Rynek telewizyjny w Polsce Jolanta Dzier ĝyñska-Mielczarek ynek telewizyjny w Polsce rozwija si Ċ tradycyjnych twórców – wytwórni [ lmowych R bardzo dynamicznie, a pod wzgl Ċdem lo- czy studiów producenckich – zaj Ċli si Ċ wy- kowanych na nim Ğrodków jest najwi Ċkszym dawcy prasowi, nadawcy radiowi, serwisy in- elementem systemu medialnego. Dane, które ternetowe oraz niezale Īni producenci, w tym sáuĪą jego ocenie – dotycz ące chocia Īby do- osoby prywatne. Wytwarzany przez u Īytkowni- st Ċpu polskich gospodarstw domowych do te- ków mniej lub bardziej profesjonalny kontent lewizji, ogl ądalno Ğci poszczególnych kana áów, (user-generated content – UGC) wykorzysty- [ nansowych Ğrodków pozyskiwanych z rekla- wany jest g áównie w internecie (serwisy typu my – ró Īni ą si Ċ jednak znacznie, co utrudnia YouTube, wideoblogi), ale równie Ī w telewi- formuáowanie ostatecznych wniosków. Spra- zjach kablowych, satelitarnych i naziemnych. wĊ komplikuje dodatkowo z áoĪona organiza- Drug ą wart ą odnotowania tendencj ą jest cja przemys áu telewizyjnego, w którego sk áad zmiana form dost Ċpu do programów telewi- wchodz ą: nadawcy (stacje telewizyjne), dys- zyjnych. Ograniczenia zwi ązane z nadawa- trybutorzy sygna áu telewizyjnego, audytorium niem sygna áu telewizyjnego drog ą naziemn ą telewizyjne, rynek reklamy, organy reguluj ące, przyczyni áy si Ċ do rozwoju telewizji satelitar- producenci i po Ğrednicy 1. Dlatego te Ī niniejsze nej i kablowej. Chocia Ī dost Ċp do programów opracowanie sygnalizuje tylko te zjawiska, któ- oferowanych w telewizjach kablowych i sateli- re uznano za najistotniejsze dla ewolucji pol- tarnych by á p áatny, liczba abonentów tych tele- skiego rynku telewizyjnego. wizji systematycznie ros áa, bo umo Īliwia áy one Wzrost liczby dostawców tre Ğci audiowi- oglądanie zagranicznych telewizji oferuj ących zualnych, a tym samym ilo Ğci rozpowszech- coraz wi Ċcej programów najpierw z polskim nianych tre Ğci, to pierwsza z tendencji, które táumaczeniem, a nast Ċpnie w polskiej wersji mo Īna obserwowa ü na wspó áczesnym rynku jĊzykowej. Polscy nadawcy zwi Ċkszali t ą dro- telewizyjnym. Zwi Ċkszy áa si Ċ ilo Ğü stacji tele- gą zasi Ċg swoich stacji naziemnych i tworzyli wizyjnych i oferowanych przez nie kana áów. nowe programy, zw áaszcza wyspecjalizowane Produkcj ą materia áów audiowizualnych, obok kana áy tematyczne. 1 Szerzej na temat charakterystyki elementów rynku telewizyjnego i zwi ązków mi Ċdzy nimi [w:] T. Kowalski, B. Jung, Media na rynku. Wprowadzenie do ekonomiki mediów , Warszawa 2006, s. 204–208. 102 Jolanta Dzier ĪyĔska-Mielczarek Dane dotycz ące sposobów korzystania Nadawcy telewizyjni z oferty telewizyjnej nie s ą jednak jednoznacz- Cyfryzacja telewizji, w tym przekazu naziemne- ne. Szacowano, Īe w 1997 r. dost Ċp do telewi- go, diametralnie zmieni áa ilo Ğciowy obraz ryn- zji kablowej b ądĨ satelitarnej mia áo oko áo 40% ku telewizyjnego, ale – przynajmniej na razie gospodarstw domowych, w 2009 r. – oko áo – w niewielkim stopniu uk áad si á i pozycj Ċ na 60% 2, a w 2012 r. – ponad 70% 3. Jeden z ba- nim najwi Ċkszych graczy. Na kszta át rynku tele- daczy ocenia á, Īe w 2012 r. platformy cyfrowe wizyjnego w Polsce najwi Ċkszy wp áyw