ISSN 2083-3725 Studia Ekonomiczne i Regionalne www.ser.pswbp.pl Economic and Regional Studies Tom/Volume VI, Nr/Issue 4, Rok/Year 2013 PRZESTRZENNE ZRóŻNICOWANIE ABSORPCJI ŚRODKóW UNIJNYCH Z PROGRAMóW OPERACYJNYCH 2007-2013(2015) W WOJEWóDZTWIE LUBELSKIM. ANALIZA NA POZIOMIE GMINNYM Joanna Rakowska Streszczenie: Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie - - Celem prezentowanego badania było określenie przestrzennego zróżnicowania absorpcji funduszy struk turalnych z programów operacyjnych realizowanych w latach 2007-2013 przez beneficjentów lokalnych gmin wojewódz twa lubelskiego. Badanie przeprowadzono na podstawie danych GUS, danych SIMIK Ministerstwa Rozwoju i Infrastruktury oraz Krajowego Rejestru Sądowego. - Wyniki analizy wskazują na bardzo duże zróżnicowanie poziomu absorpcji analizowanego dofinansowania unijnego w przeliczeniu na 1 mieszkańca (od 0 zł do 18798 zł) oraz na duże zróżnicowanie struktury badanych gmin według kry terium wartości pozyskanego dofinansowania. Beneficjenci lokalni ponad 50% badanych gmin pozyskali dofinansowanie- o wartości poniżej 1000 zł na 1 mieszkańca, a niespełna 8% gmin ponad 5000 zł. Określone dla województwa lubelskiego przestrzenne zróżnicowanie absorpcji środków unijnych z programów operacyj nych 2007-2013 wskazuje na zwiększone pozyskanie tych środków przez beneficjentów lokalnych w gminach miejskich i miejsko-wiejskich o relatywnie dużej liczbie mieszkańców i gęstości zaludnienia oraz pełniących w swoim otoczeniu rolę Słowacentrów kluczowe: administracyjnych oraz usługowo-handlowych. programy operacyjne 2007-2013, absorpcja funduszy, lubelskie Wstęp - poziom rozwoju uprawniający do korzystania z tego- - rodzaju środków przyjęto 75% średniego PKB per ca Od momentu przystąpienia do Unii Europejskiej pita w UE. Regiony o niższej wartości PKB w przelicze Polska stała się jednym z głównych beneficjentów fun niu na jednego mieszkańca to regiony „beneficjenckie”. duszy strukturalnych, których podstawowym celem- W przypadku Polski zarówno w okresie budżetowym jest zwiększenie spójności społeczno-ekonomicznej 2004-2006, jak i 2007-2013 wszystkie województwa- państw członkowskich. W legislacji unijnej wskaza- spełniły powyższe kryterium. Ponadto do momentu- no rolę funduszy strukturalnych jako instrumentu- poszerzenia UE w 2007r. pięć województw tworzą- współfinansowania programów i działań ukierunko cych obszar Polski Wschodniej tj. warmińsko-mazur wanych na „harmonijny i zrównoważony rozwój dzia skie, podlaskie, lubelskie, świętokrzyskie i podkar- łalności gospodarczej, rozwój zatrudnienia i zasobów packie, stanowiło regiony o najniższym PKB w UE, co ludzkich, ochronę stanu środowiska oraz zniesienie- poskutkowało w latach 2007-2013 implementacją do 1,2,3nierówności i wspieranie równości kobiet i mężczyzn”- datkowego programu operacyjnego dla tego obszaru. .Europa Założenia 2020 te były realizowane w kolejnych okre- Kolejnym nowym rozwiązaniem w latach 2007-2013- sach budżetowych,4 zostały także włączone do strate jest wprowadzenie formuły regionalnych programów- gii i będą5 realizowane w okresie budże operacyjnych, dostosowanych do zróżnicowanych po towym 2014-2020 . trzeb i ograniczeń rozwojowych poszczególnych wo- Pomimo iż na przełomie ostatnich dwóch okresów jewództw. budżetowych 2000-2006 oraz 2007-2013 fundusze- W efekcie w okresie budżetowym 2007-2013 fun strukturalne w znacznym stopniu zreformowano, to dusze UE dla Polski są ukierunkowane6 na wsparcie nadal generalną regułą jest ich alokacja w słabo roz realizacji projektów w ramach czterech programów winiętych regionach NUTS 2. Jako próg definiujący ogólnokrajowych, tj. Programu Operacyjnego (PO)- 1 Rozporzązdenie Rady (WE) nr 1260/1999 z dnia 21 czerwca 1999r. Infrastruktura i Środowisko, PO Kapitał Ludzki, PO- wprowadzającego ogólneCouncil przepisy Regulation dotyczące (EC) funduszy No 1083/2006 strukturalnych, of 11 July 2006art. 1. laying down general provisions on the European Regional Develop- Innowacyjna Gospodarka, PO Pomoc Techniczna, jed 2 mentEuropean Fund, Council, the European 2006: Social Fund and the Cohesion Fund and repealing nego programu multiregionalnego obejmującego łącz Regulation (EC) No 1260/1999. - nie pięć regionów, tj. PO Rozwój Polski Wschodniej - Regions Officialand Cities Journal for Growth of the and European Jobs: An overviewCommu oraz 16 programów regionalnych dostosowanych do nities, L 210 of July 31, 2006 Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 8 of Regulations 2007-2013 on Cohesion and Regional Policy. - 6 marcaOpracowanie 2013 r. niew sprawie obejmuje udzielania Programów pomocy Europejskiej publicznej Współpracyw ramach progra Tery- 3 European Union, 2006: mówtorialnej Europejskiej (por. Współpracy Terytorialnej Europe 2020. Strategy for Smart,Inforegio Sustaina