L R Liberaal Reveil Liberaal Liberaal Reveil LR 4 De Noordzee moet een baken ‘‘ van vrijhandel blijven, met de maritieme blik op de wereld. Er is geen enkele economische reden om eeuwenoude handelstradities rondom de Noordzee te ontwrichten, 57 e december 2016 alleen omdat Brussel boos is december 2016 (4) jaargang, ,, Thema: Brexit Derk Jan Eppink Het correspondents dinner in de politieke communicatie De verengelsing van Nederlandse universiteiten 57e jaargang, december 2016 (4) Liberaal Reveil is een uitgave van de Prof.mr. B.M. TeldersStichting LR INHOUDSOPGAVE COLOFON LR LR Liberaal Reveil is een uitgave van de Prof.mr. B.M. TeldersStichting Ten geleide: dan liever het net op! 181 Redactie prof.dr. M.L.J. Wissenburg (voorzitter) Column: het Trilemma mw. drs. F.D. de Beaufort Roelof Salomons 182 dr. C.F. van den Berg prof.dr. R.M. Salomons Thema: Brexit dr. B. Steunenberg drs. D.P. Turk (eindredacteur) Voorwoord Redactieadres 183 Mauritskade 21 2514 HD Den Haag Nederland en Brexit telefoon: 070-3631948 Derk Jan Eppink 184 e-mail: [email protected] website: www.teldersstichting.nl Van Brexit tot soevereiniteit: over de noodzaak van een liberaal antwoord op maatschappelijk onbehagen Auteursrechten Philip van Veller 189 De auteursrechten liggen bij de uitgever. De vetgedrukte inleidingen bij de artikelen zijn opgesteld door de redactie, De verloren vader keert terug naar zijn kroost. Kan de Europese Vrijhandelsassociatie een oplossing bieden niet door de auteur(s). Schrijven in Liberaal Reveil geschiedt altijd op persoonlijke titel. voor Britse relaties met Europa in een post-Brexit periode? ISSN 0167-0883 Nathan Benit 201 Abonnementenadministratie Mauritskade 21 Koester Brits verzet tegen Europese militaire integratie 2514 HD Den Haag Daniël Turk 209 telefoon: 070-3631948 [email protected] Abonnementen Who’s afraid of humor in politics? Het correspondents dinner in de politieke communicatie Een papieren abonnement op Liberaal Reveil (4 nummers) kost €34,- euro per jaar (buitenland: €44,-). Losse nummers kosten €9,50. Huub Wijfjes 213 Een abonnement op TeldersCommunity.nl (alle publicaties van de TeldersStichting digitaal beschikbaar, inclusief Liberaal Reveil) kost €35,-. Hare Excellentie! Monique Leyenaar 220 Druk & Vormgeving G3M - Grafisch & MultiMedia Management, Zoetermeer Tegen linguïstische armoede. Waarom de verengelsing van Nederlandse universiteiten een verkeerde Illustratie omslag ontwikkeling is Brexit – castle with United Kingdom flag raising the drawbridge Jip Stam 227 Bron: Alejo Miranda, via Shutterstock Het ‘liberalisme’ van D66 Advertentietarieven Patrick van Schie en Fleur de Beaufort 231 Advertentietarieven zijn op aanvraag beschikbaar. Auteursregister 235 Inhoudsopgave Liberaal Reveil december 2016 (4) Colofon TEN GELEIDE LR DAN LIEVER HET NET OP! Papieren media leiden een nooddruftig bestaan, en Liberaal Reveil in ieder in de oude vorm vandaag op hun overleven op langere termijn is allesbehalve ze- te bestaan. ker. Het is mede om die reden dat de Teldersstichting zich met de toenmalige redactie van Liberaal Reveil Vanaf begin 2017 zal ons tijdschrift onder de nieu- in de loop van 2015 heeft gezet aan een herbezin- we naam LR in elektronische vorm worden voort- ning. Alle ideeën passeerden de revue, van opheffen, gezet, met een nieuw acquisitiebeleid, een nieuwe via volledig digitaal tot een meer hybride