UCHWAŁA NR XX/207/2009 Rady Gminy Widuchowa z dnia 4 lutego 2009 r. w sprawie przyj ęcia „Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami dla miejscowo ści i Gminy Widuchowa na lata 2009-2013”. Na podstawie art. 87 ust. 3 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 162, poz. 1568; z 2004 r. Nr 96, poz. 959; z 2005 r. Nr 238, poz. 2390; z 2006 r. Nr 50, poz. 362, Nr 126, poz. 875) Rada Gminy uchwala, co nast ępuje: § 1. Przyjmuje si ę „Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla miejscowości i Gminy Widuchowa na lata 2009-2013”, stanowi ący zał ącznik do uchwały. § 2. Wykonanie uchwały powierza si ę Wójtowi Gminy Widuchowa. § 3. Uchwała wchodzi w Ŝycie z dniem podj ęcia i podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urz ędowym Województwa Zachodniopomorskiego. PRZEWODNICZ ĄCA RADY Józefa Juzyszyn Zał ącznik do uchwały Nr XX/207/2009 Rady Gminy Widuchowa z dnia 4 lutego 2009 r. (poz. 819) GMINNY PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA MIEJSCOWO ŚCI I GMINY WIDUCHOWA NA LATA 2009-2013 1. WST ĘP Widuchowa - zarówno jako miejscowo ść i jako gmina - charakteryzuje si ę cennym i urozmaiconym krajobrazem kulturowym. Według definicji krajobraz kulturowy to przestrze ń historycznie ukształtowana w wyniku działalno ści człowieka, która zawiera wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze. Środowisko kulturowe to wa Ŝny czynnik Ŝycia i działalno ści człowieka. Zabytki s ą nie tylko materialnym śladem przeszło ści, lecz tak Ŝe cennym elementem kultury, przyczyniaj ącym si ę do kształtowania przyjaznego otoczenia człowieka. Bogactwo i ró Ŝnorodno ść dziedzictwa kultury mo Ŝe w istotny sposób przyczyni ć si ę do rozwoju społeczno-gospodarczego gminy, a tym samym do poprawy jako ści Ŝycia jej mieszka ńców. Dziedzictwo kulturowe Widuchowej jest dziedzictwem powszechnie uznawanym i rozpoznawanym przez jego mieszka ńców, a jednocze śnie nie stanowi mocnego wyrazu lokalnej to Ŝsamo ści. Efektem II wojny światowej i działa ń po 1945 r. jest przerwana ci ągło ść kulturowa tych terenów. Dziedzictwo kulturowe Widuchowej jest dziedzictwem, które w Polsce pozostaje poza szerszym odbiorem, co powoduje ogromne kłopoty w jego prawidłowym utrzymaniu i promocji. Potrzeba ochrony tutejszych zasobów kulturowych jest bezsporna i powinna by ć niezale Ŝna od kontekstu politycznego. Z uwagi na fakt, Ŝe kultura jest jedn ą z głównych sił nap ędowych rozwoju, jego przejawy kulturowe s ą równie istotne jak aspekty ekonomiczne. Z tego względu podstawow ą zasad ą działania samorz ądu gminnego powinno by ć d ąŜ enie do wzajemnego uzupełniania si ę ekonomicznych i kulturowych aspektów rozwoju. Trudno byłoby mówi ć o rozwoju gminy bez opierania si ę na jej zasobach i walorach krajobrazu kulturowego, dlatego ich wykorzystanie powinno stanowi ć jeden z priorytetów polityki gminnej. Umo Ŝliwienie dalszego istnienia oraz wzbogacenie materialnego dziedzictwa kulturowego jest jednym z istotnych procesów rozwojowych gminy. Zasób warto ści kulturowych, znajduj ących si ę na terenie gminy, powinien by ć przedmiotem szczególnej troski zarówno mieszka ńców, jak i władz samorz ądowych, jako wa Ŝny cel publiczny. Bior ąc pod uwag ę dotychczasowe dokonania, nale Ŝy kontynuowa ć działania d ąŜą ce do ich ochrony w formie biernej - w prawie miejscowym i czynnej, np. poprzez finansowanie prac konserwatorskich na obiektach pozostających we władaniu samorz ądu i udzielaniu dotacji dla pozostałych wła ścicieli obiektów zabytkowych. Zasadniczym kontekstem opracowania „Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami” jest uznanie zasobów dziedzictwa kulturowego za główny czynnik wpływaj ący na kształtowanie si ę to Ŝsamo ści lokalnej. Zasoby te okre ślaj ą i wyznaczaj ą wieloaspektowe uwarunkowania rozwoju gminy, upowszechniania kultury oraz atrakcyjno ści turystycznej. W działaniach samorz ądu lokalnego, podobnie jak w polityce pa ństwa, istotne jest zapewnienie zrównowa Ŝonego rozwoju i ładu przestrzennego oraz powi ązanie ochrony zabytków z ochron ą środowiska przyrodniczego. Sprawny i skuteczny system ochrony i opieki nad zabytkami powinien odbywa ć si ę przy udziale samorz ądu, wła ścicieli i u Ŝytkowników zabytków oraz mieszka ńców i wspólnot lokalnych. Głównym celem sformułowania dokumentu jest d ąŜ enie do znacz ącej poprawy stanu zasobów lokalnego dziedzictwa kulturowego oraz zachowania krajobrazu kulturowego Widuchowej poprzez okre ślenie podstawowych warunków i czynników organizacyjnych, finansowych oraz edukacyjnych, które temu słu Ŝą . Ilekro ć w tek ście pojawi si ę okre ślenie „Gminny Program” oznacza to „Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Miejscowo ści i Gminy Widuchowa na lata 2009-2013”. Widuchowa jest gmin ą wiejsk ą obejmuj ącą miejscowo ść Widuchowa i 14 