DE DINKEL:KROMO F RECHT? Door:JaapJell e Feenstra Se Paul Vertegaal UitgaverNederlandseJeugdbon d voorNatuurstudie , Natuurbeschermingskommissie Jeugdbonden voorNatuurstudie . Utrecht,november1976 . (E)Vanweg e veolvoorkomendmLsbrui k van natuurwetenschappelijke inventarisatiegegevens vannatuuramateur s door beleidsinstan- ties en commerciële planbureaus,is gehele en/of gedeeltelijke overname van natuurwetenschappelijke gegevens en/of figuren uit dit rapport pas mogelijkn a verkregen toestemming van de uitgevers en deauteurs . INHOUD Voorplaat Titelblad Inhoud bJ.z. I Deel l:Hetwer k enhe t gehied . 1 Hoofdstuk 1.Voorwoord 1 Hoofdstuk 2.Verantwoordinge nDankzeggin g 2 Hoofdstuk 3.Topografiee n limant 3 1.Ligginge ngroott e 3 -2.Klimr.pt 3 De.slI I - 5 Hoofdstuk l.Dewordingsgeschiedeni svn nhet landscha p 5 1.Inleiding 5 2.Degeologisch e geschiedenis 5 3.De eerytemense n 7 4-.Deagrarisch e révoluti 3 8 5.Vanverrijkin gto tver 'rrain g 11 Deal III:beschrijvingva nd ehuidig e landschapsekologischetoestan d 14 Hoofdstuk l.IIethuidig e Twentse landschap 14 1.Inleidin g 14 2.Beschrijvingde rlandvschapstype s 14 3.Hetlandscha p vanhs_ -Boven-Dinkelda li nhet byzonde r 16 Hoofdstuk 2.Geomorfologiei nhe tDinkelda l 17 Hoofdstuk 3.Devegetati e 20 l.De vegetatiesi ne no she tDinkelda l 20 2.Devegetati eaa nd eRüenbergerbee k 22 Hoofdstuk 4.hoopkeverse nKortschildkever s aand eDinkelstrandje s2 3 Hoofdstuk 5.Debetekeni sva nee nlaag!andbee k 24 1.Inleiding 24 2.La?glnndbeek envariati e 24 3.Verstoringi nd eDinke l 25 /.Kanalisatie-gevolgen. 26 Hoofdstul-:6.He tDinkelsystee m er;haa r beekfauna;eigen onderzoek2 7 1.Inleidinge ndoelstellin g 27 2,Literatuurgegevens 28 3.Hetveldonderzoe k ' 29 4.Deresult ste n 32 l.De monsterpunten 32 2.Depresontictabe l 32 5.Discussie 36 A.De tabel 36 A.Variatie tussen beken onderling 36 13.Variatiesi nd ebeke n zélf 37 B.j'aunistischeinforr.ati eui td eresultate n 38 C.De verschillendewstere n 42 l.De Dinkel 42 2.De Clanerbeck 43 3.Do Slsbeck , 44 4.De ^üenbergerbe"k 45 5.De f.noeyin'sbeok 4-8 6.Vergel'jken van beeklevensgeme-nschappen...waarderen? 49 1. Indicatoren :s-. orten of ge".oenschr-r,pnn? 49 2.T.ilieuvaRrdoring in de Twentse beken 51 3.scnenvottend 53 4.1,'at ko-;it er nor lücer b!; waarderen k'jkon? 53 5.Verantwoording vf" de bewerking van onze eigen gegevens55 -II- 7.Conclusies enaanbevelinge n 56 1.Faunistische resultaten 56 2.Kan;'l:seringsproblcinatiö k 5!1 3.Vervuilingsondcrzoo k 5ó Hoofdstuk 7:Devermoedelijk egevolge nva n het Dinkel-convenant ryJ> -Inleiding 5^ -Toelichting: 58 l.Deeerst eopschoningsactiviteite n 53 2.Deaar d vand eopschoningsactiviteite n 59 3»Defrequenti eva nd e opschoningsactiviteiten 60 4»De-Kramerwatergan g omd e Groene Staart 60 5.Dekanalisati eDuits e grens-Zoekerbrug 60 6,Relatieme td ewatervervuilin g 61 7.Noodzakelijkbehee ri nd eDuits e bovenlopen 61 Hoofdstuk 8:Literatuur/Bronnen 63 DeelIV.D e Dinkelwaterstaatkundi g enagrarisc hbezie n 65 Hoofdstuk l.De geschiedenisva nd e Twentsewaterwege n 65 1.Algemeen 65 2.Debeke n 67 3.DeDinke l 70 Hoofdstuk 2.Overstromingeni nhe tDinkelda l 74 Hoofdstuk 3»Dewaterstaatkundig e aspectenva nd e Dinkel 75 l.De situatiei n Duitsland 75 2.Reaktie opd eduits enormalisatieplanne n 75 3.Waterstaatkundigegevolge nva nd e Dinkelnomalisatie 76 4.Deafvlakkingstheori e 77 5»Nieuwewaterstaatkundig e ingrepen 78 6.Alternatieven.a.Kanalisatiee nnormalisati e 79 b.ConclusieKanalisati