Global Media Journal—Polish Edition No 1 (5), 2009 Stara firma w nowym świecie: BBC i nowe media Jarosław Błaszczak 1. Wst ęp Brytyjska Kompania Nadawcza ( British Broadcasting Company ) powstała w roku 1922, aby podj ąć eksperymentalne wówczas przedsi ęwzi ęcie nadawania w Wielkiej Brytanii ogólnodost ępnego programu radiowego. Po pi ęciu latach prywatna Kompania została przekształcona w pa ństwow ą Korporacj ę ( British Broadcasting Corporation) (BBC Press Office). Przez kolejne przeszło osiemdziesi ąt lat BBC była czym ś znacznie wi ęcej ni ż tylko brytyjskim publicznym nadawc ą radiowym i telewizyjnym. W swojej ojczy źnie przez cał ą swoj ą histori ę bywała mocno i regularnie krytykowana. To jednak absolutnie zrozumiałe i wr ęcz naturalne, gdy we źmie si ę pod uwag ę, że przez cały ten czas zdecydowanie dominowała rynek mediów elektronicznych w Zjednoczonym Królestwie. Ka żdy podmiot o takiej pozycji potrzebuje dla własnego dobra, aby wnikliwie analizowa ć jego działania i stanowczo wytyka ć bł ędy. Zwłaszcza, gdy jest finansowany z publicznych pieni ędzy. W skali mi ędzynarodowej BBC budzi zdecydowanie mniej kontrowersji, cho ć oczywi ście nie jest od nich całkowicie wolna. Dla bardzo wielu ludzi jej nazwa i logo stały si ę swego rodzaju certyfikatem, po świadczaj ącym najwy ższ ą jako ść produktu, niezale żnie od tego, czy owym produktem jest telewizyjna adaptacja dzieła Szekspira, film dokumentalny odkrywaj ący tajemnice historii, serial przyrodniczy o losach pociesznej rodziny zwierzaków czy te ż program komediowy z du żą domieszk ą specyficznie brytyjskiego humoru. W oczach wielkiej rzeszy konsumentów mediów sam fakt wyprodukowania programu przez BBC jest gwarancją, że warto po świ ęci ć na niego swój czas. Wystarczy przejrze ć publikowane w prasie i internecie cotygodniowe omówienia najciekawszych programów na nadchodz ące dni, aby zobaczy ć, jak cz ęsto podkre ślane jest pochodzenie wytworzonych przez BBC audycji. Ale na przełomie XX i XXI wieku media przechodz ą kolejn ą ju ż w swej historii rewolucj ę. Pojawienie si ę internetu, a wraz z nim równie ż zupełnie nowych mo żliwo ści technologicznych w dziedzinie dystrybucji kontentu pochodz ącego z prasy, radia czy telewizji, stawia dotychczasowych wielkich medialnych graczy przed wyborem. Albo dostosuj ą si ę do zmieniaj ącego si ę otoczenia, 117 Global Media Journal—Polish Edition No 1 (5), 2009 albo powa żnie strac ą na znaczeniu. Tez ą badawcz ą niniejszego opracowania jest stanowisko, i ż BBC bardzo zdecydowanie obrała kurs na takie unowocze śnienie swojej oferty, aby zachowa ć w tej nowej medialnej rzeczywisto ści swoj ą dotychczasow ą pozycj ę. Celem tego artykułu jest skrótowe, lecz mo żliwie pełne, ukazanie najwa żniejszych działa ń, które maj ą temu słu żyć. 2. Trzy role internetu Domena bbc.co.uk, pod któr ą do dzisiaj znajdziemy stron ę główn ą portalu BBC, została zarejestrowana w roku 1994. Pocz ątkowo BBC zdawała si ę nie mie ć dobrego pomysłu, jak wykorzysta ć to nowe i mało jeszcze wówczas popularne medium. Pierwszy projekt internetowy BBC nosił nazw ę BBC Networking Club . Tytuł ten mo że przywoływa ć skojarzenia z dzisiejszymi portalami społeczno ściowymi, ale w istocie miał stanowi ć poł ączenie typowego forum internetowego z dobrze znan ą z historii Anglii koncepcj ą elitarnego klubu. Głównym zaj