SVEUČILIŠTE JOSIPA JURJA STROSSMAYERA U OSIJEKU EKONOMSKI FAKULTET U OSIJEKU DIPLOMSKI STUDIJ OSIJEK Nikola Drmić Stjepan Dujmić SEMINARSKI RAD IZ KOLEGIJA REVIZIJA FINANCIJSKIH INSTITUCIJA ULOGA DRŽAVNE REVIZIJE U KONTROLI POSTUPAKA I REZULTATA PRETVORBE I PRIVATIZACIJE I UTJECAJ DRŽAVNE REVZIJE NA UPRAVLJANJE JAVNIM PODUZEĆIMA U REPUBLICI HRVATSKOJ Mentor: doc.dr.sc. Ivo Mijoč Osijek, 2014. SADRŽAJ: 1. UVOD ............................................................................................................................................. 1 2. POJAM, ULOGA I VRSTE REVIZIJE ..................................................................................... 2 2.1. Povijesni razvoj revizije u svijetu i Hrvatskoj .................................................................... 2 2.2. Pojmovno određenje revizije ................................................................................................ 5 2.3. Vrste revizije .......................................................................................................................... 6 3. DRŽAVNA REVIZIJA................................................................................................................. 10 3.1. Temeljne pretpostavke državne revizije ........................................................................... 10 3.2. Organizacija državne revizije ............................................................................................ 14 3.3. Proces revizije ...................................................................................................................... 15 3.4. Povezanost državne i unutarnje revizije u javnom sektoru ............................................ 18 3.5. Povezanost državne revizije i revizije informacijskih sustava ........................................ 20 3.6. Uloga državne revizije u sprječavanju i otkrivanju prijevare i korupcije .................... 21 4. PRETVORBA I PRIVATIZACIJA U REPUBLICI HRVATSKOJ ..................................... 23 4.1. Analiza procesa pretvorbe i privatizacije ......................................................................... 28 4.1.1. Organizacijski oblik trgovačkih društava nastalih pretvorbom društvenih poduzeća....................................................................................................................................... 29 4.1.2. Ostvarenje ciljeva razvojnog programa u trgovačkim društvima nastalim nakon pretvorbe društvenih poduzeća ................................................................................................. 30 4.1.3. Ostvaren poslovni rezultat koncem 1991. i 2002. godine ......................................... 31 4.1.4. Trgovačka društva prema provedenim sanacijama ................................................ 32 4.1.5. Stečajevi i likvidacije u trgovačkim društvima nastalim nakon pretvorbe društvenih poduzeća ................................................................................................................... 33 4.2. Analiza izvješća o provedenoj reviziji pretvorbe i privatizacije ..................................... 34 4.2.1. Skupna analiza Izvješća o provedenoj reviziji pretvorbe i privatizacije ............... 35 4.2.2. Analiza prema veličini aktive trgovačkih društava ................................................. 39 4.2.2.1. Mala poduzeća ......................................................................................................... 40 4.2.2.2. Srednja poduzeća .................................................................................................... 43 4.2.2.3. Velika poduzeća....................................................................................................... 46 4.2.2.4. Skupna analiza ........................................................................................................ 50 4.2.3. Analiza pomoću Benfordova zakona ......................................................................... 52 4.2.3.1. Vodeća znamenka – broj 1 ..................................................................................... 53 4.2.3.2. Vodeća znamenka – broj 2 ..................................................................................... 54 4.2.3.3. Vodeća znamenka – broj 3 ..................................................................................... 55 4.2.3.5. Vodeća znamenka - broj 5 ...................................................................................... 56 4.2.3.6. Vodeća znamenka - broj 6 ...................................................................................... 56 4.2.3.7. Vodeća znamenka - broj 7 ...................................................................................... 57 4.2.3.8. Vodeća znamenka – broj 8 ..................................................................................... 