versie, zo- redactie en nieuwe beoordelingsprocedure, en niet wel digitaal als op papier. Uiteindelijk is eind 2015 in de laatste plaats een nieuw uiterlijk. een vernieuwde redactie aan de slag gegaan met de ideeën, waarbij intussen gedurende 2016 het blad in Over de wijze waarop u digitaal toegang behoudt tot de oude vorm overeind werd gehouden. het blad treft zullen wij u begin 2017 meer informa- tie toesturen. Uiteindelijk werd geconcludeerd dat liberaal Neder- land een kanaal nodig heeft voor het type commu- Maar ook voor de abonnees die prijs stellen op een nicatie dat zestig jaar lang via Liberaal Reveil liep: papieren editie is er goed nieuws: zolang uw groep kalme, wetenschappelijk gefundeerde reflecties op nog groot genoeg is, blijft de redactie ernaar streven niet altijd hyper actuele vragen. Als dat niet meer eens per kwartaal een papieren editie – met wat meer- (alleen) op papier kan – dan moeten we ook maar waarde én een aanzienlijk verbeterd uiterlijk. het internet opzoeken. De redactie: De kleine nieuwe redactie, die gaandeweg verder is prof.dr. M.L.J. Wissenburg (voorzitter) uitgebreid, heeft daarom in het nu aflopende jaar mw.drs. F.D. de Beaufort enerzijds (aangezien een alternatief ontbrak) toch dr. C.F. van den Berg nog een papieren versie van Liberaal Reveil bege- prof.dr. R.M. Salomons leid, maar anderzijds vooral hard gewerkt aan een dr. B. Steunenberg renaissance van ons tijdschrift. En zodoende houdt drs. D.P. Turk (eindredacteur) december 2016 (4) Ten Geleide 181 COLUMN LR HET TRILEMMA – Roelof Salomons – Enkele jaren geleden verscheen een boek van de eco- gesloopt omdat er geen mensen zijn om de huizen noom Dani Rodrik (De globaliseringsparadox). Het te bewonen. Recent kondigde weer een industrieel is een populair wetenschappelijke versie van de arti- concern aan zijn vestiging te sluiten en de produc- kelen die Rodrik schreef in de jaren dat hij zich als tie te verplaatsen. Een kerkje van een dorpje dat is wetenschapper bezighield met de rafelranden van de opgeofferd voor de welvaart staat nog fier rechtop steeds platter wordende wereld. Na Brexit, Trump tussen lege fabriekshallen. en het Italiaanse referendum is er geen betere be- Een dergelijk bezoek aan de je geboortestreek schrijving van de recente en komende stembusstrijd. maakt veel duidelijk. Je ziet de nadelige gevolgen Als nieuwbakken redacteur van Liberaal Reveil hoop van globalisering. Ik zag dichte scheepswerven om- ik u aan de hand te nemen. U kunt het tevens zien dat ze niet meer concurrerend zijn. Op de arbeids- als een introductie. markt concurreren we niet alleen meer lokaal, maar ook met mensen in Bangalore, Hanoi en Shanghai. Rodrik stelt dat als een maatschappij moet kiezen Aan de ene kant is dat slecht nieuws, maar aan de uit globalisering, nationale soevereiniteit en demo- andere kant zag ik dat veel mensen zich hadden om- cratie zij slechts twee daarvan kan dienen. Alle drie geschoold en een baan kregen in de florerende bouw tegelijkertijd is onmogelijk. Als je daar dieper over van jachten. En ik zag dynamiek rondom de ken- nadenkt en democratie een gegeven is, dan gaan glo- niscentra bij de stad Groningen waar allerlei nieuwe balisering en nationale soevereiniteit dus schuren. Is bedrijven ontstaan. Bedrijven die de wereld als hun dat onderliggend niet de reden van de Brexit-stem speelveld zien. waar u in deze Liberaal Reveil meer