ęciem użytkowników serwisu był udział w dyskusjach na rozmaite tematy. Dost ęp do serwisu był płatny i to niemało – kosztował 12 funtów miesi ęcznie, do czego nale żało jeszcze doliczy ć jednorazowe wpisowe w wysoko ści 25 funtów (Connor 2007). W ci ągu kolejnych dwóch lat zawarto ść witryny BBC została powa żnie rozbudowana. Najpierw stworzono co ś w rodzaju korporacyjnej ksi ąż ki adresowej – publicznie dost ępn ą list ę wszystkich adresów e-mail działaj ących na serwerach Korporacji oraz osób, do których nale żą te skrzynki. Pó źniej nie śmiało zacz ęły pojawia ć si ę strony po świ ęcone poszczególnym programom telewizyjnym i audycjom radiowym (web.archive.org, I). Ograniczeniem w rozwoju obecno ści w sieci były trudno ści finansowe, wynikaj ące z zawiło ści prawnych. Trzeba wiedzie ć, że BBC działa w oparciu o dokument zwany Kart ą BBC (BBC Charter ) (BBC Charter, BBC Agreement). Precyzuje on zasady działania Korporacji, m.in. okre śla na czym polega jej misja jako nadawcy publicznego i jak mog ą by ć wydawane pieni ądze pochodz ące z płaconego przez Brytyjczyków abonamentu RTV (zwanego tam licence fee ). W chwili pojawienia si ę BBC w internecie, medium to nie było w karcie wspomniane ani słowem. Tym samym szefowie Korporacji nie mogli inwestowa ć w witryn ę internetow ą zbyt du żych sum, gdy ż nie mieli po temu żadnego umocowania prawnego. W 1997 ówczesnemu dyrektorowi generalnemu BBC, Johnowi Birtowi, udało się doprowadzi ć do zasadniczej zmiany w tre ści Karty BBC. Internet uzyskał wówczas status „trzeciego medium” w portfolio BBC, na równi z radiem i telewizj ą. W listopadzie 1997 powstał aktualizowany cał ą dob ę portal informacyjny BBC News Online (en.wikipedia.org, I). Miesiąc pó źniej oficjalnie zadebiutował multitematyczny portal BBC Online (web.archive.org, II) . który 118 Global Media Journal—Polish Edition No 1 (5), 2009 miał odt ąd by ć jednym z trzech głównych filarów BBC, obok stacji radiowych i kanałów telewizyjnych. Przez kolejne lata serwisy BBC systematycznie si ę rozwijały i rozszerzały. W 2001 przyj ęto dla nich now ą mark ę: BBCi (u żywan ą do 2004, gdy zast ąpiono j ą po prostu domen ą bbc.co.uk, a w wersji mi ędzynarodowej bbc.com). Jednocze śnie w Korporacji do ść ści śle przestrzegano rozdziału trzech mediów. W portalu mo żna było znale źć głównie teksty i zdj ęcia, w wi ększo ści tworzone przez specjalny zespół dziennikarzy, zajmuj ących si ę tylko internetem, oraz kupowane od zewn ętrznych dostawców - agencji prasowych (en.wikipedia.org, II). Dziennikarze radiowi i telewizyjni pojawiali si ę w sieci do ść sporadycznie, najcz ęś ciej w postaci tekstów pisanych przez nich specjalnie z my ślą o internautach. Niekiedy zamieszczano tak że stenogramy wypowiedzi, prezentowanych przez nich wcze śniej na macierzystych antenach (dotyczyło to zwłaszcza From Our Own Correspondent , flagowej audycji radiowej po świ ęconej wydarzeniom zagranicznym). Z dzisiejszej perspektywy taka zawarto ść serwisu mo że wyda ć si ę bardzo prosta, ale nale ży pami ęta ć, i ż były to czasy, gdy stałe ł ącza internetowe były przywilejem nielicznych, a wi ększo ść użytkowników ł ączyła si ę z sieci ą przy pomocy powolnych poł ącze ń modemowych. Nie było sensu umieszcza ć w internecie zbyt du żych plików, gdy ż mało kto mógłby je ści ągn ąć czy odtworzy ć. Podsumowuj ąc, pocz