Arhivski fondovi i zbirki 1993-2005 ARHIVSKI FONDOVI I ZBIRKI VO DR@AVNIOT ARHIV NA REPUBLIKA MAKEDONIJA - ODDELENIE PRILEP Odbele`uvaweto na 55-godi{ninata od osnovaweto na Dr`avniot arhiv na Republika Makedonija pretstavuva mo`nost pred javnosta, nau~nite rabotnici i gra|anite da se prezentiraat soznanijata za fondovite i zbirkite na arhivot preku dopolna na vodi~ite vo arhivot, vo ~ii ramki se staveni i podatocite za Oddelenieto Prilep. Vo Dr`avniot arhiv na Republika Makedonija - Oddelenie Prilep od osnovaweto vo 1955 godina, odnosno zvani~niot po~etok so rabota vo 1956 godina a zaklu~no so 2005 godina, zgri`eni i za{titeni se 554 arhivski fondovi i zbirki. Najstara za~uvana gra|a e Mati~nata kniga na rodeni od parohijata Sekirci za 1830 godina (prepis od podocne`en period), a originalen dokument - Popis na inventarot na manastirot „Sveti Nikola“ - s. Slep~e od 1860 godina so~uvan na po~etokot od knigata so protokoli na Crkovnata op{tina- Prilep (1872-1912). Prvite podatoci za arhivskite fondovi i zbirki na oddelenieto Prilep izdadeni se vo 1977 godina od Arhivot na Makedonija i Dru{tvoto na arhivskite rabotnici na Makedonija kako Vodi~ niz arhivskite fondovi vo Istoriskiot arhiv - Prilep (Nau~no-informativni pomagala za arhivskata gra|a vo arhivite na Makedonija; kniga V, Skopje 1977) so podatoci za fondovite i zbirkite so kusi istorijati, sodr`ina na arhivskata gra|a i sredenost na fondovite i zbirkite. Vo 1982 godina vo Vodi~ot na arhivskite fondovi i zbirki na toga{niot Arhiv na Makedonija i devette arhivi vo Makedonija opfateni se podatocite za arhivskite fondovi i zbirki zaklu~no so 1980 godina. Vo 1994 godina izdadena e dopolna na Vodi~ot za novoprezemenite arhivski fondovi i zbirki vo periodot 1981-1992 godina i promenite kaj fondovite i zbirkite zaklu~no so 1980 godina. Vodi~ot na arhivskite fondovi i zbirki 1993-2005 godina podelen e vo dve celini. Vo prvata, naslovena kako obraboteni-sredeni arhivski fondovi i zbirki objaveni vo vodi~ite od 1982 i 1994 godina, prezentirani se podatoci za sredenite - obrabotenite fondovi i zbirki za koi se izgotveni nau~no informativni sredstva (NIS) - istoriski bele{ki za fondoobrazovatelite, regesti, analiti~ki i sumarni inventari pre~ukani ili a`urirani vo AOP - bazite. Pokraj standardnite elementi vo sodr`inata na vodi~ite (broj, naziv na fondoobrazovatelite, grani~ni godini na fondoobrazovatelot i arhivskata gra|a, koli~estvoto izrazeno vo knigi, kutii i metra dol`ni) za ovie fondovi prezentirame dopolnitelni podatoci kako: broj na arhivski edinici (informativni edinici) za koi se izraboteni NIS, broj na listovi za sekoj fondoobrazovatel i broj na stranici na NIS za sekoj fond - zbirka. Voedno, davame podatok za NIS {to se a`urirani vo AOP bazite koi mo`at 5 Dr`aven arhiv na Republika Makedonija - Oddelenie Prilep poedine~no ili vkrsteno avtomatski da se prebaruvaat. Poradi oskudnite tehni~ki sredstva mal e brojot na a`uriranite NIS. Site fondovi od postar period, zaklu~no so 1944 godina se obraboteni so analiti~ki inventari ili regesti, vo zavisnost od zna~eweto na fondoobrazovatelot i sodr`inata na arhivskata gra|a, osven nekoi od osnovnite u~ili{ta, koi se sredeni so sumaren inventar, a site zaedno se dostapni za koristewe. Vo