e ennormalisati e 80 DeelV:Beleidsvoorstclle n 82 HoofdstulfUL .Inleiding ' 82 2.Hetconvenan te nhe tbestemmingspla n 83 Hoofdstuk 2.Voorstel 85 1.Inleiding °5 2.Stichting Beheer Landbouwgronden #5" 3.Duitsland #6 4.Waterzuivering/Waterkwaliteit S6 5.Conclusie o„ Hoofdstuk 3»Literatuur/Bronnen §L bijldfr :?KKntietebßt kff TJL,é. £0 t V• DeelI:he twer k enhe t gebied. Hoofdstuk 1 VOORWOORD Omdat tijdensd e zomerkampen van deNJ N en deNatuurbescher ­ mingskommissie van de jeugdbonden voornatuurstudie(NJN&CKJN)i n Zuidoost-Twente,in de zomer van 1975,veelaandach t isbestee d aan deproblematie k van dewateroverlas t in het Dinkeldale n demoge ­ lijkegevolge n van devoorgesteld e waterstaatkundige encultuur ­ technischeJ'aanpassingen n,was lietoo knie t meer danlogisc h dat de ervaringen van de vier kampen op schrift zoudenkomen . Was eraanvankelij k sprake van om eenhee l"Twenteboek"t epubiceren , gezien de aparte status van het Dinkelprobleem en de actualiteit daarvan»hebbenw e besloten tot eenversneld e uitgave van dit »Dinkelboek". ¥it literatuurstudie en eigen iaydrobiologische-e nbotanisc honder ­ zoek zijnee n aantalconclusie s enaanbevelinge n geformuleerd,om de kwaliteit vanhe t natuurlijkmilie uvoo rmens,plaa t endie r tekunne n garanderen.In de tweede helftva n dit Dinkelboek schenkenw e alle aandacht aan dero lva n demen shierin:i nverleden,heden,e ni n de vorm van beleidsvoordtellen worden suggesties voor de toekomst ge­ daan.Wehebbe n zo goed mogelijk getracht onze bliknie t tebeperke n tot êén enkelbelang.W e probeerden zoweld eagrarische,sociaaleco - nomische,waterstaatkundige,plct.ologischeal sekologisch e aspecten onder ogen tehoude n en zelfs enigermate tecombineren . Omdat daarom ditboe k dan ook als êén geheelmoe t worden beschouwd, waarin diverse belangen innatuu r en samenleving met elkaar in wisselwerking treden,vragenw e deleze r danoo knadrukkelij k ditboe k als geheel tebezien,e n zichnie t tebeperke n tot enkele paragraven. We willen dat eeniede r zietho ewi jto t onze conclusies zijngeko ­ men,en dat ook deaanbevelingen,di emee r in de tekstverweve nzijn , worden opgemerkt. Moge ditboe k eenro lkunne n spelen in de zonoodzakelijk einpas ­ singva n deniet-materiel e belangen in onze samenleving. Daarvoor zijnveranderinge n gewenst in dehuidig e landbouwpolitiek, in den u gehanteerde ,nogsteed s enigzins eenzijdige benadering van planologie enwater - encultuurtechnisch e beleid! deschrijvers : A A OAJû AL.jzMi Hoofdstuk 2 VERANTWOORDING EN DANKZEGGING Detaakverdelin gvoo r;i et -•• •t,.--;trin d1'-~ia in ^va ndi. tDinkolboe k ss alsvolgt : DeelI ,1.Voorwoord:Jaap -Jell eFeenstr a& Pau lVertegas..!. , 2,Topografiee nKlimaat:Pau lVertegaal , DeelI I,all ehoofdstukken:Pau lVertegaal , DeelIII,alle-hoofdst,ukken:Pau lVertegaal;hoofdstu k1 i.s.m .Srül eKimman , DeelI V,all ehoofdstukken:Jaa pJell eFeenstra , DeelV ,allehoofdstukken:Jaap -Jell eFeenstra,i.s.m .Pau lVertsgaal . Deverantvoordin gvoo rd eteks tkom tgehee lto eaa nbovengenoemd eauteurs . Voorplaate noriginel efiguren:Marj ad eVries . Veeldan kbovendie naan : Marionva nVoorst,Michie lSchreye re nJopi eKLings,di smede-t^peslsa f speelden,enaa nall ekampdeelnemer sva nd ezomerkampe nva nKJ Ne nNBK , Twente1 t/ m4,me tnam eaa nd eexcursieleider sAlinu sKool,Michie l Schre'jer,DikBol ,Kok ked eBoer,Marte nSchmitz,Bar tLensin ke nd emilieu ­ medewerkersJoland evan-Voorst,II ati n/.bm ae nAlinu sKool . Correspondentieadressende rschrijvers : JaapJell eFeensta , VanDordtstraa t32 , Zutphen, PaulVertegaal , Kon.Wilhelminastraat3 , Bunnik. Hoofdstuk 3 TOPOGRAFIE h,UKLIMAA T 1.