Araştırma Makalesi BMIJ BUSINESS & MANAGEMENT STUDIES: ISSN: 2148-2586 AN INTERNATIONAL JOURNAL Vol.:7 Issue:3 Year:2019, pp. 122-139 Citation: Uslu A., Türk M., Ertaş F. C. (2019), Türkiye’deki Mevduat Bankalarının CAMELS Performans Analizi, BMIJ, (2019), 7 (3): 122-139 doi:http://dx.doi.org/10.15295/bmij.v7i3.1235 TÜRKİYE’DEKİ MEVDUAT BANKALARININ CAMELS PERFORMANS ANALİZİ1 Ali USLU2 Received Date (Başvuru Tarihi): 22/05/2019 Murat TÜRK3 Accepted Date (Kabul Tarihi): 13/08/2019 Fatih Coşkun ERTAŞ4 Published Date (Yayın Tarihi): 10/09/2019 ÖZ Çalışmada, Türkiye’deki kamu ve özel sermayeli mevduat bankalarının risk analizinin yapılması amaçlanmıştır. Üç kamu ve sekiz özel sermayeli mevduat bankasının 2010-2017 yılları performansları CAMELS derecelendirme sistemi ile analiz edilmiştir. Analiz sonucunda CAMELS bileşik değerinin kamu bankalarının % 33’ünde ve özel sermayeli bankaların % 75’inde artığı tespit edilmiştir. Ancak kamu bankalarının daha iyi bir performans gösteren banka grubunu oluşturduğu ve Akbank ile Ziraat Bankası’nın tüm dönemler boyunca pozitif ve yüksek CAMELS bileşik değerleri ile en iyi performansa sahip olduğu sonucu bulunmuştur. Anahtar Kelimeler: Mevduat Bankaları, CAMELS, Performans Analizi Jel Kodları: G21, P17, G32 CAMELS PERFORMANCE ANALYSIS OF CAPITAL DEPOSIT BANKS IN TURKEY ABSTRACT In this study, aimed that analysis of the risk of public and private capital banks in Turkey. The performances of three public and eight private capital deposit banks between 2010 and 2017 were analyzed by CAMEL rating system.A results of the analysis; the value of CAMELS compound is increased by 33% of public banks and 75% of private banks. However, it was found that public banks formed the better performing bank group and that Akbank and Ziraat Bank had the best performance with positive and high CAMELS compound values during all periods. Keywords: Deposit Banks, CAMELS, Performance Analysis Jel Codes: G21, P17, G32 1 Bu çalışma, 02-04/05/2019 tarihlerinde Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi tarafından düzenlenen 18. Uluslararası İşletmecilik Kongresinde sunulan tam metin bildiriden genişletilerek türetilmiştir. 2 Dr. Öğr. Üyesi, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi, [email protected] https://orcid.org/0000-0002-0739-0342 3 Dr. Öğr. Üyesi, Sağlık Bilimleri Üniversitesi, [email protected] https://orcid.org/0000-0002-7415-8965 4 Prof. Dr., Atatürk Üniversitesi, [email protected] https://orcid.org/0000-0002-2632-9694 Business & Management Studies: An International Journal Vol.:7 Issue:3 Year:2019, pp. 122-139 Ali USLU & Murat TÜRK & Fatih Coşkun ERTAŞ 1. GİRİŞ Bankalar finansal kaynakların toplanması ve dağıtımında en etkin kurumlar olarak ülke ekonomisinin temel yapıtaşlarından biri hatta en önemli finansal kurumlardır. Bankacılık sektörü gerek yerel gerekse küresel finansal piyasalara yön veren, üretim, istihdam ve ekonomik kalkınma gibi mikro ve makro yapıya dolaylı veya dolaysız olarak büyük etkilerde bulunmaktadır. Önemli bir finansal kurum olan ve finansal piyasalara büyük oranda yön veren bankalar ulusal ve uluslararası sektörde her türlü değişimlerden kısa süre içinde ve büyük oranda etkilenebileceklerdir. Bankaların