57 4.2.3.9. Vodeća znamenka – broj 9 ..................................................................................... 57 4.2.3.10. Skupna analiza svih razreda .................................................................................. 58 5. ANALIZA POSLOVANJA JAVNIH PODUZEĆA ................................................................ 60 6. UTJECAJ DRŽAVNE REIVZIJE NA POSLOVANJE JAVNIH PODUZEĆA .................. 77 7. ZAKLJUČAK ............................................................................................................................. 81 9. POPIS TABLICA I GRAFIKONA ........................................................................................... 84 10. PRILOZI SEMINARSKOG RADA ...................................................................................... 87 2 POPIS KORIŠTENIH KRATICA DUR – Državni ured za reviziju DEM – Njemačka marka (njem. Deutsche Mark) HRD – Hrvatski dinar HRK – Hrvatska kuna RH – Republika Hrvatska MP – malo poduzeće SP – srednje (srednje veliko) poduzeće VP – veliko poduzeće NV – neto vrijednost 1. UVOD Tema seminarskog rada je „Uloga državne revizije u kontroli postupaka i rezultata pretvorbe i privatizacije i utjecaj državne revizije na upravljanje javnim poduzećima u Republici Hrvatskoj“. Rad je koncipiran iz više dijelova. U prvom dijelu seminarskog rada čitatelja se uvodi u osnovne pojmove o reviziji, njezin povijesni razvoj, vrste revizije i ulogu iste u suvremenom svijetu. Drugi dio seminarskog rada odnosi se na državnu reviziju, temeljne pretpostavke državne revizije, proces revizije, te povezanost državne i unutarnje revizije u javnom sektoru, povezanost državne reviziji i revizije informacijskih sustava i ulozi državne revizije u sprječavanju i otkrivanju korupcije. Treći dio rada odnosi se na pretvorbu i privatizaciju u Republici Hrvatskoj, kako je ista tekla, koje su bile poteškoće i slično. Četvrti dio, ujedno i najopširniji dio rada odnosi se na analizu procesa pretvorbe i privatizacije u Hrvatskoj. U tom će se dijelu rada odgovoriti na pitanje koliki su postotci iskazanih nepravilnosti u postupcima revizije i privatizacije i to; ukupno gledano, te podijeljeno prema veličini trgovačkih društava sukladno Zakonu o računovodstvu. Biti će provedena i Benfordova analiza ulaznih podataka i to na dvije razine – skupno, te prema razredima sukladno početnim brojevima. Peti dio rada odnosi se na analizu poslovanja deset trgovačkih društava od posebnog državnog interesa u Republici Hrvatskoj, kako bi se mogli stvoriti ulazni podaci i činjenice za posljednju točku rada – utjecaj državne revizije na upravljanje u javnim poduzećima. Biti će prikazana i empirijska analiza kojom se iskazuje razlika u uspješnosti državnih i privatnih poduzeća. U toj će se točki rada iznjeti mogućnosti državne revizije u upravljanju imovinom javnih poduzeća, prijedlozi za poboljšanje poslovanja, povećanje profitabilnosti i na koncu očuvanja vrijednosti svih tih poduzeća koja spadaju pod javna dobra. Uz seminarski rad biti će pridodani i prilozi, odnosno ulazni podaci koji su korišteni za analize iznesene u seminarskom radu. Sve analize biti će dostupne i u elektronskom obliku kako bi se provjera podataka mogla vršiti na što lakši način. U procesu izrade seminarskog rada korištene su neke od istraživačkih metoda kao što su: kvalitativna i kvantitativna, analitička i sintetička, induktivna, komparativna, deskriptivna te statistička. Na kraju seminara, uz sumiranje i povezivanje svih cjelina i zaključne rijeci biti će dodan i popis korištene literature prilikom izrade ovoga rada i analiza kao potvrda vjerodostojnosti svih podataka, teza i informacija iznesenih unutar ovoga rada. 1 2. POJAM, ULOGA I VRSTE REVIZIJE Gospodarska kretanja i tokovi na suvremenim tržištima uvelike su određena informacijama koje kolaju između gospodarskih subjekata koji čine tržište. Ti subjekti mogu biti izrazito raznoliki sa širokim spektrom djelatnosti. Važnost informacija u suvremenom svijetu i poslovanju enormna je i čini jedan od stupova modernog kapitalizma. Uloga i važnost informacija posebno dolazi do izražaja na tržištima kapitala. Opće je poznato kako investitori na tržištima kapitala vrijednost primjerice dionica određuju prema sposobnosti poduzeća da stvara budući novčani tijek. Informacije o tome iščitavaju se iz financijskih izvješća koje organizacije ili poduzeća u određenim vremenskim intervalima daju javnosti na uvid. Izvjesno je kako frizirana ili falsificirana financijska izvješća mogu investitore zavarati i stvoriti lažan osjećaj sigurnosti poslovanja određene firme. Tome u potvrdu navodi se sljedeća zakonitost: ''Ukoliko tržišta kapitala ne dobiju pouzdanu informaciju, investitori i drugi gube povjerenje u tržište, donose