Edebiyat Dergisi # Literair Tijdschrift 2861 - K ara Zambak Yıl 2 – Sayı 4 – Sonbahar 2017 / Jaar 2 – Nummer 4 – Herfst 2017 ISSN: 2468 ISSN: Ederi / Prijs € 6.00 Kolaj / Collage: JOLANDA OUDIJK DIJK U JOLANDA O JOLANDA : Resim / Tekening Resim ISSN: 2468-2861 Kara Zambak Edebiyat Dergisi Literair Tijdschrift De Zwarte Lelie Altı aylık edebiyat dergisi. Sahibi ve Genel Yayın Zes maandelijks literair tijdschrift. Eigenaar en Yönetmeni: Ali ġerik. Editör: Kazım Cumert. Hoofd-Redactie: Ali ġerik. Tekstredactie: DanıĢma Kurulu: Arzu Çelik, Muzaffer Yanık, Kazım Cumert. Adviesraad: Arzu Çelik, Muzaffer Volkan Yazıcı. Kolaj çalıĢması ve resimler: Jolanda Yanık, Volkan Yazıcı. Collage omlag en binnen Oudijk. E-posta: [email protected]. Internet pagina‟s en tekeningen Jolanda Oudijk. Mail: sayfasi: https://karazambak.nl. Ederi: 6 Euro. [email protected]. Internet pagina: https:// Abonelik bedeli: 5 sayı 30 Euro. Hollanda dıĢı 5 karazambak.nl. Prijs: 6 Euro. Abonnement: 5 sayı: 45 Euro. Banka hesap numarası: A. Serik nummers 30 Euro. Buiten Nederland 5 nummers 45 IBAN: NL55 RABO 0300292732. Dergiye Euro. Rekennummer: A. Serik IBAN: NL55 RABO gönderilen yazı ve Ģiirler basılsın veya basılmasın 0300292732. Copyright Auteursrecht voorbe- iade edilmez. Yayın Yönetmeni dergiye girecek houden. Niets uit deze uitgave mag worden yazılarda gerekli gördüğünde düzeltmelerde buluna- verveelvoudig en/of openbaar worden gemaakt bilir. Kara Zambak Edebiyat Dergisi‟nde yayınlanan zonder voorfgaande schriftelijke toestemming van yazıların sorumluluğu yazarlarına aittir. Yayınlanan de uitgever en/of auteurs. De redactie behoudt zich yazı ve Ģiirler sahibinden izin alınmadan kul- het recht voor artikelen en proza te redigeren zonder lanılamaz. overleg met de inzender. 2 Yıl 2 - Sayı 4 - Sonbahar 2017 / Jaar 2 - Nummer 4 - Herfst 2017 2861 - Kara Zambak Dosya / Scriptie ISSN: 2468 ISSN: MARĠYA LEONTĠÇ 10 Öykü / Verhaal HANĠFE ÖZER 51 Tijdschrift Literair NURĠ AKALIN 56 SĠBEL ÖZ 7 TUĞBA ALAYBEYOĞLU 27 Dergisi Edebiyat NECMETTĠN YALÇINKAYA 46 Şiir/ Gedicht HÜSEYĠN ġAHĠN 9 EWA LIPSKA 17 VAHE ARMEN 18 VOLKAN YAZICI 25 KADĠR BÜYÜKKAYA 26 TAHĠR EKER 30 ALĠ ġERĠK 33 JOLANDA OUDIJK 35…38 MAS PAPO 40 SABINE KARS 40 TEKĠN GÖNENÇ 41 MUSTAFA TOGA 55 ALĠ ġERĠK 62 Yazı / Artikel VOLKAN YAZICI 4 FAKĠR BAYKURT 15 Prof. SERVET TANĠLLĠ 29 NĠHAT KEMAL ATEġ 31 Söyleşi / Interview ĠBRAHĠM EROĞLU 32 FATĠH ÇĠMEN / MEVLÜT ASAR 19 MAURICE VAN SURKSUM 38 ALĠ ġERĠK / JOLANDA OUDIJK 34 KEMAL YALÇIN 54 MURAT TUNCEL / CEMAL AKÇA 42 ALĠ ġERĠK 60 ALĠ ġERĠK / MOLLA DEMĠREL 47 3 Edebiyat’ın Entropisini Azaltmak VOLKAN YAZICI 865‟te Rudolf Clausius evrenin toplam (Incompleteness) teoremleri zamanın Her Şeyin entropisindeki net değişiklik daima sıfırdan Teorisi (Theory of Everything) çalıĢmalarını azıya 1 büyüktür dediğinde dönemin Ģartlarında almıĢ bilim dünyasında napalm etkisi yaratmıĢtı. üretilen lokomotif ve benzeri insan yapımı Bertrand Russel‟ından Ludwig Wittgenstein‟ına makinelerdeki verimsizliğin sebebini açıklamak felsefe ve mantık çevreleri boğazlarına duran bu istemiĢti. Bu zararsız görünen basit ve yalın bulgu demir leblebiyi nasıl sindirecekleri hakkında epey Antik Yunan‟dan bu yana insanlığın