vakblad voor natuurbehoud en -beheer, sinds 1896 Hierna volgend artikel is afkomstig uit: ik wil graag een abonnement op De Levende Natuur Doelstelling van JA ’De Levende Natuur’ Het informeren over naam: _______________________________________________ ontwikkelingen in onderzoek, beheer en beleid op het adres: _______________________________________________ gebied van natuurbehoud en natuurbeheer, postcode: __________________ die van belang zijn voor woonplaats: _______________________________________________ Nederland en België. De artikelen zijn vooral telefoon: _____________________________ gebaseerd op eigen ecologisch onderzoek, e-mail: _______________________________________________ ervaring of waarneming van de auteurs. Ik machtig De Levende Natuur om het abonnementsgeld af te schrijven van rekening: De Levende Natuur verschijnt 6x per jaar, bank/giro: _______________________________________________ waaronder tenminste één themanummer. naam: _______________________________________________ plaats: _______________________________________________ U kunt zich abonneren via onze website: datum: __________________ handtekening: www.delevendenatuur.nl/ lezersservice.php Graag aankruisen: of deze bon opsturen proefabonnement – € 13,- (drie nummers) naar: particulier – € 38,- (NL + B) – overige landen € 45,- instelling/bedrijf – € 60,- Abonnementenadministratie De Levende Natuur student/promovendus – € 13,50* Antwoordnummer 7086 * (max. vier jaar; graag kopie college- of PhD kaart bijvoegen) 3700 TB Zeist Na vier jaar gaat dit abonnement automatisch over in een regulier abonnement. De prijsontwikkeling kan het stichtingsbestuur dwingen de tarieven Tel. 085 0407400 aan te passen. Tevens bent u gerechtigd om uw bank opdracht te geven [email protected] het bedrag binnen 30 dagen terug te boeken. Special: Griend staat niet op zichzelf Op Griend gaat de natuur voor Griend is bijzonder. De natuur gaat er vóór de mens. Al 104 jaar is dit Later werd het eiland bewoond door enkele geïsoleerde eiland middenin de Waddenzee gereserveerd voor vogels. veehouders, die hun woonsteden op terpen bouwden. Op kaarten uit de zestiende eeuw staan hun huizen ingetekend. Vanaf circa 1800 kende Griend geen vaste Wie met de boot vanaf Harlingen naar de die oost-west loopt en een kortere Huisdijk bewoners meer. Het eiland werd gebruikt eilanden Vlieland of Terschelling vaart, ziet die er haaks op staat. De dijken zijn inge- door bewoners van Terschelling, die er Griend aan de rechterzijde liggen. Van een plant met biestarwegras en helm, waartus- schapen lieten lopen en hooi wonnen. afstand vallen vooral het vogelwachtershuis sen andere soorten zijn gaan groeien, zoals Sinds 1916 is het eiland in beheer van en het baken op. Behalve de vogelwachters, zeeakkermelkdistel en gewoon biggenkruid, Natuurmonumenten. De belangrijkste die er in het broedseizoen verblijven, is het maar voornamelijk zandhaver. Bij het baken reden voor deze organisatie om zich eiland onbewoond en ontoegankelijk. ligt een groot rietveld. Er groeien geen destijds over Griend te ontfermen, was de Het eiland is zo’n 66 ha groot, waarvan een bomen op het eiland. alarmerende achteruitgang van de grote groot deel bestaat uit een kwelder die is stern. De eieren werden geraapt en het was doorsneden met kreken. De hogere delen Expeditie mode om hoedjes te dragen met een stern van de kwelder zijn begroeid met zeekweek, Griend kent een lange historie. Het eiland erop. Vier jaar eerder, in 1912, voerde Jac. P. op de lagere delen bloeit onder meer bestond al in de middeleeuwen; toen stond Thijsse een expeditie uit naar het eiland. lamsoor. Op het eiland bevinden zich twee er een kloosterschool. De nederzetting ‘Vogels vertoonden zich in grooten dijklichamen; een lange dijk, de Noorddijk, verdween door de Sint-Luciavloed in 1287. overvloed. De heele slibplaat aan de 156 | De Levende Natuur | jaargang 121 - nummer 5 Het natuureiland Griend met het vogelwachtershuisje. (Foto: Natuurmonumenten/Jasper Doest) foerageergronden, maakt van Griend een om ingrepen te koppelen aan wetenschap- ideale tussenstop voor trekvogels. In het pelijk onderzoek. Te vaak vinden beheer- broedseizoen huist op het eiland 20.000 maatregelen en besluiten plaats, zonder broedpaar, vooral kokmeeuwen, grote dat het effect op de natuur duidelijk is. sterns en visdieven. Sinds 2007 worden er Volgen alleen is daarbij niet voldoende. ’s winters grijze zeehonden geboren. Op 19 Monitoren brengt enkel trends in beeld. december 2019 lagen er 266 grijze zeehon- Een effectief beheer van Griend vraagt om den, waarvan 109 pups (pers. comm. gedegen kennis over de sturende proces- Wageningen Marine Research). Ook sen en het functioneren van het eiland. Pas gewone zeehonden en bruinvissen komen als het onderliggende systeem