sołectw. Rozwój gospodarczo-społeczny determinowany jest wła ściwo ściami naturalnymi. Teren gminy w znacznej mierze stanowi ą lasy, grunty le śne i u Ŝytki rolne. Dzi ęki tym aspektom i walorom naturalnym takim, jak liczne jeziora i bogate ukształtowanie terenu, okolice Widuchowej zaliczane s ą do ciekawych krajobrazowo rejonów północno-zachodniej Polski. Natomiast Mi ędzyodrze i Park Krajobrazowy Doliny Dolnej Odry s ą ewenementem na skal ę nie tylko krajow ą, ale i europejsk ą. Zabytki zlokalizowane na terenie miejscowo ści i gminy Widuchowa zostały kilkakrotnie omówione i scharakteryzowane w ró Ŝnego typu opracowaniach. Na do ść liczn ą bibliografi ę składaj ą si ę zarówno dokumentacje historyczno-konserwatorskie, opracowanie o charakterze studialnym, jak równie Ŝ wydawnictwa popularno-naukowe. Rozpoznanie bibliograficzne (aktualne na 1997 rok) znajduje si ę w monografii „Widuchowa nad Odr ą. Z dziejów dawnych i nowych”. Jest to praca zbiorowa pod redakcj ą Edwarda Rymara wydana z okazji 650-lecia otrzymania praw miejskich. Ponadto dla potrzeb „Gminnego Programu” wykorzystano: – „Widuchowa. Skrócone studium ruralistyczne” autorstwa Cezarego Nowakowskiego, Szczecin 1994, – „Zabytkowe budowle hydrotechniczne i inne Doliny Dolnej Odry. Rozpoznanie zasobu dóbr kultury” autorstwa Leszka Budycha i pod redakcj ą Stanisława Januszewskiego, Wrocław 1998, – karty ewidencyjne zabytków architektury i budownictwa, – karty ewidencyjne zespołów folwarcznych, – karty ewidencyjne cmentarzy, – inwentaryzacje ogólno-dendrologiczne parków udost ępnione w Archiwum Wojewódzkiego Urz ędu Ochrony Zabytków w Szczecinie. Ocena zachowanej historycznej substancji zabytkowej z terenu miejscowo ści i gminy Widuchowa dokonana została tak Ŝe po przeanalizowaniu historycznego materiału kartograficznego, czyli niemieckich map topograficznych (Mebtischblatt) z lat 1892-1893, uaktualnionych w latach 30 XX wieku. 2. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI Na podstawie art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opieki nad zabytkami (Dz. U. z 2003 r. Nr 162, poz. 1568 z pó źniejszymi zmianami) sporz ądzenie programu opieki nad zabytkami - istotnego instrumentu ochrony zabytków - nale Ŝy do ustawowych obowi ązków samorz ądu gminnego. Zasadnicze cele programu opieki nad zabytkami, które określa w/w ustawa to: 1. Wł ączenie problemów ochrony zabytków do systemu zada ń strategicznych, wynikaj ących z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju. 2. Uwzgl ędnianie uwarunkowa ń ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, ł ącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej, w planach rozwoju regionalnego i lokalnego. 3. Zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania. 4. Wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego. 5. Podejmowanie działa ń zwi ększaj ących atrakcyjno ść zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych. 6. Wspieranie inicjatyw sprzyjaj ących wzrostowi środków finansowych na ochron ę i opiek ę nad zabytkami. 7. Okre ślenie warunków współpracy z wła ścicielami zabytków, eliminuj ących sytuacje konfliktowe zwi ązane z wykorzystaniem tych zabytków. 8. Podejmowanie przedsi ęwzi ęć umo Ŝliwiaj ących tworzenie miejsc pracy zwi ązanych z opiek ą nad zabytkami. „Gminny Program”, po zaopiniowaniu przez Zachodniopomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, zostanie przedstawiony Radzie Gminy w Widuchowej, w celu przyj ęcia go uchwał ą. Program został opracowany na okres czterech lat i stanowi dokument uzupełniaj ący w stosunku do innych aktów planowania. Z realizacji zada ń „Gminnego Programu” co dwa lata Wójt Widuchowej zobowi ązany jest do sporz ądzenia sprawozda ń i przedstawienia ich Radzie Gminy oraz przekazywania ich do Zachodniopomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. 3. UWARUNKOWANIA PRAWNE OCHRONY I OPIEKI NAD ZABYTKAMI W POLSCE Według art. 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej obowi ązkiem konstytucyjnym Pa ństwa i ka Ŝdego obywatela jest ochrona zabytków, czyli materialnych i niematerialnych dóbr kultury, b ędących elementami składowymi dziedzictwa kulturowego. Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z pó źniejszymi zmianami) do zada ń własnych gminy nale Ŝy zaspakajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, w szczególno ści dotycz ących sfery kultury, w tym ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. W tym przypadku dla gminy instrumentami realizacji interesu publicznego s ą m.in. Uchwalanie dokumentów strategicznych i programowych, w tym sporz ądzanie i uchwalanie planów zagospodarowania przestrzennego. Ponadto utrzymywanie jednostek specjalistycznych w zakresie muzealnictwa oraz działania wła ścicielskie wobec zabytków stanowi ących własno ść gminy i jej jednostek. Ustawa