wywar- mia áy ok. 6,1 mln abonentów, a sieci kablowe – áy procesy koncesyjne przeprowadzone przez ok. 4,5 mln abonentów. Z telewizji naziemnej, Krajow ą Rad Ċ Radiofonii i Telewizji (KRRiT) jako jedynej formy odbioru telewizji, korzy- w 1994 i 1997 r. Dokonany wtedy podzia á ryn- sta áo ok. 2,5 mln gospodarstw domowych 4. ku mi Ċdzy ogólnopolskich i ponadregionalnych Wed áug innych danych u Īytkownikami p áatnej nadawców telewizji naziemnej wci ąĪ wp áywa telewizji by áo a Ī 12 milionów gospodarstw do- na zachodz ące na nim przekszta ácenia. mowych 5. Zanim KRRiT przyzna áa pierwsze koncesje Abonenci telewizji satelitarnej i kablowej na nadawanie programu stacjom prywatnym, mogli odbiera ü ponad 200 kana áów polskoj Ċ- monopol Telewizji Polskiej na rynku telewi- zycznych, podczas gdy widzowie telewizji ana- zyjnym zosta á prze áamany przez Īywio áowo logowej dost Ċpnej drog ą naziemn ą – najwy Īej tworzone bez zezwolenia lokalne telewizje na- 7. Zako Ĕczona 23 lipca 2013 r. cyfryzacja na- ziemne oraz programy telewizji zagranicznych ziemnej telewizji zwi Ċkszy áa t Ċ ofert Ċ do 19 ka- odbierane za po Ğrednictwem indywidualnych na áów, ale zdaniem niektórych specjalistów anten satelitarnych i w sieciach kablowych. Ba- by áa spó Ĩniona i w niewielkim stopniu zdolna dania OBP UJ wykaza áy skokowy (z 13% do odebraü rynek p áatnym telewizjom, pozostaj ąc ponad 20%) wzrost liczby widzów korzystaj ą- telewizj ą drugiego wyboru 6. cych z zagranicznych kana áów telewizyjnych Potencjalnie znaczn ą rekon [ guracj Ċ pol- w latach 1991–1993, a piracka sie ü Polonia1, skiego rynku telewizyjnego mia á przynie Ğü w sk áad której wesz áo kilkana Ğcie stacji lokal- internet. IPTV (telewizja dost Ċpna przez pro- nych, w czerwcu 1994 r. uzyska áa oko áo 20% tokó á internetowy) mia áa w 2012 r. zaledwie udzia áu w oglądalno Ğci 7. oko áo 0,5 mln abonentów, ale rozwój szybkie- W pierwszym procesie koncesyjnym go internetu sprzyja á ogl ądaniu programów KRRiT przyzna áa tylko jedn ą koncesj Ċ na tele- telewizyjnych i tre Ğci wideo w serwisach wizj Ċ ogólnopolsk ą dla Polsatu, dwie – na sieci Over-The-Top (telewizja dost Ċpna w technolo- ponadregionalne, dziesi Ċü – na telewizj Ċ lokal- gii strumieniowej). ną oraz jedno zezwolenie na p áatn ą telewizj Ċ 2 GUS, Bud Īety gospodarstw domowych w 2009 r . 3 Raport roczny grupy kapita áowej TVN SA za 2012 r., www.investor.tvn.pl [dost Ċp: 20.09.2013]. 4 Por. A. Zieli Ĕski, Rynek komunikacji elektronicznej w Polsce w 2012 roku (g áówne tendencje rozwoju), http:// szkolenia.itl.waw.pl/darmowe/seminaria/Rynek2012.pdf [dost Ċp: 20.09.2013]. 5 Por. PMR, Rynek us áug dodanych i multimedialnych 2013. Prognozy rozwoju na lata 2013–2017 , http://www. pmrpublications.com/product/Rynek-uslug-dodanych-i-multimedialnych-w-Polsce-2013 [dost Ċp: 20.09.2013]. 6 Por. A. Zieli Ĕski, Tera Ĩniejszo Ğü i przysz áoĞü telewizji cyfrowej w Polsce , „Telekomunikacja i techniki informa- cyjne” 2011, nr 1–2. 