KRZYSZTOF OLCZAK Solo and Chamber Music for Accordion Mea 1598 book digipack 135x120.indd 1 15.10.2019 15:30:33 Akademia Muzyczna im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku Ⓒ DUX, DUX 1598, 2019 Nagranie zrealizowano w sali koncertowej Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki Gdańsku 1-6 oraz w sali koncertowej Państwowej Szkoły Muzycznej I stopnia im. Fryderyka Chopina w Wejherowie 7-⓮ w listopadzie 2018 roku. Recorded at the Concert Hall of The Stanisław Moniuszko Academy of Music in Gdańsk 1-6 and at the Concert Hall of The Fryderyk Chopin State Music School in Wejherowo 7-⓮, November, 2018. CEZARY JOCZYN, ANNA KASPRZYCKA Reżyseria nagrania, montaż, mastering | Recording supervision & sound engineering, editing, mastering MICHAŁ KUBICKI Tłumaczenia | Translations BARTOSZ KOŁACZKOWSKI Zdjęcie na okładce | Cover photo RAFAŁ DYMERSKI Projekt graficzny i skład | Graphic design & page layout MARCIN TARGOŃSKI Redakcja | Editor DUX Recording Producers Morskie Oko 2, 02-511 Warsaw, Poland | www.dux.pl, e-mail: [email protected] 1598 book digipack 135x120.indd 2 15.10.2019 15:30:33 Krzysztof Olczak Solo and Chamber Music for Accordion Mea 1598 book digipack 135x120.indd 3 15.10.2019 15:30:33 Mea to tytuł utworu otwierającego prezentowane tu wydanie wieloodcinkowej formy objawiają się wszystkie dystynktywne kompozycji Krzysztofa Olczaka, gdańskiego kompozytora cechy tego języka, uważane za najbardziej charakterystyczne i akordeonisty, długoletniego pedagoga Akademii Muzycznej zarówno przez słuchaczy, jak i przez dotychczasowych bada- im. Stanisława Moniuszki w obu tych dziedzinach, członka czy muzyki gdańskiego artysty. Dominujące wśród tych cech Związku Kompozytorów Polskich oraz Polskiego Stowarzy- są: koncentracja na rytmie, upodobanie do dezintegracji mate- szenia Muzyki Elektroakustycznej. riału muzycznego na kilkudźwiękowe komórki i związanej z tym Mea to w zamyśle akronim utworzony z pierwszych liter specyficznej „rozproszonej” faktury, wpływ minimalizmu z jego imion członków Tria Sopot, dla którego kompozycja została repetytywnością i ostinatową motoryką oraz przeplatanie napisana. W kontekście całości prezentowanego tu zestawu odcinków o intensywnym, energetycznym przebiegu i wyraźnie akronim ten zyskuje jednak nowy poziom. zarysowanym rytmie z odcinkami statycznymi, w których czas Bo mea znaczy „moja” – moja publikacja, moja twórczość, i rytm funkcjonują w zawieszeniu. Zastosowana w tym utworze moja postawa jako artysty. obsada wykonawcza inspiruje kompozytora do eksplorowania A jest to twórczość bardzo różnorodna pod wieloma wzglę- różnych rejestrów, również przy wykorzystaniu flażoletów. dami – obsady, stylu, technik, form i gatunków, wreszcie źródeł Połączenie akordeonu i dwóch instrumentów smyczkowych inspiracji. Wybór utworów zawarty na niniejszej płycie stanowi tworzy przy tym ciekawy barwowy konglomerat, dzięki odpo- nader reprezentatywną próbkę tej różnorodności. Utwory te wiedniej regestracji brzmiący zaskakująco stopliwie. powstały w różnych okresach twórczości kompozytora – głów- Akordeon w dziełach Krzysztofa Olczaka to oczywiście nie w latach osiemdziesiątych oraz w ostatniej dekadzie, z jed- nie tylko element