grupata Uprava i javni slu`bi vo periodot na srpskata vlast vo Makedonija 1918-1941 godina, kako i bugarskata okupacija vo Makedonija 1941- 1944 godina brojot na fondovi i zbirki e prili~no mal i sodr`i voglavno gra|a od delovi na nekoi organi na vlasta. Pozastapeni se fondovite na pravosudstvoto, prosvetnite i nau~nite ustanovi, stale{kite korporacii, razli~nite dru{tva i zdru`enija i verskite ustanovi i organizacii, a so svojata kompletnost treba da se spomenat i Verskite mati~ni knigi na parohiite od Prilepska, Brodska i Kru{evska okolija. Pogolem del na upravite od srpskiot i bugarskiot period se za{titeni vo Centralniot del na Dr`avniot arhiv na Republika Makedonija. So svojata sodr`ina i podatoci zna~ajna e i gra|ata na semejnite i li~nite fondovi od ovoj period, obraboteni so analiti~en popis i regesti. Dobar del vo podatocite od upravata i javnite slu`bi pokriva kserokskopiranata gra|a od ministerstvata na Kralstvoto Jugoslavija doneseni od istra`uvaweto vo Arhivot na Jugoslavija vo vremeto koga oddelenieto rabote{e kako samostojna institucija, pred 1991 godina. Od fondovite i zbirkite vo periodot posle 1944 godina prioritet vo sreduvaweto i obrabotkata e daden na Upravata i javnite slu`bi, op{testveno-politi~kite organizacii, dru{tva i zdru`enija i prosvetnite i kulturnite ustanovi i organizacii. Fondovite vo zavisnost od zna~eweto i sodr`inata na arhivskata gra|a celosno se obraboteni so analiti~ki inventar, a del mesni narodni odbori i osnovni u~ili{ta sredeni so sumaren inventar. Zna~ajno e {to gra|ata e kompletna kako vo fondovite od upravata, taka i vo op{testveno-politi~kite organizacii, po~nuvaj}i od hierarhiski najvisokite organi pa se do najniskite (mesni narodni odbori, odnosno mesni komiteti na KPM). Kaj prosvetnite organizacii i ustanovi gra|ata na osnovnite u~ili{ta od selata na trite okolii koi rabotat vo vremeto na srpskata i bugarskata uprava i posle osloboduvaweto e zdru`ena vo edna celina zaradi malata koli~ina na arhivska gra|a vo odreden period. Vo nekoi u~ili{ta i so vakviot pristap koli~inata e minimalna i ne gi ispolnuva kriteriumite za formirawe na fond, no bidej}i fondovite se objaveni vo predhodnite vodi~i a se zavedeni i vo Registarot na fondovi, se pristapi kon nivno sreduvawe. Vo ovaa celina prika`ani kako sredeni-obraboteni se vkupno 238 fondovi i zbirki, a spored grupite na fondovi: - Uprava i javni slu`bi - 97 fonda; - Pravosudstvo - 6 fonda; - Prosvetni, kulturni i nau~ni ustanovi i organizacii - 64 fonda; 6 Arhivski fondovi i zbirki 1993-2005 - Socijalni i zdravstveni ustanovi i organizacii - 2 fonda; - Stopanstvo i bankarstvo - 8 fonda; - Op{testveno-politi~ki organizacii, politi~ki partii, dru{tva i zdru`enija - 45 fonda; - Verski organizacii - 7 fonda; - Semejni i li~ni fondovi - 6 fonda; - Zbirki - 3. Vtorata celina sodr`i podatoci za arhivskite fondovi i zbirki registrirani vo periodot od 1993 do 2005 godina. Zastapeni se fondovi od skoro site grupi spored klasifikacionata {ema, a primeni se po nekolku osnovi: - izdvoeni pri fondovskata klasifikacija na grupi srodni fondovi; - redoven planiran priem na gra|a od imatelite; - za{tita na arhivskata gra|a od upravata i op{testveno-politi~kite organizacii zaklu~no so 1991 godina - zacrtan