ątkowo internet pełnił dla BBC rol ę zaledwie uzupełnienia dla jej programów radiowych i telewizyjnych, których widzowie i słuchacze mogli znale źć w sieci dodatkowe informacje na ich temat. Pó źniej sie ć urosła do rangi trzeciego medium BBC, pozostaj ącego jednak w stosunkowo ścisłym rozdziale od pozostałych. Od połowy pierwszej dekady XXI wieku mo żna mówi ć o stopniowym przechodzeniu do trzeciej roli czy te ż trzeciej fazy obecno ści BBC w sieci. Etap ten mo żna hasłowo nazwa ć czasem post ępuj ącej integracji dotychczasowych mediów. Jednocze śnie bardzo du ży nacisk kładziony jest na interaktywno ść . Sko ńczyły si ę ju ż czasy jednokierunkowego przekazu i ścisłego przestrzegania podziału na nadawców tre ści i ich odbiorców. Zmiany te uwarunkowane s ą przez szereg czynników. Bardzo istotn ą rol ę odgrywa niew ątpliwie upowszechnianie si ę szerokopasmowego internetu, dzi ęki czemu dla coraz szerszej grupy ludzi obejrzenie przez internet programu telewizyjnego lub wysłuchanie audycji radiowej, przestaje by ć problemem. Wpływ na wprowadzane przez BBC innowacje maj ą te ż w oczywisty sposób powszechnie dostrzegalne kierunki rozwoju internetu, które – znów bardzo hasłowo i skrótowo – okre śli ć mo żna mianem epoki Web 2.0. W kolejnej cz ęś ci artykułu omówione zostan ą nieco dokładniej najwa żniejsze i najciekawsze elementy aktualnej oferty internetowej BBC. 119 Global Media Journal—Polish Edition No 1 (5), 2009 3. Wybrane elementy oferty internetowej BBC 3.1. Multiplatformowo ść Pod poj ęciem multiplatformowo ści (po angielsku zagadnienie to okre ślane jest cz ęsto jako cross-platform lub multi-platform media ) nale ży rozumie ć równoczesne i zintegrowane przekazywanie tych samych tre ści, pochodz ących od tego samego wytwórcy kontentu, za po średnictwem ró żnych mediów. W przypadku BBC multiplatformowo ść polega przede wszystkim na wzajemnym przenikaniu si ę i post ępuj ącej integracji trzech głównych mediów, w których Korporacja jest obecna: radia, telewizji i internetu. Najwyra źniej zjawisko to wida ć na przykładzie pionu informacyjnego BBC, znanego jako BBC News. 12 listopada 2007 roku trzy niezale żne dot ąd centralne newsroomy BBC – radiowy, telewizyjny i internetowy - zostały poł ączone w jeden, zwany newsroomem multimedialnym. Zmiana ta spowodowała radykalne przeorganizowanie sposobu, w jaki BBC produkuje swoje programy informacje, a zwłaszcza pozyskuje do nich tre ści (Horrocks 2007, I) . Od tej pory dzie ń pracy reportera czy producenta zajmuj ącego si ę okre ślonym tematem mo że obejmowa ć zarówno głosowe relacje w stacjach radiowych BBC, przygotowywanie materiałów filmowych dla telewizji, jak i pisanie tekstów oraz robienie zdj ęć na stron ę internetow ą. Mało tego – materiały te mog ą by ć wzajemnie ł ączone, szczególnie w internecie. Coraz cz ęś ciej tekstowe omówienia danej wiadomo ści ilustrowane s ą klipami audio lub wideo zawieraj ącymi fragmenty wiadomo ści radiowych i telewizyjnych BBC po świ ęcone tej samej sprawie. Multiplatformowo ść serwisów informacyjnych daje oczywiste korzy ści nadawcy, czyli w naszym przypadku BBC. Po pierwsze, pozwala bardziej racjonalnie wykorzystywa ć zasoby, zwłaszcza zwi ązane z prac ą reporterów. Do obsługi tego samego wydarzenia potrzeba teraz mniej ludzi, a to powa żnie obni ża koszty. Po drugie, zyskuje na tym marka BBC News.