duidelijk is, bij Griend voor. Behalve de bosmuis leven snijden adviezen en besluiten over herstel op het eiland verder geen zoogdiersoorten. en beheer hout. Aan de basis van de hersteloperatie in 2016 ligt het uitgangs- Het beschermen waard punt dat Griend van oorsprong een Griend is het beschermen en onderzoeken stormvloedschoorwal-eiland is. Op pagina meer dan waard. Het natuureiland is 158 en verder worden de kenmerkende dermate belangrijk voor grijze zeehonden processen van dit eilandtype, waar weinig en broed- en trekvogels dat het blijvend over is gepubliceerd, uiteengezet. moet worden beschermd tegen structureel Om de sturende processen te doorgron- optredende erosie (Brenninkmeijer et al., den, kijkt het Griendonderzoek nadrukkelijk 2015). In het najaar van 2016 ging het verder dan het eiland alleen. In de Wadden- eiland op de schop. Ter bescherming kreeg zee, maar ook daarbuiten, wordt vaak het eiland een nieuwe, dynamische gefocust op losse deelsystemen, zoals vooroever. De ingreep was voor Natuurmo- kwelders of mosselbanken. Er bestaat numenten aanleiding om een grootschalig steeds meer bewijs dat ruimtelijke interac- onderzoek op te zetten om de impact op ties belangrijk zijn voor kustecosystemen de morfologie en de biodiversiteit te (van de Koppel et al., 2015; Donadi et al., volgen. Een team van wetenschappers 2013). In de Waddenzee zijn deelsystemen voert het onderzoek uit, dat loopt van 2016 sterk met elkaar verbonden. Het samen- tot en met 2020. Natuurmonumenten, spel van interacties met de omgeving, bij Rijkswaterstaat, de Rijksuniversiteit dit eiland vooral het natte wad, speelt een Groningen, NIOZ, de Radboud Universi- sleutelrol bij ecologische, morfologische en teit, Bureau Waardenburg, the Fieldwork chemische processen. Company; allemaal denken en werken ze Onderdeel van het Griendonderzoek is het eraan mee. Momenteel schrijven de vierjarig OBN-onderzoek ‘Habitat-overstij- onderzoekers aan hun wetenschappelijke gende interacties in het Waddengebied’. publicaties. Een uitgebreid boek over het Binnen dit onderzoek zijn de interacties Griendonderzoek, een uitgave van de tussen Griend en de aangrenzende wadpla- KNNV Uitgeverij, is in de maak. In deze ten bestudeerd. Het begrijpen van storm- special worden de voorlopige resultaten en vloedschoorwal-eilanden vereist een breder Oostzijde van ’t eiland was bedekt met conclusies gepresenteerd. blikveld, een aanpak op landschapsschaal. vogels, die daar ‘t vallen van ‘t water afwachtten, om op de droogvallende Een stormvloedschoorwal-eiland Krachten bundelen mosselbanken of op de zand- en slibvlakte In de Waddenzee is het van groot belang De brede scoop vereist ook samenwerking hun voedsel te zoeken’, schreef hij destijds tussen ons als wetenschappers. Iedereen in De Levende Natuur. In 1912 zaten op het bestudeert afzonderlijke puzzelstukken, eiland voor het eerst twee wachters, aldus waarbij de samenhangende puzzel inzicht Thijsse. Dat was een succes, want ‘ze zijn geeft in de kenmerken van het eilandtype. erin geslaagd den nestroof geheel te De integrale multidisciplinaire aanpak verhinderen. De vogels met hun eieren die maakt het onderzoek vernieuwend. Niet werden tot nu toe goeden prijs verklaard alleen bundelen we de krachten, ook door iedereen die ‘t eiland betrad.’ werken we nauw samen met Natuurmonu- De natuurwaarden op en rond Griend zijn menten en Rijkswaterstaat als beheerders hoog. Op het eiland overtijen in de van Griend en het omliggende wad. Met najaarstrek meer dan 75.000 trekvogels, elkaar zijn de mogelijkheden en de onmo- onder meer kanoetstrandlopers, rosse grut- gelijkheden voor natuurherstel en -beheer to’s en drieteenstrandlopers. De onge- geformuleerd (pagina 172 en verder). stoorde, centrale ligging in de Waddenzee, Pasgeboren grijze zeehond. (Foto: Natuurmonu- met hoogwatervluchtplaatsen en rondom menten/VEDA Jan Veen) De Griendonderzoekers en -beheerders De Levende Natuur | september 2020 | 157 Special: Griend staat niet op zichzelf ingrepen volgen, waaronder de realisatie De facelift van 2016 van de opgehoogde Huisdijk en palenrijen in 1973. Tussen 1985 en 1988 wordt Griend omgebouwd als ware het een ‘gewoon’ Griend kalft al bijna een eeuw af. In 2016 vindt op het eiland een grootschali- Waddeneiland. Net als Terschelling, ge hersteloperatie plaats. 200.000 kuub zand en 20.000 kuub schelpen Ameland en Schiermonnikoog krijgt het eiland in 1988 aan de noordoostzijde een moeten voorkomen dat het eiland in de golven verdwijnt. De facelift gebeurt lange stuifdijk, de Noorddijk genoemd op basis van een bouwtekening van een stormvloedschoorwal-eiland. Hoe (fig. 2). Deze dijk moet het eiland bescher- heeft Griend zich na 2016 ontwikkeld? men tegen golven uit zee. De westzijde van het eiland krijgt in die tijd een beschermende