongevee r overeenkomend methe t ruilverkavelingsgeiied,opnieu wverwerkt . Enkele gegevens over eigendom enpach t enlandbouwonderwij szij n ontleend aand eLandbouwtellin g mei 1959 en december I962va nhe t C.B.S.Dez egegeven s zijn evenalsd ehistorisch e gegevensva nhe t C.B.S.ove rd ebedrijfsgroottestructuu r enhe t grondgebruikuitslui ­ tendpe r gemeentebeschikbaar