7 R. Filas, Czytelnictwo prasy oraz odbiór radia i telewizji w latach 1989–1995 [w:] Media i dziennikarstwo w Polsce 1989 –1995 , red. G.G. Kopper, I. Rutkiewicz i K. Schliep, Kraków 1996, s. 32–33. Rynek telewizyjny w Polsce 103 kodowan ą dla Canal Plus. Ukszta átowany w ten nie mia á jednak Ğrodków na inwestycje. Uru- sposób rynek telewizji prywatnych by á rozdrob- chomienie nadajników i wydzier Īawienie niony i niesymetryczny. ĩadna ze stacji lokal- transpondera do transmisji satelitarnej jedy- nych, chocia Ī szybko utworzy áy sie ü „Odra”, nego programu katolickiego w Polsce sta- w ramach której nadawa áy cz ĊĞ ciowo wspólny áo si Ċ mo Īliwe dopiero wtedy, gdy udzia áy program i razem prowadzi áy akwizycj Ċ reklam 8, w spó áce pod nazw ą Telewizja Familijna SA nie mog áa stanowi ü konkurencji dla ogólnopol- obj Ċá y najwi Ċksze spó áki skarbu pa Ĕstwa: skiego Polsatu. Z dwóch sieci ponadregional- KGHM, Polski Koncern Naftowy, Polskie nych tylko TV Wis áa rozpocz Ċá a nadawanie na Sieci Elektroenergetyczne, PZU ĩycie oraz po áudniu Polski. prywatna [ rma Prokom. Produkowany przez Przeciwwag ą dla Polsatu mia áa by ü dopie- Telewizj Ċ Familijn ą program Telewizja Puls ro przyznanie kolejnych koncesji na sieci po- ruszy á 18 marca 2001 roku. nadregionalne dla TVN (na pó ánocy) i Naszej Techniczne mo Īliwo Ğci odbioru stacji po- Telewizji (w centrum Polski). KRRiT zak áada áa nadregionalnych (TVN pokrywa á swoim sygna- ich federacj Ċ, ale nie uwzgl Ċdniáa ró Īnic bizne- áem 13% obszaru kraju i dociera á do ok. 30% sowych mi Ċdzy ich w áaĞcicielami 9. Alians TVN ludno Ğci, Nasza Telewizja obejmowa áa sieci ą i TV Wis áa sko Ĕczy á si Ċ – za zgod ą KRRiT – nadajników naziemnych 16% mieszka Ĕców wch áoniĊciem tej drugiej przez TVN. Nasza Polski i 9% powierzchni, Puls dociera á do nie- Telewizja, d ąĪą c do poprawy swojej pozycji na spe ána 13% mieszka Ĕców kraju) powodowa- rynku i zwi Ċkszenia zasi Ċgu, nawi ąza áa wspó á- áy, Īe ich udzia áy w rynku ogl ądalno Ğci (tzw. pracĊ z sieci ą „Odra”. Borykaj ąca si Ċ z proble- wska Ĩnik SHR) 10 , a tym samym w rynku re- mami [ nansowymi spó áka „Polskie Media” – klamy telewizyjnej, by áy w pierwszych latach nadawca Naszej Telewizji – zosta áa w 2000 r. dzia áalno Ğci niewielkie. Oznacza áo to, Īe balan- przej Ċta przez nowych akcjonariuszy zwi ąza- sowa áy one na granicy op áacalno Ğci 11 . W ko Ĕcu nych z Polsatem, a stacja zmieni áa nazw Ċ na XX wieku rynek telewizji w Polsce nadal by á TV4. zdominowany przez telewizje o zasi Ċgu ogól- Na rynku funkcjonowa áa jeszcze katolic- nopolskim: Telewizj Ċ Polsk ą oraz Polsat. Na ka Telewizja Niepokalanów, która powsta áa korzystanie z ich oferty widzowie po Ğwi Ċcali jako telewizja o zasi Ċgu lokalnym, ale dzi Ċ- ¾ czasu sp Ċdzonego przed telewizorem. Resz- ki zgodzie na uruchomienie nowych stacji ta przypada áa na programy innych telewizji, nadawczych mia áa szans Ċ przekszta áci ü si Ċ w tym satelitarnych. w telewizj Ċ ponadregionaln ą. Zakon oo. fran- Ratunkiem dla stacji ponadregionalnych ciszkanów, który by á w áaĞcicielem koncesji, by áo zwi Ċkszanie widowni, która przyci ągn Ċá aby 8 W sk áad sieci „Odra” wesz áo siedem stacji lokalnych: TeDe (Telewizja Dolno Ğląska) z Wroc áawia, TVL (Tele- wizja Regionalna Zag áĊ bia Miedziowego) z Lubina, TV Bryza nadaj ąca w Szczecinie i Koszalinie, TV Vigor z Go- rzowa Wielkopolskiego, TV51 z Zielonej Góry, TV AVAL z Jeleniej Góry i Niezale Īna Telewizja Lokalna (NTL) z Radomska.