binlerce yıldır bocalamıĢlardı. Gödel‟in çalıĢmasının kapsamlı bir kurmaya çalıĢtığı ve günümüze kadar gelen sonuncu hazmı her ne kadar ciddi bir matematik altyapısı ısı teorisinin temelini teĢkil edecekti. Fakat ısıl gerektiriyor olsa da, ispat ettiği basit gerçek Ģundan değiĢiklikleri açıklamanın yanında çok daha büyük ibaretti: Aksyomatik bir sistemde paradokslar ölçekli bir gizeme de ilk defa ıĢık tutuyordu: Evrende kaçınılmazdır ¹. Bu ifadeyi biraz daha ufalayacak her Ģeyin neden yaĢlanıp sonunda öldüğünü ve olursak: Kabullerin olduğu bir sistemde çeliĢkiler zaman akıĢının neden tek yönlü olduğunu (ki bu kaçınılmazdır. Felsefede sebep olduğu tufanı bir zamanın oku adı ile anılmasını sağlayacaktı) kenara bırakacak olursak, edebiyat ekseninde de bu açıklayan ilk bilimsel yasaydı. Evren bir ufak tohum suya ulaĢtığı bir çok eserde dev bir çınara kumarhaneydi ve kumarbazlar zarar ettiği dönüĢmüĢtür. Douglas Hofstadter‟in Gödel, Escher, sürece kazanabilirdi. Edebiyat göz önüne Bach: Bir Ebedi Gökçe Belik eseri bunlar arasından alındığında bu ifadenin kabarttığı iĢtah ile boy günümüz okuyucuları tarafından en bilinenidir. ölçüĢebilecek çok az kavram düĢünebiliyorum. Gödel‟e benzer Ģekilde, Charles Augustin de Coulomb ve yüzlerce çağdaĢı bilim insanının çalıĢmaları Edebiyat ve bilimin kendi aralarında etkileĢimi çoğu neticesinde 19. yüzyılda günlük hayatta hızla kendine zaman dikkatimizden kaçsa da sık karsılaĢtığımız bir sarsılmaz bir yer edinen elektrik, Mary Shalley‟in her durumdur. Edebiyatın bilime kıyasla ayaklarını edebiyat okuru tarafından bilinen ve bilim-kurgunun fiziksel kanunlar tarafından desteklenen bir zemine ilk eserlerinden sayılan Frankenstein‟ı kaleme basma zorunluluğu olmadığı düĢünüldüğünde, almasında ilham kaynağı olmuĢtur. Frankenstein‟ı aralarındaki ufuk belirleme yarıĢında insan hayal ele aldığımızda, yapıt ve merkezine aldığı bilimsel gücü ve edebiyatın hep bir adım önde olduğunu kuram tekniği adeta baraj duvarındaki o son çatlak söylemek çok da yersiz olmaz. Yine de bu etkileĢimi iĢlevi görüp, bilim-kurgunun edebiyat topraklarına her iki yönü ile kabaca hatırlamakta fayda var. dalga dalga sızmasına yol açmıĢtır. Jules Verne ve Isaac Asimov‟un eserleri aya Bu noktada edebiyata etki etmiĢ bilimsel geliĢmeleri, yolculuktan ilk robot yasalarına kadar bilim günlük insan hayatında doğrudan yer bulan insanlarına birbirinden farklı renkte, çokça da hayal- teknolojik icatlara evrilenler ve etkilerini bireyin perest hedefler sunmuĢtur. Edebiyat, bilim de dahil günlük yaĢamında dolaylı olarak deneyimleyebil- insan zihnine izdüĢümü olan her olguyu kapsarken, dikleri olarak iki sınıfa ayırabiliriz. Bir bilimsel Edebiyat Edebiyat Dergisi bilimin de kimi zaman dolaylı, kimi zaman doğrudan geliĢmenin teknolojik bir araçta vücut bulmasının edebiyata etkisi kaçınılmaz olmuĢtur. Bu deryada neticesinde insana dair her Ģeyi kendisine temel konu kendimce önemli bulduğum iki örnekten bah- edinen edebiyatın merceği altında incelenmiĢ ve sedebilirim. irdelenmiĢ olması kaçınılmazdır. Fakat bu teknolojik bir araçta vücut bul(a)mama, ilgili geliĢmenin Kara Zambak Kurt Gödel‟in 1931‟de yayınladığı Tamsızlık 4 edebiyatın alanına gir(e)meyeceği