Lokalen ekolo{ki akcionen plan Berovo Op{tina BEROVO LOKALEN EKOLO[KI AKCIONEN PLAN NACRT DEKEMVRI, 2003 Lokalen ekolo{ki akcionen plan Berovo LOKALEN EKOLO[KI AKCIONEN PLAN NA OP[TINA BEROVO NARA^ATEL: MINISTERSTVO ZA @IVOTNA SREDINA I PROSTORNO PLANIRAWE MINISTER: QUBOMIR JANEV KOORDINATOR NA PROEKTOT: VIOLETA DRAKULOVSKA IZVR[ITEL: JAVNO PRETPRIJATIE ZA PROSTORNI I URBANISTI^KI PLANOVI DIREKTOR: LIDIJA TRPENOSKA-SIMONOVI] RAKOVOITEL NA ZADA^ATA: @AKLINA ANGELOVSKA, dipl. in`. arh. KORISNIK: OP[TINA BOGDANCI GRADONA^ALNIK: Dragi Topalovski KOORDINATOR NA LUK: Dejan Popovski DEKEMVRI 2003 Lokalen ekolo{ki akcionen plan Berovo LOKALEN UPRAVEN KOMITET Koordinator: Dejan Popovski, dipl.{um.in`. ^lenovi: Ka~ula~ka Elen, dipl.grad.in`. Aleksandar Ru`inski-apsolvent na zemjodelski fakultet Vojo Sokolovski- meterolog Dimitar Mehanxiski, dipl. geografija Marjan Sokle~evski, dipl.{um.in`. Venko Baga{ovski, dipl.hem.in` \or|i Dunglevski, prof. po fizika Nadvore{ni sorabotnici: Pa{aliska Andonovska Jasminka Vo izgotvuvawe na LEAP u~estvuvaa predstavnici od stru~nite slu`bi na op{tina Berovo Arnautovska Qiqana, glaven i Trnkovski Dragan, grad.in`. Violeta Vel~eska, pravnik Pandeski Mihail, pravnik Lokalen ekolo{ki akcionen plan Berovo SODR@INA: SODR@INA:....................................................................................................................................4 1. VOVED...........................................................................................................................................7 2. POSTAPKA NA IZRABOTKA I METODOLOGIJA NA RABOTA........................9 3. OP[TI KARAKERISTIKI NA OP[TINATA ........................................................12 3.1. Prirodni karakteristiki................................................................................................12 3.2. Naselenie i naselbi...........................................................................................................15 3.3. Stopanski razvoj.................................................................................................................18 4. U^ESTVO NA JAVNOSTA- Anketa na ekolo{kite sostojbi vo op{tinata ..........22 5. LOKALEN AKCIONEN EKOLO[KI PLAN..............................................................26 5.1.Kvalitet na vozduhot ..........................................................................................................26 5.2. Snadbuvawe so voda.............................................................................................................30 5.3. Otpadni vodi........................................................................................................................39 5.4. Upravuvawe so cvrstiot otpad.........................................................................................48 5.5. Za{tita na po~vite............................................................................................................58 5.6. Za{tita na {umite.............................................................................................................65 5.7. Prirodno nasledstvo .........................................................................................................72 5.8. Urban razvoj.........................................................................................................................78 5.9. Zdravstvena sostojba na naselenieto.............................................................................90 5.10. Javna svest...........................................................................................................................97 6. INSTITUCIONALNO-ORGANIZACIONI USLOVI ZA REALIZACIJA NA LEAP................................................................................................102 Lokalen ekolo{ki akcionen plan Berovo KOLKU ^INI SINILOTO NA NEBOTO I BISTRINATA NA POTOKOT? Toa e pra{awe koe vo dale~nata 1854 godina na Abraham Linkoln mu go postavil indijanskiot glavatar SEATTLE kako odgovor na mo`nosta Indijancite da ja prodadat svojata zemja, pasi{ta, reki. A.Linkon toga{ im predlo`il na Indijancite da ja kupi nivnata zemja, niv da gi smesti vo rezervati kade bi bile za{titeni i obezbedeni, a predsedatelit na SAD bi bil niven “tatko”. Na vakva ponuda indijanskiot glavatar SEATTLE mu odgovoril na “ golemiot bel glavator ”:”Kako e mo`no da se kupi neboto i toplinata na zemjata” ? ”Nie ne sme sopstvenici na sve`inata na vozduhot i bistrimnata na vodata za da mo`eme lesno da trguvame so niv. Beliot ~ovek kon zemjata, svojata majka, kon neboto, svojot brat, se odnesuva kako da se toa predmeti koi lesno mo`e{ da gi kupi{, da gi ukrade{ ili da gi prodade{ kako dobitok ili nakit. Sekoe del~e od zemjata, sekoja borova igli~ka, sekoe zrnce pesek vo re~nite pritoki, sekoja maglinka vo {umskata temnina na mojot narod mu se sveti. Trevite koi di{at nam ni se sestri: elenot, `drebeto, golemiot orel ni se bra}a. Kamenestite vrvovi, so~nite pasi{ta, toploto telo na ponito i ~ovekot, site se delovi na isto semejstvo. Vodata {to blika od na{ite reki i potoci ne e samo voda - taa e i krvta na na{ite predci, zaradi toa ni e sveta. I koga bi ja kupile na{ata zemja, mora ova da im go ka`ete na va{ite deca. Rekite ja gasnat na{ata `e, gi gasnat na{ite kanua, gi hranat na{ite deca. Zatoa sme dol`ni da im vozvratime za nivnata dobrina. Pou~ete gi va{ite deca da razmisluvaat deka istite reki te~at vo nivnata kako i vo na{ata okolina. To~no e deka beliot ~ovek ova te{ko go razbira. Nemu zemjata mu e sekade ednakva. Kako taa da mu e neprijatel, ja iskoristuva, potoa odi ponatamu, a zad sebe ostava pusto{. Samo tu|inecot doa|a no}e i go zema ona {to mu treba. Za Indijanecot sokovite na drvjata se protkaeni so spomenite na na{ite predci na koja zemjata im bila majka. Va{ite mrtvi odat me|u zvezdite a ja zaboravaat zemjata koja im go dala `ivotot. Morate da im raska`ete na va{ite deca deka zemjata e zbogatena so `ivotot na na{ite predci i deka odat po pepelot na na{ite dedovci. Se {to }e se slu~i na zemjata im se vra}a na na{ite deca.Dokolku vi ja prodademe na{ata zemja, pomislete na toa kolku ni e dragocen vozduhot. Veterot na mojot dedo mu ja podaril prvata vozdi{ka i go odnel negovoto poslednop izdi{uvawe. Na ovaa na{a zemja beliot ~ovek }e go vdi{uva veterot so di{eweto na polskite cve}iwa. Na{iot na~in na `ivot se razlikuva od va{iot. Od izgledot na va{ite mesta crveniot ~ovek go zaboluvat o~ite, mo`ebi poradi toa {to e div i ne gi razbira rabotite. Va{ata bu~ava gi drazni na{ite u{i. Vo va{eto mesto nema mirno kat~e.{to ni vredi `ivotot ako ne mo`e{ da go slu{ne{ otvoraweto na proletnoto lisje, rikot na kozorogot, no}noto krekawe na `abite ili mekiot zvuk na veterot koj gi igra na povr{inata na vodata osve`en soo pladnevniot do`d i zdivot na borovinata. Beliot ~ovek kako da ne go razlikuva vozduhot {to go vdi{uva i e imun na smrdea. Dokolku Vi ja prodademe zemjata, ne zaboravete nikoga{ kolku e skapocen vozduhot, od nego `ivee se i se {to e `ivo go vdi{uva. I u{te eden uslov Vi postavuvame: Beliot ~ovek bi moral kon `ivotnite od ovie kraevi da se odnesuva kako kon svoi bra}a. Vo prerijata gledav kako beliot ~ovek zastreluva so svojot “ognen drven kow“ iljadnici bizoni, kako strelaweto da e pova`no od `ivotot na eden bizon. Nie bizonot go ubivame samo koga toa ni pomaga da pre`iveeme.[to }e pravi ~ovekot bez `ivotnite? Lokalen ekolo{ki akcionen plan Berovo Dokolku gi istrebi ke umre od osamenost na duhot. Sudbinata nma `ivotnite go sledi `ivotot na lu|eto, se na svetot e povrzano. Ne mo`am da razberam zo{to se ubivaat tolku bizoni, zo{to gi skrotuvaat divite kowi, zo{to vo dlabo~inite na {umine ne vladee vistinski mir, zo{to pogledot na zelenite planini e naru{en so `icite koi zboruvaat. Kade e orelot?Odletal. Nastana kraj na vistinskiot `ivot, zapo~na borba za opstanok. Se e povrzano, ~ovekot ne go izmislil tekot na `ivotot. Toj e samo vlakno vo nego i dokolku ne se odnesuva kon nego kako prijatel kon prijatel, zaedno so nego ke se uni{ti i samiot sebe. Kolku sme gotovi i sposobni da go ~ueme i razbereme ovoj prekrasen govor izre~en vo dale~nata 1854 godina, kolku go razbral i svatil Araham Linkoln i tie posle nego? Sodr`inata na ovoj govor eaktuelna za dene{nive dni koga sostojbata e mnogu pozagi`uva~ka od onaa koja go zagri`uvala indijanskiot poglavator SEATTLE. Ovde se postavuva pra{aweto za vrednostite na zemjata za `ivotot, za ~ove{tvoto. Koi se vistinskite vrednosti ? Dali samo onie koi se parafirani vo zakonite so zakonite i odnesuvaweto na lu|eto. Postojat li op{ti zaedni~ki vrednosti za site vremiwa na planetata Zemja i po{iroko. Lokalen ekolo{ki akcionen plan Berovo 1. VOVED Trajnite zaednici mo`at da se definirat kako zaednici vo koi {iroko se primenuva lokalnata demokratija, odr`liva ekonomija koja ke obezbeduva dobri standardi za `iveewe na svoite gra|ani so racionalno koristewe na prirodnite lokalni resursi koi }e vodat kon zdrava ekonomija i }e davaat {iroki mo`nosti za razvoja na idnite generacii. Najefikasen na~in da se trgne kon trajnite zaednici e klasifikacija na lokalnite ekolo{ki prioriteti preku procesot na demokratsko planirawe i odlu~uvawe kade gra}anite aktivno ke bidat vklu~eni. Pri nao|awe na na~ini i metodi za podobro koristewe na vozduhot, vodata, zemji{teto i drugite prirodni izvori ke se zemat vo predvid promenite na ekonomijata, kvalitetot na `ivot na Bidejki lokalnite prirodni izvori se ograni~eni potrebno e lokalnata vlast racionalno da gi koristi so istovremeno iznao|awe na alternativni izvori kako re{enija za razre{uvawe na ekolo{kite problemi vklu~uvajki gi i gra|anite.