fact- - blesheet and 2006. Inclusive Growth. , 2007-2013. Dz. U. RP z dnia 4 European Commission, 2010: 18 marca 2013r., poz. 365), ponieważ mają one charakter międzynaro- Brussels. dowy, polegający na wspieraniu działań podejmowanych wspólnie przez 5 European Union, 2011: Cohesion policy 2014-2020. Investing in growth partnerów z różnych krajów. Opracowanie dotyczy programów realizo and jobs. Luxembourg: Publications Office of the European Union. wanych wyłącznie przez beneficjentów krajowych. - 53 - Studia Ekonomiczne i Regionalne, 4 (VI) 2013 Przestrzenne zróżnicowanie absorpcji... - potrzeb rozwojowych poszczególnych województw, W kontekście wspierania społeczno-ekonomicz- w tym Regionalny Program Operacyjny Województwa- nego rozwoju lokalnego istotne jest to, że jednostki Lubelskiego. lokalne LAU 2 (gminy) mogą mieć zarówno charak- Środki alokowane w ramach programów ogólno ter beneficjentów9 „pierwotnych”, jak i beneficjentów polskich są adresowane do wszystkich potencjalnych „wtórnych” . Wynika to z faktu, iż zarówno sama gmi- beneficjentów w kraju. Alokacja środków może być- na może być podmiotem uzyskującym środki unijne na terytorialnie bardzo zróżnicowana, gdyż w znacznej realizację własnych programów i działań ukierunko- mierze zależy od aktywności i możliwości absorp wanych na stymulację rozwoju lokalnego, jak i z tego,- cyjnych wszystkich potencjalnych beneficjentów- że jej rozwój (poprzez np. większe wpływy do budże z całego kraju, stanowiących dla siebie wzajemnie tu, zmniejszenie bezrobocia, podniesienie poziomu ży konkurencję w pozyskiwaniu dofinansowania unijne cia, etc.) może być stymulowany przez unijne środki go. Zbliżony w tym aspekcie charakter ma Program pomocowe pozyskane przez osoby fizyczne, prawne- Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej obejmujący- i inne podmioty zarejestrowane na jej terenie. pięć województw, natomiast oddziaływanie każdego W związku z powyższym za główny cel prezen- z programów regionalnych ograniczone jest do ob towanego opracowania przyjęto określenie poziomu szaru konkretnego województwa, co znacznie zawęża- absorpcji funduszy strukturalnych oraz jego zróżni liczbę potencjalnych beneficjentów. cowania w gminach województwa lubelskiego, przy- Kwestie związane z uwarunkowaniami oraz prze- czym istotny jest fakt, iż zgodnie z wyżej wskazanym- strzennym i tematycznym zróżnicowaniem absorpcji założeniem dualnego charakteru gmin jako benefi funduszy UE stanowią7 jeden z głównych nurtów ba cjentów pierwotnych i wtórnych, analiza poziomu ab- dań ewaluacyjnych oraz ekonomiczno-społecznych, sorpcji uwzględnia zarówno środki pozyskane przez- w tym szczególnie związanych z tematyką wspierania jednostki samorządu lokalnego, jak i wszystkich po- rozwoju lokalnego8 i regionalnego w kontekście unijnej zostałych beneficjentów lokalnych. Cele szczegóło polityki spójności . we opracowania to określenie finansowego znacze 7 Por. baza Ministerstwa Rozwoju i Infrastruktury zawierająca raporty nia środków unijnych dla realizacji projektów oraz i opracowania ewaluacyjne, dostępna naDoświadczenia http://www.ewaluacja.gov.pl/ samorządów w po- - zyskiwaniuWyniki/Strony/Wyniki_badan.aspx, środków z funduszy unijnych w dniu na 15.12.2013r.rozwój obszarów wiejskich określenie przestrzennego zróżnicowania absorpcji- 8 Por. np. Drejerska N., Kołyska J., 2009: - środków z Regionalnego Programu Operacyjnego Wo Fundusze strukturalne, - jakoRoczniki instrument Naukowe wsparcia Stowarzyszenia inwestycji gminnychEkonomistów i ich znaczenieRolnictwa dla i Agrobiz rozwoju jewództwa Lubelskiego i jego udziału w ogólnym do lokalnegonesu 2009, T. 11, z. 4, s. 72-77; Milewska A., 2007: finansowaniu unijnym pozyskanym przez beneficjen Use of the EU funds in. Roczniki financing Naukowe of public services Stowarzyszenia performed Ekonomistów by local self-government Rolnictwa Metodatów lokalnych. badawcza i źródła danych unitsi Agrobiznesu 2007, T. 9, z. 2, s. 247-255; Milewska A., 2011: [w:] Development prospectsSzanse of ruralrozwoju areas sektora lagging MŚP behind w świetle in there- - alizacjiCEE region: sektorowego conference programu proceeding: operacyjnego Gödöllö, Hungary, Wzrost Konkurencyjności24-27 May 2011, Przedsiębiorstws. 193-201; Pomianek na lata I, 2004-2006 2006: - - Do przeprowadzenia niniejszego badania wyko- , [w:] Szanse rozwoju polskiego sekto rzystano: ra MŚP na Jednolitym Rynku Europejskim. Praca zbiorowa. T. 2. Wspiera - nie rozwojuOptymalne MŚP na Jednolitym wykorzystanie Rynku dóbr Europejskim, kultury dla Otto potrzeb J., Stanisławski rozwoju • ilościowe dane wtórne pochodzące z Banku Da funkcjiR. (red.), turystycznej Łódź: Wydawnictwo przy wsparciu Politechniki z funduszy Łódzkiej, strukturalnych s. 84-93; UE Powęska - ujęcie nych Lokalnych Głównego Urzędu Statystyczne modeloweH.,