over kunt lezen? Het toenemende gemis aan eigen identiteit in een Het is aan de politiek om een antwoord te formu- steeds verder globaliserende wereld? leren op de uitdagingen die globalisering met zich meebrengt. Een antwoord dat zowel gedegen (liefst Als econoom ben ik van jongs af aan getraind om wetenschappelijk onderbouwd) moet zijn, maar ook te denken in de voordelen van wereldhandel. Dat praktisch uitvoerbaar is. Waar oog is voor de voor- meer wereldhandel grotere groei en welvaart met delen die globalisering met zich meebrengt, maar zich meebrengt. Op wereldschaal is dat ook het ge- ook voor de lokale uitdagingen. Een antwoord waar val. Miljoenen mensen zijn wereldwijd boven de ar- ook ruimte is voor nationale identiteit, maar tevens moedegrens gekomen. Maar er is ook een keerzijde een antwoord dat verder gaat dan simpelweg stellen die tevens zichtbaar is in een doorvoerland als Ne- dat de banen die verloren zijn gegaan terugkomen. derland, waar bovengemiddeld is geprofiteerd van Een antwoord dat niet lang meer op zich kan laten de toenemende wereldhandel. wachten. Er komen in 2017 nog meer verkiezingen aan waar links en rechts wordt gemorreld aan de ver- Als puber groeide ik op in Delfzijl, een havenplaats worvenheden die globalisering ons heeft gebracht. in het noorden van Groningen, waar ik van 1975 tot Het boek van Rodrik biedt vele aanknopingspunten en met 1992 heb gewoond. In de voorliggende ja- en suggesties. Liberalen zijn van nature positief in- ren was 1200 hectare industrieterrein gecreëerd, een gesteld dus dat komt zeker goed. extra haven gebouwd en hele wijken waren uit de grond gestampt. Een paar maanden geleden heb ik Prof.dr. R.M. (Roelof) Salomons is (bijzonder) hoogle- een bezoek gebracht aan de plaats waar ik opgroeide. raar Beleggingstheorie en Vermogensbeheer aan de Rij- De industrieterreinen liggen braak, de werkloosheid kuniversiteit Groningen en hoofdstrateeg bij Kempen is schrikbarend hoog, en hele volkswijken worden Capital Management. 182 Column Liberaal Reveil Thema: Brexit VOORWOORD LR THEMA: BREXIT In de juli-editie van Liberaal Reveil schonk Fleur de In de tweede bijdrage gaat Philip van Veller in op Beaufort in haar column al kort aandacht aan de po- het maatschappelijk onbehagen dat zich zo sterk uit- litieke schokgolf die op 23 juni 2016 door Europa te in de Britse roep om soevereiniteit. Het is een on- trok: de Brexit. Het stof van het Brexit-referendum behagen dat zich eveneens manifesteerde tijdens de op 23 juni 2016 is inmiddels neergedaald en het is Amerikaanse presidentsverkiezingen op 8 november tijd voor een nadere reflectie op de dieperliggende 2016, en in Nederland eveneens aanwezig is. Wat oorzaken, maar ook de politieke, economische en zijn de factoren achter dit onbehagen, en hoe moe- militaire gevolgen van de soevereine keus van het ten wij liberalen daar een antwoord op formuleren? Britse volk om de Europese Unie te verlaten. Het betekent niet alleen dat liberale waarden weer een prominente plek moeten krijgen in het denken Een half jaar later is al veel duidelijk. Theresa May en handelen van liberale politici, maar ook dat poli- zal voor eind maart 2017 artikel 50 van het Euro- tici zich bewust moeten blijven van de belevingswe- pees verdrag inroepen, waarna de onderhandelingen reld van brede groepen in de maatschappij. tussen Brussel en het Verenigd Koninkrijk begin- nen.