finansal durumlarının sürekli takip edilmesi ve olası kırılganlıkların öngörülmesi ve sorunun, kaynağında iken yahut büyümeden kısa sürede çözülmesi toplum, hükümetler ve diğer bankalar açısından sistemin işlevselliğinin devamı açısından önemlidir. Günümüzde bilgiye erişim ve ulaşım imkânlarının artması, globalleşen dünyada sektörlerin eskiye nazaran daha fazla riskle karşı karşıya kalmalarına sebep olmuştur. Bankaların çeşitli riskleri öngörebilmek ve önlemler alabilmeleri amacıyla geliştirilen yöntemlerden birisi de CAMELS derecelendirme sistemidir. Bu yöntem, bankaların finansal oranları aracılığıyla uzaktan denetiminin yapabilmesine yardımcı olmaktadır. 2. TÜRKİYE’DE BANKACILIK SEKTÖRÜ Bankalar modern dünyada ekonomik gelişime katkı sağlayan ve önemli bir hizmet sektörü olarak işleyen oldukça eski kurumlardır (Nimalathasan, 2008: 141). Türkiye’de batılı ülkelerdeki gibi banka harici finansal kurumların gelişmemiş olması sebebiyle bankalar finansal sistemimizin temelini oluşturmakta ve tasarrufların toplanmasında ve fon kullandırma açısından önemli bir görevi yerine getirmektedirler (Kandemir ve Arıcı, 2013: 63). Tablo 1. Türkiye’de Bankacılık Sektörünün Kaynak Yapısı (milyon TL) 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Sektör 104.691 149.855 182.199 252.000 282.748 326.585 375.873 439.341 Likit Kamu 28.686 33.797 52.049 72.499 78.355 93.540 102.985 134.482 Aktifler Özel 48.360 77.700 88.684 117.700 128.715 113.197 135.077 154.304 Sektör 961.876 1.160.712 1.298.143 1.635.370 1.888.308 2.235.995 2.595.347 3.095.039 Toplam Kamu 2.871 3.203 3.917 5.660 7.045 8.515 11.200 11.457 Aktifler Özel 496.520 619.119 694.565 831.320 950.147 850.698 968.420 1.130.145 Sektör 614.681 698.920 770.016 943.312 1.057.638 1.250.698 1.462.844 1.713.185 Toplam Kamu 228.280 240.453 266.182 324.024 348.721 418.538 497.120 614.888 Mevduat Özel 308.026 365.481 400.005 478.638 540.509 494.482 576.409 658.568 Sektör 129.087 138.452 174.563 184.892 222.332 251.614 288.789 345.031 Toplam Kamu 29.461 31.116 41.409 45.129 59.848 67.738 78.938 95.644 Özkaynak Özel 66.498 72.464 92.325 94.519 110.506 93.928 106.118 128.835 Kaynak: https://www.tbb.org.tr/tr/bankacilik/banka-ve-sektor-bilgileri/istatistiki-raporlar/59 TÜRKİYE’DEKİ MEVDUAT BANKALARININ CAMELS PERFORMANS ANALİZİ 123 bmij (2019) 7 (3): 122-139 Tablo 1’e göre kamu bankalarının likit aktifleri özel sermayeli bankaların gerisinde kalsa da 2010 yılından 2017 yılına gelindiğinde yaklaşık 5 kat artış göstermiştir. Bu artış özel sermayeli bankalarda ise yaklaşık 3,5 kat olarak gerçekleşmiştir. Kamu bankaları iyi bir ivme göstererek 2017 yılına gelindiğinde ise neredeyse özel sermayeli bankalarla başabaş rekabet eder duruma gelmiştir. Toplam mevduat ve toplam özkaynak açısından da kamu bankaları iyi bir artış sergileseler de özel sermayeli bankaları geçememişlerdir. Kamu bankaları toplam aktiflerini yaklaşık 4 kat arttırsalar da özel sermayeli bankaların çok çok gerisinde kalmışlardır. 25 21 20 15 13 9 10 6 5 3 1 0 Kamu Özel Fon Yabancı Kalkınma Katılım Sermayeli Sermayeli Sermayeli ve Yatırım Şekil 1. Türkiye’de Faaliyet Gösteren Bankalar Kaynak: TBB, Banka Çalışan ve Şube Sayıları, Mart 2019 Türkiye’de bankacılık sektöründe Mart 2019 itibari ile 34 adet mevduat, 13 adet kalkınma ve yatırım ile 6 adet katılım bankası faaliyet göstermektedir. Mevduat bankaları içinde kamu ve özel sermayeli bankalar sektörün %35’ini temsil etmektedirler. 