STRATEGIA ROZWOJU GMINY ŻÓŁKIEWKA 2021-2027 z perspektywą do roku 2030 S t r a t e g i a R o z w o j u Gminy Żółkiewka 2021-2027 z perspektywą 2030. OPRACOWANIE: ESSE Agnieszka Smreczyńska-Gąbka ESSE Agnieszka Smreczyńska-Gąbka 2020-03-15 1 STRATEGIA ROZWOJU GMINY ŻÓŁKIEWKA 2021-2027 z perspektywą do roku 2030 SPIS TREŚCI Rozdział I OPIS POWSTAWANIA STRATEGII [s. 4] Rozdział II UWAGI WSTĘPNE [s. 9] Rozdział III BUDOWA STRATEGII [s. 17] Rozdział IV DIAGNOZA GMINY [s. 19] 1. Kierunki rozwoju nakreślone w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju oraz Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2030 dla Województwa Lubelskiego (w tym Gminy Żółkiewka) oraz Strategii zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa 2030. [s. 20] 2. Dane dotyczące diagnozy Gminy Żółkiewka z „Diagnozy prospektywnej województwa lubelskiego. Wnioski i rekomendacje do aktualizacji Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego”(2019). [s. 31] 3. Dane dotyczące diagnozy Gminy Żółkiewka na tle powiatu „Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej obszarów wiejskich i rolnictwa województwa lubelskiego” (2017). [s. 38] 4. Analiza danych do diagnozy dotyczących uwarunkowań społeczno-gospodarczych dostarczonych przez Urząd Gminy Żółkiewka w dniu 10 lutego 2020 r. [s. 43] 1. POŁOŻENIE, KLIMAT I INFRASTRUKTURA GMINY. [s. 43] 1.1. POŁOŻENIE. [s. 43] 1.2. KLIMAT. [s. 44] 1.3. UKSZTAŁTOWANIE TERENU I GLEBY. [s. 45] 1.4. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA NA TERENIE GMINY. [s. 46] 1.5. INFRASTRUKTURA: DROGOWA [s. 47] 2. REJONY CHRONIONE, DZIAŁANIA NA RZECZ OCHRONY ŚRODOWISKA (AKTUALNE NA ROK 2019). [s. 49] 3. LUDNOŚĆ. [s. 53] 4. STRUKTURA BEZROBOCIA NA TERENIE GMINY. [s. 55] 5. EDUKACJA. [s. 56] 6. OPIEKA ZDROWOTNA NA TERENIE GMINY. [s. 57] 7. POMOC SPOŁECZNA NA ROK 2019. [s. 57] 8. BEZPIECZEŃSTWO PUBLICZNE NA TERENIE GMINY. [s. 59] 9. BEZPIECZEŃSTWO – STRAŻ POŻARNA. [s. 60] 2 STRATEGIA ROZWOJU GMINY ŻÓŁKIEWKA 2021-2027 z perspektywą do roku 2030 10. ZABYTKI, KULTURA I SPORT. [s. 61] 11. GOSPODARKA, PRODUKCJA ROLNA I TRANSPORT [s. 72] 12. STOWARZYSZENIA I INNE AKTYWNOŚCI NA TERENIE GMINY [s. 77] 13. TURYSTYKA [s. 80] 14. PARAFIE, KOŚCIOŁY, ZWIĄZKI WYZNANIOWE. [s. 80] 15. PLAN INWESTYCJI GMINY w latach 2020-2027 [s. 81] 16. POLITYKA FINANSOWA [s. 81] 5. Analiza SWOT wykonana podczas konsultacji publicznych (warsztatów i wywiadów) w dniu 3 marca 2020 r. [s. 84] 6. Analiza ankiet przygotowanych przez autora diagnozy stanu obecnego Gminy Żółkiewka. [s. 90] Rozdział V WNIOSKI Z DIAGNOZY I REKOMENDACJE [s. 100] Rozdział VI MISJA I WIZJA [s. 115] Rozdział VII CEL STRATEGICZNY I CELE OPERACYJNE [s. 118] Rozdział VIII KIERUNKI ROZWOJU I DZIAŁANIA [s. 127] Rozdział IX MODEL FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNY [s. 170] Rozdział X OBSZARY STRATEGICZNEJ INTERWENCJI określone w Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego [s. 190] Rozdział XI OBSZARY STRATEGICZNEJ INTERWENCJI kluczowe dla Gminy [s. 195] Rozdział XII MONITOROWANIE DZIAŁAŃ I ICH REZULTATÓW [s. 200] Rozdział XIII SYSTEM REALIZACJI STRATEGII [s. 210] Rozdział XIV RAMY FINANSOWE I ŹRÓDŁA FINANSOWANIA [s. 224] 3 STRATEGIA ROZWOJU GMINY ŻÓŁKIEWKA 2021-2027 z perspektywą do roku 2030 Rozdział I OPIS POWSTAWANIA