anlamına gelmez. entropisinde net bir artıĢa neden oluyordu! Tamsızlık teoremi buna güzel bir örnek teĢkil etmektedir. Felsefe, mantık ve matematik alan- larında devasa bir duvara ıĢık tutup, edebiyat da Ölüm ² dahil olmak üzere bu alanlarda tartıĢma yaratmıĢ olmasının yanında, fiziksel olarak günlük haya- Bir an için Entropinin Korunumu Yasası‟nı bul- tımızda bir tornavida kadar iĢlevsellik sunmamıĢtır. duğunu sanan Clausius, oysa böyle bir korunumun ĠĢte tam da bu açıdan bakıldığında, Clausius‟un sadece kusursuz, yani ideal makinelerle dolu, teorisinin felsefe ve edebiyatta hak ettiği büyüklükte yaĢlanmayan ve sonsuza dek süren Ģeylerin olduğu bir yer edinmeyiĢi ĢaĢkınlık vericidir. bir evren için geçerli olduğu sonuca varmıĢtı. Ne yazık ki, bizim evrenimiz kusursuz olmayan Yasa² makinelerle – gerek vücudumuzdaki hücreler gibi canlı ve küçük, gerekse uzayda girdap gibi dönen Clasius‟un enerji muhasebesi sistemi basit bir galaksiler gibi cansız ve büyük olsun – dolu bir entropi kavramına dayanır. Evrendeki bütün doğal evrendi. Bizim evrenimiz, enerjinin korunduğu, değiĢiklikler – yani, herhangi bir zorlama olmak- ancak tam bir verimlilikle kullanılamadığı bir sızın doğada kendiliğinden oluĢan bütün enerji ve evrendi ve dahası, en gizemli yasalardan biri olan sıcaklık değiĢiklikleri – entropideki pozitif deği- Entropinin Korunmaması Yasası ile haksız bir şiklikleri ifade etmektedir. Örneğin, sıcak bir evden Ģekilde yönetiliyordu. nispeten daha serin olan dıĢarıya bir ısı kaçıĢının olduğu veya sıcak bir fincan kahvenin yavaĢ yavaĢ Bu olağanüstü entropi yasasına göre evren bir soğuduğu bütün durumlarda Clausius orada kumarhane gibiydi. Entropi paraya, makineler de entropinin arttığını söylemektedir. Bunun tersine, kumarbazlara benziyordu. Clausius‟un Entropinin bütün doğal olmayan değiĢiklikler – yani bir tür Korunmaması Yasası kumarhanedeki pozitif para makine ile doğada zorla meydana getirilen enerji ve değiĢikliklerinin daima negatif para değiĢik- sıcaklık değiĢiklikleri – ise entropideki negatif liklerinden daha fazla olduğunu söylüyordu. Bir değişiklikler olarak adlandırılmaktadır. baĢka deyiĢle, kumarhanenin kazandıkları kaybet- tiklerinden her zaman fazlaydı; yani, daima kar Clausius bu defter tutma yöntemini ilk olarak ideal – ediyordu. Bir kumarhane, kumarbazlar zarar ettiği sürtünme, Ģekil değiĢtirme, aĢınma, vb. verim- sürece kazanabilirdi. Kumarbazlar her Ģeylerini sizliklerin teorik olarak olmadığının kabul edildiği – kaybettiklerinde, yani pozitif para değiĢimi bittiğin- makinelerle ilgili hesaplarında kullanarak sevindirici de, kumarhane sonsuza dek kapanacaktı. bir özellik bulmuĢtu: Hesaplamalarına göre, pozitif Kumarhane analojisini geriye saracak olursak, diğer entropi değiĢikliğiyle tamamen aynı miktarda negatif bir deyiĢle, enerji dönüĢümüne olanak sağlayan entropi değiĢikliği vardı. Ancak hesaplamalarına sistemler olduğu sürece evren yaĢayacaktı. Daha devam eden Clausius‟un bu büyük keyfi yerini acı bir fazla enerji dönüĢümünün kalmayıp, her bir gerçeğe bırakacaktı. parçacığın aynı sıcaklıkta eĢitlendiği soğuk bir evren ise mutlak ölümden ibaretti, ki bu varsayım da evren Gerçek yasamdaki (ideal verimi sağlamaktan çok ve