ZIMA 2008/2009 WIADOMOŚCI BOCHEŃSKIE 1 OKŁADKA WB nr 4 (79) 2 WIADOMOŚCI BOCHEŃSKIE ZIMA 2008/2009 Janina Kęsek Ludwik Stasiak (1858-1924) Zakończył się rok 2008 w naszym mieście obchodzony jako „Rok Ludwika Stasiaka”. Pomysłodawcą był Jan Flasza dyrektor Mu- zeum im. Stanisława Fis- chera, uważając, że bę- dzie to najlepszy sposób , by uczcić 150 lecie uro- dzin wybitnego artysty malarza i literata rodem z Bochni. Na ostatnim posiedzeniu Rady Miejskiej m. Bochni 28 grudnia 2007 roku podjęta została uchwała o ustanowieniu roku 2008 „Rokiem Ludwika Stasiaka”. O tej rocznicy przypominał dyrektor Fla- Ludwik Stasiak urodził się w bocheńskiej rodzinie gór- sza w każdym numerze „Kroniki Bocheńskiej” przedstawiając niczej Walentego i Józefy z Bieniasiewiczów 15 sierpnia Ludwika Stasiaka jako artystę malarza, pisarza i publicystę, 1858 roku. Dom rodzinny późniejszego artysty stoi do wydawcę kart pocztowych, historyka i regionalistę, szukające- dziś przy małej uliczce biegnącej stromym łukiem od bursy go tematów do swych prac czy to malarskich, czy literackich w kierunku ulicy Orackiej. Kiedyś ulica ta nosiła imię św. m. in. w historii Bochni , kopalni soli, i bogatej tradycji Zie- Antoniego, obecnie Ludwika Stasiaka. Niewątpliwie atmo- mi Bocheńskiej. Równocześnie w ciągu tego roku w Muzeum sfera rodzinnego domu, gdzie kultywowano tradycje gór- im. Stanisława Fischera odbyło się kilka spotkań muzealnych nicze, opowieści ojca o pracy w kopalni, a może legendy poświęconych Stasiakowi, prezentowano też jego twórczość zasłyszane w dzieciństwie, wycisnęły piętno na twórczości w doraźnych ekspozycjach. Dla naszych czytelników, którzy artysty, szczególnie literackiej. nie mieli okazji uczestniczyć w tych spotkaniach przypomina- Nauki początkowe pobierał w Bochni, tu też ukończył niż- my postać Artysty, który urodził się w Bochni 150 lat temu. sze gimnazjum. Do wyższego Gimnazjum św. Jacka chodził WB nr 4 (79) ZIMA 2008/2009 WIADOMOŚCI BOCHEŃSKIE 3 w Krakowie i tam zdał maturę w 1879 roku. Studiował na więc, że zamiast stypendium zorganizuje wesele młodej pary dwóch uczelniach: malarstwo na Akademii Sztuk Pięknych w swoim pałacu i na swój koszt. Ślub Ludwika Stasiaka i na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, i bochnianki panny Marii Anteckiej odbył się w kościele na Wkrótce ze względu na duże koszty podwójnych studiów, zre- górze Just w Tęgoborzy 31 sierpnia 1890 roku. W rok póź- zygnował z Uniwersytetu. Na Akade- niej urodził się jedyny syn Stasia- mii Sztuk Pięknych uczył się malar- ków Tadeusz. W 1895 roku rodzina stwa przede wszystkim pod kierun- Stasiaków przeniosła się do własne- kiem Jana Matejki, ale także Floriana go domu przy ul. Konstytucji 3 Maja Cynka, Władysława Łuszczkiewicza, w Bochni. Tu jeden z pokoi przezna- Izydora Jabłońskiego i innych. Już czony był na pracownię malarską. podczas studiów miał okazję wy- Dla Stasiaka jako malarza wielkie stawiać swoje prace w 1884 roku znaczenie miała wspomniana już in- w krakowskim Towarzystwie Przy- dywidualna wystawa w galerii w Su- jaciół Sztuk Pięknych (obraz Nie- kiennicach, na której zaprezentował słychany) i w Towarzystwie Zachęty ok. 40 prac. W tym samym roku Sztuk Pięknych w Warszawie (obraz wziął udział w powszechnej wysta- Memento Mori). wie przemysłowej w Chicago, na którą wysłał kilka swoich obrazów. Artysta malarz W Muzeum Polskim w Chicago Po ukończeniu krakowskiej Aka- do tej pory eksponowany jest jeden demii w 1886 roku kontynuował z nich Dzieci z Wrześni. W 1894 roku studia we Wiedniu i w Monachium. powstał Związek Powszechny Ar- Odbył też podróż artystyczną po tystów Polskich. Członkiem pierw- Europie. Szczególne wrażenie zro- szego zarządu tego Związku był Lu- biła na nim Norymberga , rodzinne dwik Stasiak, obok artystów malarzy miasto Wita Stwosza. Zachował się o ustalonej już sławie jak Jacek Mal- szereg obrazów powstałych podczas czewski, Aleksander Gierymski, czy pobytu za granicą. Po powrocie do architekt Teodor Talowski . kraju wystawiał swoje prace na pre- Ludwik Stasiak wielokrotnie stiżowych wystawach. W 1887 roku na pierwszej wielkiej w swojej twórczości tak malarskiej jak i literackiej sięgał wystawie sztuki polskiej pokazał swój obraz Szach i mat, do tematów ze swej ulubionej epoki, ze średniowiecza. Jako a w rok później w Towarzystwie Sztuk Pięknych w Krako- uczeń Jana Matejki kultywował historię Polski podkreślając wie uczestniczył w wystawie prac uczniów Jana Matejki. potęgę Państwa Polskiego, majestat królewski, heroiczne W 1893 roku dzięki pomocy mecenasa sztuki hr. Milew- zmagania z germańską nawałnicą. Do najważniejszych jego skiego z Tęgoborzy udało się zorganizować pierwszą indy- obrazów należą: Król zamczyska (1894), Królowo korony widualną wystawę prac Artysty w galerii w Sukiennicach. Polskiej módl się za nami (1898), Ostatnie chwile Kazimie- Hrabia Ignacy Milewski mecenas sztuki i kolekcjoner zwrócił rza Sprawiedliwego (1896), Błazen królewski (1896), Starej- uwagę na twórczość młodego artysty. Zakupił kilka jego obra- si cechu (1900). Obraz ten prezentowany był na wystawie zów i zamierzał ufundować stypendium na dalsze jego studia malarstwa polskiego w Kijowie. Czasów późniejszych do- w Monachium. Stasiak jednak podziękował. tyczą obrazy powstałe w 1894 roku Rekruci Kościuszki oraz Miał zamiar ożenić się i wyjazd za granicę na dłuższy Pod Maciejowicami. Warto tu przypomnieć wspomniany już czas pokrzyżowałby te plany. Hr. Milewski zaproponował wcześniej obraz Dzieci z Wrześni powstały w 1893 r. znajdu- jący się w Muzeum Polskim w Chicago. Malował też obrazy o swojskiej tematyce gloryfikujące tradycję ludową, zwyczaje religijne i uroki polskiej wsi. Do najważniejszych obrazów w tym temacie zaliczyć należy Pielgrzymkę na Jasną Górę. Ten obraz dużych rozmiarów, namalowany w 1895 roku, otrzymał I nagrodę w konkursie ogłoszonym przez Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie na obrazy przedstawiające „swojskie tematy”. W 1923 roku zakupiony przez władze państwowe, marszałek Sejmu RP Stanisław Trąmpczyński przekazał Sejmowi Ślą- skiemu, z okazji powrotu Śląska do Macierzy. Z ważniejszych wymienić należy też dioramę Polowanie na niedźwiedzia ma- lowaną wspólnie w 1894 roku z Włodzimierzem Tetmajerem i Damazym Kotowskim, a także obraz Obława na łososia na Dunajcu. Obraz ten był eksponowany na pierwszej wystawie rybackiej w Warszawie w 1900 roku. Z obrazów o tematyce górniczej, wymienić