STRATEGII 4 STRATEGIA ROZWOJU GMINY ŻÓŁKIEWKA 2021-2027 z perspektywą do roku 2030 Zgodnie z Umową 10/2020 w dniu 29.01.2020 r. ESSE Agnieszka Smreczyńska-Gąbka wraz z Zespołem ds. opracowania Strategii Rozwoju Gminy Żółkiewka, który został powołany Zarządzeniem Wójta Gminy Żółkiewka, a jego koordynatorem został Pan Marcin Zając, przygotowali metodologią partycypacyjno-ekspercką: „Strategię Rozwoju Gminy Żółkiewka 2021-2027 z perspektywą do roku 2030”. ESSE Agnieszka Smreczyńska-Gąbka jest autorem wielu dokumentów strategicznych dla samorządów oraz organizacji pozarządowych i przedsiębiorstw m.in. Koncepcja Projektu Kluczowego przewidzianego do przygotowania i realizacji w latach 2016- 2020 w ramach „Planu na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju” i w „Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju”: Budowa Polskich Zakładów Przetwórstwa Rolno-Spożywczego (Urząd Wojewódzki w Lublinie, 2016). Nowy Model Biznesowy i Kierunki Rozwoju Lubelskiego Rynku Hurtowego S.A. w Elizówce (LRH w Elizówce, 2017). Koncepcja Zrównoważonego Rozwoju Gospodarczego Województwa Lubelskiego Uwzględniającego Rolnictwo, Przetwórstwo Rolno-Spożywcze i Działalności Pokrewne (Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego, 2019). oraz strategii rozwoju i strategii marketingu gospodarczego m.in. dla Miasta Janów Lubelski, Miasta Parczew, Miasta Opole Lubelskie. Prace diagnostyczne i projektowe „Strategii Rozwoju Gminy Żółkiewka 2021-2027 z perspektywą do roku 2030” obejmowały: ankiety, wywiady, analizy dokumentów dostarczonych przez Zamawiającego. Wykorzystano również dane dostarczone z GUS oraz innych opracowań i dokumentów planistycznych, które posiada Gmina. Strategia powstała w oparciu o nowy, zrównoważony model rozwoju ujęty w Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju oraz Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2030, Krajowej Polityce Obszarów Wiejskich oraz Strategii zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa 2030, Polityce Obszarów Zagrożonych Trwałą Marginalizacją oraz „Diagnozie prospektywnej województwa lubelskiego. Wnioski i rekomendacje do aktualizacji Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego”(2019). Strategia uwzględnia kierunki rozwoju regionu nakreślone w aktualizowanej Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego 2030 i prezentowane na spotkaniach konsultacyjnych. Analiza SWOT Gminy Żółkiewka została wykonana podczas konsultacji publicznych (warsztatów i wywiadów) w dniu 3 marca 2020 r., w 2 grupach społecznych uwzględniających: młodzież, mieszkańców, przedsiębiorców, nauczycieli i dyrektorów jednostek edukacyjnych, kulturalnych, instytucje otoczenia biznesu i LGD w terminach ustalonych w harmonogramie oraz pogłębiona przez analizę ankiet przygotowanych przez autora Strategii Rozwoju Gminy Żółkiewka (Badanie przeprowadzono w terminie 29 stycznia – 21 lutego 2020 r.). W opracowaniu Strategii Rozwoju Gminy Żółkiewka 2021-2027 z perspektywą do roku 2030 uwzględniono warunki niepewności społeczno-gospodarczej, które wywołała w Polsce, Europie i na Świecie tj. stan pandemii w 2020 roku. Narastająca niepewność powoduje konieczność odważnej 5 STRATEGIA ROZWOJU GMINY ŻÓŁKIEWKA 2021-2027 z perspektywą do roku 2030 zmiany zarówno podejścia do