Boletín oficial de Converxencia XXI Nº1 Xaneiro 2012 “Un país non pode subsistir sen liberdade, nin a liberdade sen virtude” Jean Jacques Rousseau CONTIDOS: EDITORIAL Nace Chorima Nace Chorima, Boletín oficial de Conver- xencia XXI. Nacemos coa vontade de ser un alicerce mais do proxecto político que Con- verxencia XXI ofrece a todos os cidadáns co nuadores dunha longa tradición modelada ánimo sincero de contribuír á transforma- por todos os bos e xenerosos que sentiron EDITORIAL 1 ción do noso país. nos seus corazóns o desexo de aportar o Converxencia XXI naceu coa vocación de mellor que había neles á transformación da ser a casa grande do galeguismo centrado, Nosa Terra. moderno e transformador. E naceu da nece- Por todo isto, consideramos que o mellor sidade de recuperar os valores do galeguis- xeito de comezar esta aventura é dedicarlle mo de sempre. Do galeguismo liberal e pro- o número inaugural de Chorima a unha gresista, aberto e plural. ARTIGO Nacionalista, gale- revisión do galeguismo, do seu pasado, En Converxencia XXI sentímonos conti- guista ou galego? Por Car- presente e futuro. los V. Padín 1 ARTIGO Nacionalista, galeguista ou galego? Carlos V. Padín Hai quen di que o libera- ENTREVISTA a Justo Bera- lismo é oposto ao mendi 2 nacionalismo debido a que o liberalismo focaliza no individuo, na liberdade individual, e o nacionalismo na colectividade. Nada que obxectar se o que entenden como nacionalismo é a subordi- nación total e involuntaria do individuo a un proxecto colectivo, se entenden como na- REPORTAXE Breve historia cionalismo a afirmación do propio a costa nación definida democraticamente. do galeguismo 6 do desprezo do alleo ou se entenden por Tampouco comparto criterios historicis- nacionalismo a construción dun proxecto tas, igualmente esencialistas e antidemo- colectivo non definido democraticamente. cráticos, representados no arcaico centra- O PP, o PSOE e o BNG son na- lismo que aquí padecemos, e cionalistas exactamente neste O liberalismo e a que pasan polo arco do triunfo a sentido, nacionalistas de esta- defensa política da v o n t a d e do os dous primeiros e naciona- existencia dunha democrática dos pobos afirman- NOTICIAS 8 lista dun territorio que non ten nación son perfecta- do que a existencia durante cin- estado, o segundo. mente compatibles cocentos anos dun estado- Non concordo cos conceptos e mutuamente enri- nación, como España, de límites esencialistas de nación, que quecedores. invariables proba automatica- definen a nación como un ele- mente a existencia dunha única mento incontrovertible con lexitimidade na nación no mesmo territorio. historia ou nunha serie de elementos ob- Sen embargo, se ser nacionalista é de- IN MEMORIAN Isaac Díaz xectivos como unha fender o dereito e a vontade democrática Pardo 10 lingua, un territorio e unha cultura. Estes dunha maioría de cidadáns dun pobo asen- elementos son moi importantes tado nun territorio a manifestar a seu dese- porque conforman a base dunha nación da xo libre de se agrupar, autoorganizar e deci- vontade, quer dicir, forman a base dir democraticamente cal é o marco xurídi- para que a cidadanía poida manifestar de- co do que se quere dotar, incluíndo a deci- mocraticamente a súa vontade de constitu- sión de compartir ou non a súa soberanía, ír realmente sobre eses elementos unha (Continúa na páxina 5) Xaneiro 2012 Chorima Boletín oficial de Converxencia XXI Páxina 2 ENTREVISTA JUSTO BERAMENDI “O galeguismo liberal de centro refor- mularía o mapa político galego en be- neficio do conxunto do nacionalismo “A influencia galego” ideolóxica dos nacionalismos Thiago da Cal, Compostela pública dominante de galeguismo con na- europeos sen cionalismo galego chega coa fundación do Estado foi Sinteticamente, podería definir galeguis- Partido Galeguista en decembro de 1931. constante, se ben mo? Como se insire a xénese e evolución do o galego amosa un Galeguismo é unha palabra extraordina- galeguismo no cadro intelectual e político notable grao de riamente polisémica. Pode significar dende europeo? autonomía e unha un mero apego sentimental á terra galega Dende o seu nacemento e até hoxe, o galeguismo/nacionalismo galego é un ca- gran riqueza e ás peculiaridades lingüísticas e culturais dos seus habitantes, pero sen connotación so máis dos moitos movementos análogos teórica” política algunha, até a convicción de que o que se deron en Europa durante os últi- pobo galego é suxeito de dereitos políticos mos dous séculos. A influencia ideolóxica colectivos, o que lexitima a reivindicación dos nacionalismos europeos sen Estado dun ou doutro grao de autogoberno. Con foi constante, se ben o galego amosa un todo, dende a escisión provocada polo notable grao de autonomía e unha gran galeguismo político piñeiriano nos anos riqueza teórica. No plano político ten espe- cincuenta e sesenta do século XX, o gale- cial relevancia o exemplo irlandés e, sobre guismo adoita identificarse, ora cun nacio- todo, as relacións directas co nacionalismo nalismo centrista, ora coa asunción, máis catalán. ou menos sincera, da defensa da lingua e Cales son os mitos do galeguismo? da cultura