prioritet na Dr`avniot arhiv po tranzicijata i novata teritorijalna podelba (organi na upravata, SIZ- ovi, politi~ki partii i drugi op{testveno-politi~ki organizacii); - priem na gra|ata i dokumentarniot materijal so podolgi rokovi na ~uvawe od ste~ajnite, odnosno likvidiranite pretprijatija, akcionerski dru{tva, zadrugi i drugi imateli. Fondovite na upravata i javnite slu`bi kako i op{testveno- politi~kite organizacii i od ovaa grupa se obraboteni so analiti~ki inventar, regesti, sredeni so sumaren inventar, a ostanatite se primeni so opis i popis, odnosno so evidentirana arhivska gra|a od strana na imatelite. Ovaa celina sodr`i podatoci za 143 fonda: - Uprava i javni slu`bi - 57 fonda; - Pravosudstvo - 1 fond; - Prosvetni, kulturni i nau~ni ustanovi i organizacii - 22 fonda; - Socijalni i zdravstveni ustanovi i organizacii - 3 fonda; - Stopanstvo i bankarstvo - 33 fonda; - Op{testveno-politi~ki organizacii, politi~ki partii, dru{tva i zdru`enija - 20 fonda; - Verski organizacii - 3 fonda. - Semejni i li~ni fondovi - 4 fonda. Zaradi visokiot stepen na sredenost-obrabotenost na zna~ajnite fondovi i zbirki vo dolgoro~niot plan za rabota na Dr`avniot arhiv na Republika Makedonija, glaven akcent vo rabotata na oddelenieto Prilep }e bide staven na izrabotka na istoriskite bele{ki na obrabotenite fondovi i vnesuvawe vo AOP bazite na ve}e izrabotenite NIS- ovi. Vo naredniot period, vo sreduvawe i obrabotka }e se otpo~ne so rabota na fondovite i zbirkite od posebno zna~ewe za istorijata na stopanskiot i ekonomskiot razvoj na Prilep, Kru{evo i Makedonski Brod. 7 Dr`aven arhiv na Republika Makedonija - Oddelenie Prilep OBJASNUVAWE I TOLKUVAWE NA ZNACITE I KRATENKITE Vodi~ot na arhivskite fondovi i zbirki dava osnovni podatoci za arhivite i za arhivskite fondovi {to se ~uvaat vo niv. Podatocite za arhivskite fondovi i zbirki se dadeni za sekoj arhiv posebno. Pred da se navedat podatocite za arhivskite fondovi i zbirki na eden arhiv, dadena e kratka bele{ka, koja po pravilo gi sodr`i osnovnite podatoci za Arhivot (naziv i adresa, vreme na osnovaweto, razvitok, organizaciska struktura, teritorijalna i stvarna nadle`nost, mo`nost za davawe tehni~ki uslugi, uslugi na ~italnata, rabotno vreme i sl.), potoa za brojot na arhivskite fondovi i zbirki i za op{tata karakteristika na arhivskata gra|a, za informativnite sredstva, katalozite i sl. Podatocite {to se davaat za sekoj arhivski fond se sostojat od sedum elementi: 1. Reden broj na arhivskiot fond ili zbirka; 2. Naziv na arhivskiot fond ili zbirka; 3. Mesto (sedi{te) na fondoobrazovatelot (imatel na fondot); 4. Raspon na godinite na postoeweto na fondoobrazovatelot; 5. Raspon na godinite na gra|ata na arhivskiot fond ili zbirka; 6. Koli~estvo na arhivskata gra|a; 7. Sredenost na arhivskiot fond ili zbirka (informativni sredstva). Kaj semejnite i li~nite fondovi i zbirki nekoi od ovie elementi ne se zastapeni (pod br. 3 i 4). Podatocite za site arhivski fondovi i zbirki sodr`inski i grafi~ki se oformeni spored edinstveni pravila, spored koi e podgotvena i publikacijata. 1. Reden broj na arhivskiot fond ili zbirka Site arhivski fondovi i zbirki vo ramkite na eden arhiv se numerirani so neprekinata niza na arapski broevi, po~nuvaj}i od brojot 1.