zarządzania – wdrożenie wielopoziomowego zarządzania oraz strategicznego planowania (określania podstawowych celów i działań, metod, technik ich realizacji). Niepewność społeczno-gospodarcza w 2020 roku bierze się między innymi z tempa, zakresu, zasięgu rozchodzenia się zmian wywołanych pandemią w gospodarce w tym również na poziomie lokalnych przedsięwzięć – zarówno JST, jak i przedsiębiorstw. Oczywistym jest fakt, że w tak zmieniających się warunkach spokojne kontynuowanie wypracowanych w poprzednich latach kierunków działania staje się nierealne. Negatywne skutki kryzysu, które będziemy obserwować w obecnym roku i latach następnych może pogłębić konserwatyzm JST, powolność i nieadekwatność dostosowania się do bardzo szybko zmieniających się uwarunkowań (organizacyjnych, finansowych, technicznych, zasobów ludzkich). Te jednostki samorządu terytorialnego, które nie opracują i nie wdrożą odpowiednich, zrównoważonych strategii rozwoju lokalnego, mogą z czasem pogłębić utratę funkcji społeczno-gospodarczych, podupaść i stracić bezpowrotnie zaufanie mieszkańców, inwestorów, przedsiębiorców i turystów. Kluczową sprawą w perspektywie 2021-20207 (do roku 2030) staje się przetrwanie w czasach niepewności i wyjście z kryzysu, które wymaga błyskawicznego dostosowania zarządzania JST do nowych warunków, a to umożliwia nowa strategia rozwoju. Okres stabilnego otoczenia rynkowego wraz z pandemią w 2020 roku minął na wiele lat. Jednak należy wykorzystać doświadczenia i osiągnięcia poprzednich lat, mając na uwadze zmianę modelu społeczno-gospodarczego, który powoduje stan niepewności. Należy spodziewać się buntu zasobów ludzkich, które pozbawione będą komfortu stabilizacji.1 W praktyce planowania strategicznego rozwoju Gminy Żółkiewka w latach 2021-2027 z uwzględnieniem perspektywy roku 2030 wyzwaniem będzie szybkość, kompleksowość, spójność, atrakcyjność działania i realizacja planu zrównoważonego oraz zintegrowanego rozwoju. Takie właśnie podejście nakazuje zmienność otoczenia i warunków działania. W procesie wykorzystania możliwości rozwoju Gminy Żółkiewka istotną rolę odgrywać będą zrównoważone i zintegrowane działania we współpracy z innymi interesariuszami obszaru funkcjonalnego, na którego terenie znajduje się gmina tj. innymi JST, przedsiębiorcami, gospodarzami, inwestorami, organizacjami społecznymi, grupami producenckimi, instytucjami finansowymi. Czynnikiem bezspornym w zrównoważonym i zintegrowanym rozwoju Gminy Żółkiewki pozostaje nadal inwestowanie w infrastrukturę, która sprzyja rozwojowi gospodarczemu, ponieważ stanowi krwiobieg gospodarki. Poprawiając stan infrastruktury technicznej (nośność dróg, stan dróg powiatowych i wojewódzkich na terenie gminy we współpracy ze Starostwem Powiatowym i Samorządem Województwa Lubelskiego) możliwe będzie bardziej efektywne prowadzenie działalności inwestycyjnej przez podmioty lokalne i inwestorów zewnętrznych. Z kolei inwestycje w infrastrukturę techniczną spowodują również wzrost zatrudnienia (szczególnie zyskają na tym mieszkańcy oraz lokalne, rodzinne przedsiębiorstwa). W rezultacie zwiększy się dobrobyt społeczny – trwały wzrost jakości życia, poprzez systematyczne polepszenie komfortu życia obywateli Gminy Żółkiewka. Rozwój gospodarczy będzie miał również wpływ na nastroje i poziom