Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Ujazd ROZDZIAŁ II UWARUNKOWANIA ROZWOJU Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Ujazd 20 Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Ujazd II.1. CHARAKTERYSTYKA OBSZARU OPRACOWANIA II.1.1. Poło Ŝenie i pozycja w strukturze terytorialnej pa ństwa Gmina Ujazd poło Ŝona jest w południowo-wschodniej cz ęś ci województwa opolskiego, na terenie powiatu strzeleckiego, do którego przynale Ŝy od 1 stycznia 1999 roku 6. Od północy graniczy z gmin ą Strzelce Opolskie, od zachodu z gmin ą Le śnica, od południa i południowego zachodu z gmin ą K ędzierzyn Ko źle, a od wschodu z przynale Ŝą cymi do województwa śląskiego gminami Toszek i Rudziniec. Sie ć osadnicz ą gminy tworzy 13 miejscowo ści, w tym: miasto Ujazd oraz 9 wsi: Olszowa, Klucz, Zimna Wódka, Sieroniowice, Balcarzowice, Nogowczyce, Jaryszów, Stary Ujazd i Niezdrowice, a tak Ŝe 3 osady: Janków, Komorniki i Ksi ęŜ y Las. Dodatkowo wyznaczonych zostało 9 jednostek osadniczych b ędących przysiółkami lub stanowi ących cz ęś ci miasta Ujazd, w tym: Buczki, Ferdynand, Grzeboszowice, Kolonia Jaryszów, Kopanina, Wesołów, Wydzierów, osiedle Goj oraz Dziedzinka .7 Gmina ma charakter miejsko-wiejski, a jej siedzib ą jest miasto Ujazd (niem. Ujest). Jako jednostki pomocnicze wyznaczonych zostało 9 sołectw, których granice stanowi ą jednocze śnie granice obr ębów ewidencyjnych. Rycina 1 Podział gminy Ujazd na obr ęby ewidencyjne /źródło: opracowanie własne/ 6 W dniu 1 stycznia 1999 roku wprowadzono w Polsce nowy podział administracyjny. Obowi ązuj ący od 1975 roku dwustopniowy podział administracyjny zast ąpiono podziałem trójstopniowym, w którego skład wchodz ą województwa, powiaty i gminy. 7 Wykaz urz ędowych nazw miejscowo ści i ich cz ęś ci, ogłoszony rozporz ądzeniem Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urz ędowych nazw miejscowo ści i ich cz ęś ci, Dziennik Ustaw z 13 lutego 2013 roku (poz. 200) . 21 Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Ujazd Od dnia 28 sierpnia 2006 roku, na wniosek Rady Miejskiej, Gmina Ujazd została wpisana do „Urz ędowego rejestru gmin, w których u Ŝywany jest j ęzyk pomocniczy 8”. J ęzyk mniejszo ści, jako j ęzyk pomocniczy mo Ŝe by ć u Ŝywany wył ącznie na terenach gmin, w których liczba mieszka ńców nale Ŝą cych do mniejszo ści, wynosi co najmniej 20% ogółu mieszka ńców. W gminie Ujazd j ęzykiem mniejszo ści jest j ęzyk niemiecki, który zgodnie z Ustaw ą z dnia 6 stycznia 2005 roku o mniejszo ściach narodowych i etnicznych oraz o j ęzyku regionalnym, mo Ