P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY PA Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz GOLENIÓW (191) Warszawa 2009 Autorzy: Joanna Świ ąder*, Janusz Olszak*, Gra Ŝyna Hrybowicz**, Anna Pasieczna***, Paweł Kwecko***, Izabela Bojakowska***, Hanna Tomassi-Morawiec*** Główny koordynator MG śP: Małgorzata Sikorska – Maykowska*** Redaktor regionalny planszy A: Bogusław B ąk*** Redaktor regionalny planszy B: Anna Gabry ś-Godlewska*** Redaktor tekstu: Joanna Szyborska-Kaszycka*** * Akademia Górniczo – Hutnicza im. St. Staszica, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska, Katedra Analiz Środowiskowych, Kartografii i Geologii Gospodarczej, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków ** Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL SA, ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa *** Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ISBN .............................. Copyright by PIG and M Ś, Warszawa 2009 Spis tre ści I. Wst ęp (J. Świ ąder, J. Olszak) ........................................................................................... 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (J. Świ ąder) ............................................... 4 III. Budowa geologiczna (J. Olszak) ....................................................................................... 6 IV. Zło Ŝa kopalin (J. Świ ąder, J. Olszak) ................................................................................ 9 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (J. Świ ąder, J. Olszak) ............................................. 12 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin (J. Świ ąder, J. Olszak) ........................ 13 VII. Warunki wodne (J. Świ ąder, J. Olszak) .......................................................................... 15 1. Wody powierzchniowe........................................................................................... 15 2. Wody podziemne.................................................................................................... 16 VIII. Geochemia środowiska ................................................................................................... 19 1. Gleby (A. Pasieczna, P. Kwecko) ........................................................................... 19 2. Osady (I. Bojakowska) ........................................................................................... 21 3. Pierwiastki promieniotwórcze (H. Tomassi-Morawiec) ........................................ 24 IX. Składowanie odpadów (G. Hrybowicz) ........................................................................... 27 X. Warunki podło Ŝa budowlanego (J. Świ ąder) .................................................................. 33 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu (J. Świ ąder) ................................................................... 35 XII. Zabytki kultury (J. Świ ąder) ........................................................................................... 41 XIII. Podsumowanie (J. Świ ąder, J. Olszak, G. Hrybowicz) ................................................... 42 XIV. Literatura ......................................................................................................................... 43 I. Wst ęp Arkusz Goleniów Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 opracowany został w Katedrze Analiz Środowiskowych, Kartografii i Geologii Gospodarczej – Wydziału Geolo- gii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie (plansza A) i w Pa ństwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie (plan- sza B). Praca powstała w ramach programu „Mapa geo środowiskowa Polski w skali 1:50 000” realizowanego przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny, a finansowanego przez Na- rodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Mapa została wykonana zgod- nie z „Instrukcj ą opracowania Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000” (Instrukcja, 2005), na podkładzie topograficznym w skali 1:50 000 w układzie 1942. Jest ona aktualizacj ą Mapy geologiczno-gospodarczej Polski – arkusz Goleniów (Kapera i in., 2004) w tej samej skali. Mapa geo środowiskowa Polski jest kartograficznym odwzorowaniem wyst ępowania kopalin oraz gospodarki zło Ŝami, na tle wybranych elementów: hydrogeologii (zasoby wód podziemnych i stan czysto ści wód powierzchniowych), geologii in Ŝynierskiej (warunki pod- ło Ŝa budowlanego) oraz ochrony przyrody, krajobrazu i zabytków kultury. Przeznaczona jest głównie do praktycznego wspomagania regionalnych i lokalnych działa ń gospodarczych. Słu- Ŝyć ma instytucjom, samorz ądom terytorialnym i administracji pa ństwowej w podejmowaniu decyzji dotycz ących gospodarki zasobami środowiska przyrodniczego oraz planowania prze- strzennego. Mo Ŝe te Ŝ by ć przydatna w kształtowaniu proekologicznych postaw lokalnych społeczno ści oraz w edukacji na wszystkich szczeblach nauczania. Mapa geo środowiskowa składa si ę z dwóch plansz: plansza A zawiera zaktualizowan ą tre ść Mapy geologiczno-gospodarczej Polski, a plansza B zawiera warstw ę informacyjn ą „Zagro Ŝenia powierzchni ziemi”, któr ą rozszerzono o now ą warstw ę „Składowanie odpa- dów”. Na tre ść planszy A składaj ą si ę: aktualny stan udokumentowania i zagospodarowania złó Ŝ kopalin oraz perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin, aktualny stan wykorzysta- nia zasobów wód podziemnych i stan czysto ści wód powierzchniowych, warunki podło Ŝa budowlanego, ochrona przyrody, krajobrazu i zabytków kultury. W opracowaniu wykorzysta- no materiały archiwalne pochodz ące z: Centralnego Archiwum Geologicznego Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, Urz ędu Marszałkowskiego w Szczecinie, Zachodnio- pomorskiego Urz ędu Wojewódzkiego w Szczecinie, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska, a tak Ŝe urz ędów powiatowych i gminnych. Dane archiwalne zostały zweryfiko- wane w czasie prac terenowych. 3 Mapa przygotowana jest w formie cyfrowej jako baza danych Mapy geo środowiskowej Polski (MG śP) w Systemie Informacji Przestrzennej (GIS). Dane dotycz ące złó Ŝ kopalin zo- stały zamieszczone w kartach informacyjnych dla komputerowej bazy danych o złoŜach. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar obj ęty arkuszem Goleniów okre ślaj ą współrz ędne od 14 °45’ do 15 °00’ długo ści geograficznej wschodniej i od 53 °30’ do 53 °40’ szeroko ści geograficznej północnej. Pod wzgl ędem administracyjnym obszar arkusza w cało ści nale Ŝy do województwa za- chodniopomorskiego. W jego granicach wyst ępuj ą fragmenty sze ściu gmin powiatu gole- niowskiego: Goleniów, Osina, Maszewo, Stepnica, Przybiernów i Nowogard. Według podziału fizycznogeograficznego J. Kondrackiego (2002) przewa Ŝaj ąca cz ęść obszaru arkusza le Ŝy w obr ębie Równiny Goleniowskiej, cz ęść południowo-wschodnia znaj- duje si ę w obr ębie Równiny Nowogardzkiej, b ędącej cz ęś ci ą makroregionu Pobrze Ŝe Szcze- ci ńskie, które nale Ŝy do pasa Pobrze Ŝy Południowobałtyckich. Niewielki południowo-za- chodni skraj le Ŝy w obr ębie Doliny Dolnej Odry (fig. 1). Równiny Goleniowska i Nowogardzka, a tak Ŝe Dolina Dolnej Odry stanowi ą centralną cz ęść Pobrze Ŝa Szczeci ńskiego. Równina Goleniowska le Ŝy poni Ŝej 50 m n.p.m. i na obszarze arkusza przeci ęta jest dolinami Gowienicy i Iny. Równina Nowogardzka, wznosz ąca si ę po- wy Ŝej 50 m n.p.m., jest falist ą wysoczyzn ą morenow ą z wałami drumlinów i ozów. Rze źba terenu na arkuszu Goleniów ma charakter młodoglacjalny. Została ona ukształ- towana podczas zlodowacenia wisły (najmłodszy plejstocen). Rze źba taka cechuje si ę najbar- dziej klasycznymi i wyra źnymi formami polodowcowymi, do których nale Ŝą tu wysoczyzny morenowe pagórkowate i faliste, oraz płytkie zagł ębienia o charakterze „oczek wytopisko- wych”, które cz ęsto zaj ęte s ą dzi ś przez małe owalne jeziora lub torfowiska. Równina Nowo- gardzka (313.32) ma charakter wysoczyzny morenowej falistej (morena denna). Istotn ą cech ą tego regionu s ą niewysokie, równoległe wzniesienia i obni Ŝenia terenu o kierunku południ- kowym. S ą to drumliny i ozy oraz wały moreny dennej, a obni Ŝenia to cz ęsto doliny powstałe w wyniku przepływu wód pod lodowcem (subglacjalne). Podobn ą rze źbę posiada Pojezierze Ińskie (314.43), gdzie wysoczyzny morenowe (moreny czołowe) si ęgaj ą prawie 100 m n.p.m. (poza arkuszem Goleniów). W dnach dolin wyst ępuj ą liczne zabagnienia i podmokło ści. Deniwelacje w obr ębie arkusza dochodz ą do 60 m. Najwy Ŝsze wzniesienie, si ęgaj ące 67,7 m n.p.m., znajduje si ę przy południowo-wschodniej granicy arkusza w pobliŜu Danowa, 4 za ś najni Ŝszy punkt – 5,7 m n.p.m. – przy granicy zachodniej w dolinie Iny. Rze źba ma cha- rakter rzeczno-lodowcowy. Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Goleniów na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002) 1 – granica podprowincji, 2 – granica mezoregionu Mezoregiony Pobrze Ŝa Szczeci ńskiego: 313.21 – Uznam i Wolin, 313.22 – Wybrze Ŝe Trzebiatowskie, 313.23 – Równina Wkrza ńska, 313.24 – Dolina Dolnej Odry, 313.25 – Równina Goleniowska, 313.26 – Wzniesienie Szcze- ci ńskie, 313.27 – Wzgórza Bukowe, 313.31 – Równina Pyrzycka, 313.32 – Równina Nowogardzka, 313.33 – Rów- nina Gryficka Mezoregiony Pojezierza Zachodniopomorskiego: 314.43 – Pojezierze I ńskie Sie ć rzeczna rozpatrywanego terenu nawi ązuje do morfologii, zatem wi ększo ść płytkich dolin rzecznych ma przebieg południkowy, wykorzystuj ąc doliny polodowcowe. Wyst ępuje tu du Ŝa ilo ści rowów melioracyjnych i przekopów, a tak Ŝe obszarów podmokłych i bagien- nych. Głównymi rzekami na obszarze arkusza są: Gowienica, przepływaj ąca