trzeba Poświę- Z żoną Marią i synem Tadeuszem cenie szybu solnego duży obraz olejny malowany na płótnie WB nr 4 (79) 4 WIADOMOŚCI BOCHEŃSKIE ZIMA 2008/2009 na początku XX w. oraz Kaplica bł. Kingi w kopalni soli Jedną z najważniejszych jest Brandenburg- kraina sło- w Bochni, malowany temperą na papierze. wiańskich mogił wydana w Krakowie w 1903 roku doczekała Ulubionym tematem Stasiaka były ogrody z gąszczem się kolejnych wydań : Częstochowa 1926, Toledo 1940, Kra- kwitnących kwiatów lilji, ostróżek, malw, irysów , wa- ków 1946) Powieść ta zalecana była przez władze oświatowe rzywne rabatki i kwitnące sady. Wykonał też liczne au- jako lektura szkolna podobnie jak inne powieści historyczne L. toportrety, często stylizowane, w strojach historycznych Stasiaka. Czasów legendarnych dotyczy też kolejna powieść lub ludowych z ciekawym rekwizytami i symbolicznymi Weneda, miasto na dnie polskiego morza. Kartka z dziejów postaciami w tle. żeglarstwa naszego i polskiej bolesła- W latach ok. 1901-1910 prawie wowskiej sztuki wydana w Wąbrzeźnie nie malował. W tym czasie głównie w 1922 roku. Pierwszemu koronowa- zajmował się pisarstwem i publicysty- nemu władcy Polski poświęcił Stasiak ką. Wystawił wprawdzie swoje obra- dwutomową powieść Bolesław Chro- zy; w 1910 roku w salonie Tow. Przy- bry wydaną w 1903 r. O kopalni soli, jaciół Sztuk Pięknych w Krakowie którą niewątpliwie znał bardzo dobrze i w 1913 roku na wystawie Związku napisał dwie książki W zapadłym szy- Powszechnego Artystów Polskich we bie. Powieść z życia górników wydana Lwowie, ale naprawdę do malowa- w 1908 r. i Skarbiec króla Kazimie- nia wrócił dopiero w roku Wielkiej rza, w przepaściach bocheńskiej żupy Wojny inspirowany utworzeniem z 1904 roku. Późniejszych czasów Legionów Polskich i wydarzeniami dotyczą Obrona sztandaru z 1904 na froncie. Obrazy jego o tej tematy- roku i Gadzina. Powieść pruska wyda- ce prezentowane były na wystawach na drukiem w 1905 roku poświęcona w Bazylei, Bernie, Krakowie, Wied- sprawie germanizacji Śląska. Rabacja niu i Zurichu. Jeden z jego obrazów 1846 roku, tak tragiczna szczególnie Mogiła legionisty ofiarowany był w bocheńskim cyrkule, jest tematem Józefowi Piłsudskiemu przez żołnie- dwóch powieści Stasiaka opartych na rzy I Brygady Legionów Polskich. badaniach źródłowych Krwawe ręce W 1917 r. obrazy Stasiaka ekspono- (Lwów 1906) i Z dymem pożarów. wane były na wystawie Powszech- Wspomnienie rzezi galicyjskiej wyda- nego Związku Artystów Polskich nej w 1914 roku. Z powieści historycz- w Krakowie , oraz w tym samym nych wymienić jeszcze należy Srebrny roku na „Wystawie Czwórki”, gdzie również prezentowane dzwon. Powieść z dziejów dawnego mieszczaństwa polskiego były obrazy Józefa Męciny- Krzesza, Antoniego Piotrowskie- wydaną drukiem w 1913 roku. go i Stanisława Radziejowskiego. Niewątpliwie dużym suk- Pisał też utwory sceniczne, fantastyczne baśnie, lekkie, ko- cesem była jego druga indywidualna wystawa zorganizowana miczne jednoaktówki dla amatorskich teatrów i większe utwory w Krakowie w 1918 roku. dramatyczne. W roku 1904 wydał Humoreski, a w 1913. trzy Uznaniem L. Stasiaka za autorytet w zakresie sztuki było jednoaktówki Nad kołyską, Zdziecinniały starowina