galegas por parte do nacionalis- Compre distinguirmos entre mitos pro- mo español autonomista en Galicia. piamente ditos e realidades e persoas Galeguismo é sinónimo de nacionalismo máis ou menos mitificadas co paso do galego? tempo. Entre os primeiros salientan dous, Non sempre, polo que acabo de dicir. de moi desigual importancia: os celtas e Existiría o galeguismo sen a lingua gale- Pardo de Cela. Verbo da mitificación par- ga? cial de figuras que en todo caso fixeron Podería habelo, como hai un andalucis- méritos de abondo para seren mitificadas, mo en Andalucía ou un aragonesismo en destacan os Mártires de Carral, Rosalía de Aragón, pero sería radicalmente diferente Castro, Alexandre Bóveda e Castelao. e, sobre todo, o máximo das súas poten- Que de progresista e que de reacciona- cialidades políticas ficaría nun rexionalis- rio ten o movemento galeguista? mo. Todo movemento nacionalista que aca- Cal é a xénese do galeguismo? da unha implantación social significativa A primeira forma do galeguismo político, (aínda que non sexa maioritaria) acolle o chamado provincialismo, xurde nos anos persoas de procedencias sociais moi dis- 1840-1846 no seo do progresismo espa- pares e, polo tanto, con intereses e menta- ñol e a partir de aí evoluciona lentamente lidades moi diferentes, fóra do compoñen- sobre a base da afirmación lingüístico- te común nacionalista. Xa que logo, é case literaria (Rexurdimento), histórica e política inevitable que no seu seo haxa unha derei- (descentralización) até emanciparse como ta, un centro e unha esquerda. Os pesos movemento político dende 1885-1890 en relativos destas tendencias varían moito segundo o país de que se trate e segundo forma de rexionalismo. o momento histórico que contemplemos. A orixe celta da Galiza foi un Cando se acuña o termo galeguismo dos mitos do galeguismo Hai nacionalismos, como o vasco, en que a para designar un movemento político? esquerda tarda moito en aparecer, polo Con independencia de que se utilizase que durante décadas o seu arco político antes nun sentido similar, a identificación está totalmente ocupado por unha dereita Nº1 Chorima Boletín oficial de Converxencia XXI Páxina 3 Justo Beramendi (Madrid, 1941) é catedrático de Histo- ria Contemporánea na Universidade de Santiago de Compostela. Foi cofundador do Museo do Pobo Galego e da Fundación Castelao e director da sección de pen- samento político da Fundación Vicente Risco. Participou “Para o na creación das revistas Negaciones (Madrid, 1977), A galeguismo/ Trabe de Ouro (Santiago, 1990) e Tempos Novos nacionalismo os (Santiago, 1997). Foi Premio Nacional de Ensaio principais (2008) pola súa obra De provincia a nación: Historia do galeguismo político (2007). problemas de Galicia foron, por orde de presenza tradicionalista reaccionaria e un centro- o seu nacemento en 1840-1846 até os discursiva, os dereita conservador. E hai outros, como o anos sesenta do século XX. A partir de aquí seguintes: a galego, que nace na esquerda do momen- entra nun devalo do que non saíu aínda, to, non incorpora un centro e unha dereita se ben houbo certos repuntes como o do natureza do reaccionaria até a fase rexionalista e xa na episodio de Coalición Galega. Nos últimos Estado español época propiamente nacionalista pasa por tempos están a aparecer de novo iniciati- (centralismo, diferentes etapas: equilibrio entre liberalis- vas que intentan devolverlle a importancia caciquismo, mo democrático e tradicionalismo católico pasada reconstruíndo un nacionalismo de carencias en 1916-1930 (Irmandades da Fala), pre- centro que, por certo, de conseguir un pe- dominio da esquerda sobre a dereita en so significativo reformularía o mapa políti- democráticas), a 1931-1936, e finalmente desaparición da co galego en beneficio do conxunto do opresión dereita, atrofia do liberalismo democrático nacionalismo galego e en prexuízo da de- lingüística e e predominio abrumador das esquerdas reita española. cultural, o atraso de orixe marxista (1960-2011). Dende Existe certa mitificación do movemento económico e a logo, hoxe non hai nada de reaccionario galeguista durante a segunda república? emigración.” nin no nacionalismo galego expreso nin no Pode habela nalgúns, pero en todo caso galeguismo en xeral. Hai, iso si, dereita está máis que xustificada, porque é o perí- conservadora no pseudogaleguismo de odo en que o nacionalismo galego se fixo certos partidos españois en Galicia. maior de idade e iniciou un proceso de Dentro do movemento galeguista, cal foi crecemento rapidísimo que, por desgraza, o peso do liberalismo? foi truncado pola barbarie franquista can- Como acabo de dicir, moi grande dende do aínda estaba dando os seus primeiros A diagnose galeguista dos problemas da Galiza Que diagnose fai o galeguismo dos problemas da Galiza? Evolucionou signifi- cativamente a través do tempo? Existen constantes? Para o galeguismo/nacionalismo os principais problemas de Galicia foron, por orde de presenza discursiva, os seguintes: a natureza do Estado español (centralismo, caciquismo, carencias democráticas), a opresión lingüística e cultural, o atraso económico e a emigración.