zespołu kameralnego, lecz także instrument nym wyjątkiem Illur lækur z wczesnych lat dwutysięcznych. solowy. Utwory na akordeon solo przewijają się przez wszyst- Przeznaczone są na różne składy, łączy je natomiast jedno: kie okresy twórczości, począwszy od wczesnych Manualiter akordeon. Ulubiony instrument kompozytora, wszechobecny i Fantasmagorii, powstałych jeszcze w latach siedemdziesią- składnik obsady wykonawczej, począwszy od solowego tych, aż po napisane już w nowym milenium Trzy etiudy czy Acc-1 czy Accotango poprzez kameralistykę na zróżnicowane wreszcie prezentowane tu Accotango i Acc-1 pochodzące zespoły aż po chóralne Dzecné spiéwë z akòrdionã. odpowiednio z 2012 i 2017 roku. Tytułowe trio Mea jest jednym z najmłodszych utworów Acc-1 powstało na zamówienie Polskiego Towarzystwa na płycie. Zostało napisane w 2016 roku dla Tria Sopot, któ- Muzyki Współczesnej oraz Instytutu Muzyki i Tańca w ramach rego członkinie – skrzypaczka ��������������������������Małgorzata ����������������Skorupa, akorde-� projektu, którego ideą było poszerzenie zasobu pedagogicznej onistka Elżbieta Rosińska oraz wiolonczelistka Anna Sawicka – literatury instrumentalnej przeznaczonej dla młodzieży kształ- „użyczyły” tytułowi swych inicjałów. cącej się w szkołach muzycznych drugiego stopnia. Ważnym Trio to stanowi doskonały przykład języka kompo- założeniem projektu był nowoczesny język muzyczny zama- zytorskiego Krzysztofa Olczaka. W kolejnych ogniwach wianych utworów. 4 1598 book digipack 135x120.indd 4 15.10.2019 15:30:33 Tytuł to prosta gra słów. Ta trzyliterowa kombinacja stanowi już cytat z Blue Tango, który do tej pory był jedynie antycypo- skrót, którym w partyturach oznacza się akordeon. Jednocze- wany, zaś tutaj pojawia się po raz pierwszy w pełnej, dosłow- śnie jest to literowy sposób zakodowania trzydźwiękowego nej postaci, przynosząc rozwiązanie napięcia zbudowanego motywu, opartego na wznoszącej tercji małej – i od takiego na przestrzeni całej kompozycji. właśnie motywu rozpoczyna się Acc-1. Początek jest zresztą Trio hommage à Szymanowski przeznaczone jest na cie- jedynym momentem dzieła, w którym ów motyw rozbrzmiewa kawą kombinację instrumentów: skrzypce, akordeon i gitarę. explicite, dając punkt wyjścia dla dalszej intensywnej ewolucji Zawarte w tytule odniesienie do Szymanowskiego plasuje Trio muzycznej tkanki. Zredukowana postać motywu – zreduko- w twórczości Olczaka obok dwóch innych utworów „zadedyko- wana skrajnie, bo do jednego dźwięku, jednej litery: a – staje wanych” wielkim postaciom światowej historii muzyki. Można się osią utworu; od a rozpoczynają się kolejne z odcinki, wręcz powiedzieć, ze Trio zapoczątkowało tę linię – i to dość z oscylacji wokół a wyprowadzany jest ich materiał dźwię- wcześnie, w 1987 roku, na długo przed hołdem złożonym kowy. W następujących po sobie odcinkach przeplatają się Strawińskiemu w Expedition (2004) oraz Chopinowi w Triu różne typy tego materiału i środki jego kształtowania. Ponow- z taśmą na fortepian, akordeon, perkusję (2010). Odniesienie nie pojawia się charakterystyczna dla kompozytora atomizacja do Szymanowskiego wiąże się z późnym, folklorystycznym faktury. Niczym refren powracają witalistyczne synkopowane okresem