11.400 11.223 11.193 11.200 11.000 10.781 10.800 10.600 10.550 10.454 10.412 10.400 10.200 10.000 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Mart Şekil 2. Türkiye’de Faaliyet Gösteren Bankaların Şube Sayıları Kaynak: TBB, Banka Çalışan ve Şube Sayıları, Mart 2019 Teknolojinin gelişimiyle şube dışı alternatif dağıtım kanallarının çeşitlenip gelişmesi ve bankacılık hizmetlerinden müşteri ilişkileri, pazarlama gibi bazı hizmetlerin banka dışı şirketlerden destek hizmeti olarak temin edilmesi; şube ve çalışan sayısını olumsuz etkilemiştir Business & Management Studies: An International Journal Vol.:7 Issue:3 Year:2019 124 Ali USLU & Murat TÜRK & Fatih Coşkun ERTAŞ 2. LİTERATÜR Derviz ve Podperia (2004), Çek Cumhuriyeti’nde bankacılık sektörünün toplam varlıklarının yaklaşık %60’ını oluşturan üç büyük bankanın 1998-2001 dönemi analizini uzun dönemli Standart and Poors ve CAMELS rating sistemi kullanarak yapmışlardır. Sonuçta sermaye yeterliliği, kredilerdeki artış, borç/varlık oranının ve toplam varlıkların riskinin, analizde önemli derecede açıklama kapasitesine sahip finansal oranlar olduğuna ulaşmışlardır. Şen ve Solak (2011), Türkiye’deki yerli ve yabancı bankaların 1995-2008 dönemini kapsayan performanslarını CAMELS sistemi ile analiz etmişlerdir. Sonuç olarak 2001 yılından sonra bankaların performanslarında iyileşmeler gözlemlemişlerdir. Christopoulos ve diğ. (2011), Lehman Brothers’ın 2003-2007 yılları ekonomik görünümünüCAMELS dereceleme sistemi ile araştırmışlardır. Sonuç olarak kullandırılan kredilerin kötü ve şüpheli olduğu yöneticilerin şirketi iyi yönetemediği iflastan önceki çöküş sürecinde iyi bir yönetim gösteremedikleri ve denetim otoritelerinin şirketin iflasını öngöremediklerini ortaya çıkarmışlardır. Jaffar ve Manarvi (2011), Pakistan’daki beş İslami ve beş mevduat bankasının 2005- 2009 yılları performanslarını CAMEL derecelendirme sistemi ile belirlemişlerdir. Mevduat bankalarının yönetim kalitesi ve karlılıklarının yüksek olduğu, İslami bankaların da sermaye yeterliliği ve likidite bakımından daha iyi performansa sahip oldukları; her iki grup bankaların varlıkların kalitesi bakımından ise neredeyse aynı performans derecesine sahip oldukları sonucuna ulaşmışlardır. Abdullayev (2013), Türkiye’de mevduat bankalarının 2005-2008 dönemi CAMELS performansını onsekiz adet gösterge ile belirlemiştir. Yapılan analizle piyasa riskine duyarlılık tüm yıllarda artan bir seviyede, olumlu ve yüksek etkinlik derecesi alan tek bileşen olduğu ve CAMELS etkinlik değerini yükselttiği sonucuna ulaşmıştır. Karlılık endeksinin de ilgili yıllarda değişken ve düzensiz olmasına rağmen pozitif ve yüksek çıkması da CAMELS puanını arttıran bileşen olduğu sonucuna ulaşmıştır. Çağıl ve Mukhtarov (2014), Azerbaycan’daki yerli ve yabancı sermayeli bankaların 2007-2010 yıllarını kapsayan performanslarını CAMELS yöntemi ile analiz etmişlerdir. Yabancı bankaların daha iyi bir performans gösterdikleri ve CAMELS bileşik performanslarının sürekli pozitif olduğunu