-biggi ng en grootte. uemeente: Losser (eie v-.-or k L*en; Top.krt.: kaartblad ?SC, ' >A(1:2;3.000) bleezijee) Eet 81 kilometer lange riviertje de Dinkol,dat in de /estfelense Baurnbergen bijKoltwic k in .ouiïelan d ont igt,kont bij Glene,benede n He Duitse stad Gronau,o ns lan d bleuen,vanwa )tnoordwaart s vereer langs Twente's oostgrens stroomt.o. e';doorstr o >ri t ier'eaeente n Losser en Deno- kamp,neemt links o.a. deui th - *amsveen komende Glanerbee-ke n v „Ti de stuwwal komende allsbeekjSnoeyinksbeek,Dloenbee k en Bethlehense ëeek op;rechts clevanui t hetGildehguse rVen n komende Suënberger Beek en later deGel e Beek/Raramelbeek enPuntbeek.Bi j Brklenkamp,ten westen van Lattrop, verlaat de rivierNederlan d weer,stroomt opDuits e bodem voorbijLag e en valt beneden Neuenhaus in deOverijssels e Vecht,Van de 81 kilometer lange loop worden opNederland s grondgebied zo'n 36kilomete r afgelegde. Cp Duitse bodem zijn zowel derivie r zélf(boven énbenede n ons land) alsook deRuënberge r Beek gekanaliseerd;in Twente zelf volgen deze nog hun natuurlijke loop.DeGlanerbee k is ook inNederlan d gedeeltelijk reent­ getrokken,bijGlanerbru g meandert zij echter nog zeer hevig.Benedenstrooms van de Beverborgce brug is in het gebied van het voormalige waterschap "Beneden Dinkel" een omleidingskanaal gegraven enwerde n o.a. Funtbeek, Rammelbeek enGel e Beek gekanaliseerd. 2.Klimas Gelegen aan de oostrand venNederland,ken tCos t -Twente voor Ho l begrippen eenvri j extreem klimaat,net enkele contin entale trekjes, De gemiddelde jaartemperatuur van 8,5-9°C Gag dani e tsonde r hot land elijk gemiddelde liggen,het gemiddeld aantal zomerse dagen is juist extrah cog: 25to t 30.Een landklimaat.eigen,zij n daarentegen het aantalvorstdage ' van dehoogst e kategorie in dit deel van onsland:ra e er dan oO. me De gemiddelde windsnelheid is relatief laag:3«5-^ ter per seconde;d e be­ middelde jaarlijkse neerslag,waarvan de top in juli valt,ishó6g,nl. 7 so­ BOO mm. per jaar. in Oost -Twente voorkomende zeldzame planten als Zevenster(Trien t:;lik ­ europaea )e nKranssalomonszegel(Polygonatu m verticill aturn)zijnaa n dit voor Nederland zeldzame»extremeklimaa t gebonden. (Hoewel eraanwijz iginge n zijn,datd eKranssalomomszege l is aangeplant). UranssalowanSî ajel. ?.&>önste r Eönfeheün. nieaiapj? AHA AU: i: 100.000 haak A\ \ DEELI I Hoofdstuk1 ;D EWOIIDINGSGLSCHIEDEP'Ï SVA NHE TLANDSCHAP . (enho ed ea-on sh irui nee nro lmeespeelde ) l.Irlelding Indi thoofdstu kword tee noverzich tgegeve nva nd elandschapvormend e processen (geologische ,geomorfologische ,vegetatiekundig ee narcheolo ­ gische), zoal sdi ezic hvana fd evroegst etijde nto tn uto eontwikkelde . Watw yn ui nhe tlandscha pwaarnemen ,i she tresultaa tva nmiljoene njare n samenspelva nbodem ,klimaat ,planten ,diere ne nd emens . Alhetgen eda tw eaa nhe tuiterlij kva ndi tsamenspe lkunne nwaarnemen , zoalsheuvels ,dalen ,bo3sen ,hellingen ,meren ,houtwallen ,dorpe ned.(z.g . landschapselementen)vatte nw esame nonde rd enoemer :landschap .Doo rd e aardva ndi elandschapselemente n onderscheidtee nlandscha pzic hva nee n anderlandschap ,maa roo kdoo rd egroott ee nverdelin gva ndi eelemente n (b.v.d ekavelvorm ,kavelgrootèe ,uitgestrektheid ,hoogt e etc).