jego twórczości, polega bowiem na wykorzystaniu rytmy. skali góralskiej oraz na dążeniu do specyficznej energetyki Accotango zostało skomponowane dla festiwalu Gdań- i dynamizmu. Utwór powstał na zamówienie festiwalu Dni ska Szuka Interpretacji Muzyki Akordeonowej. Stanowi ono Muzyki Karola Szymanowskiego w Zakopanem. zarazem wyraz długoletniej fascynacji kompozytora gatun- Trio ukazuje nieco inne oblicze Krzysztofa Olczaka niż kiem muzycznym tanga, inspirującym zresztą wielu twórców poprzednie dwa utwory. Pochodzi z wczesnego okresu twór- i szczególnie bliskim akordeonistom. Tango Olczaka jest jed- czości, w którym artystę interesowały głównie poszukiwania nak tangiem głęboko przetworzonym, przefiltrowanym przez brzmieniowe. Na muzykę z tego okresu głęboki wpływ wywarł indywidualny język muzyczny kompozytora. Charakterystyczne sonoryzm. ������������������������������������������������Idiomatyczną������������������������������������ cechą tego nurtu jest to, że kolory�- dla tanga rytmy i zwroty melodyczne oraz cytat zaczerpnięty styka staje się głównym elementem kształtującym narrację ze sławnego Blue Tango Leroy'a Andersona podane są w cha- dzieła, natomiast rola melodii i rytmu jest szczątkowa. Czas rakterystycznej dla muzyki Krzysztofa Olczaka zatomizowanej, biegnie według przepływu brzmień o różnej barwie, gęstości, mocno fragmentowanej postaci. Pauzy przerywające przebieg umiejscowieniu w polu dźwiękowym. Fakturę Tria tworzą trzy muzyczny, repetycje i elementy techniki loopowania w połą- warstwy odpowiadające trzem instrumentom; w ich relacji czeniu z następstwem coraz wyższych osi tonalnych tworzą daje się zauważyć pewna pozorna inkoherencja. Znajduje ona specyficzną, neurotyczną narrację. Jednakże tej narracji odzwierciedlenie w zapisie partyturowym, który w większości zostaje w końcowej fazie utworu przeciwstawiony wspomniany pozbawiony jest kreski taktowej i nie zapewnia wyraźnych, 5 1598 book digipack 135x120.indd 5 15.10.2019 15:30:33 podanych wprost punktów synchronizacji. Przebieg czasowy Natomiast w ostatniej fazie utworu wprowadzone zostają każdej z warstw w szczegółach również jest niedookreślony, klastery. Pojawia się tam również – po raz pierwszy w utwo- poddany działaniu czynnika aleatorycznego. Polifonia trzech rze – pomysł rytmiczny o bardzo wyraźnych konturach, jeden warstw jest niemal politemporalnością, przebieg muzyczny z takich, którymi nasycona będzie cała późniejsza twórczość momentami zdaje się rozgrywać w trzech różnych czasach. Krzysztofa Olczaka. Różnych, ale rzadko kiedy zupełnie niezależnych – już raczej Kolejne dwa utwory reprezentują nurt twórczości kompozy- luźno związanych, a niekiedy ciasno splecionych. tora związanej z kulturą Kaszub. A jest to nurt istotny, obecny Kantata na sopran i dwa akordeony pochodzi z tego w dziełach artysty od już od lat osiemdziesiątych aż do dziś, samego okresu, z roku 1984. Jest to kolejna kompozycja, czego obrazem są dwie kompozycje prezentowane w niniej- w której widoczne są wpływy sonoryzmu – choć przejawia- szym wydaniu – Pozymk z 1982 roku oraz Dzecné spiéwë jące się w sposób specyficzny dla tego typu obsady. Element z akòrdionã z 2017. Zainteresowanie Krzysztofa Olczaka melodyczny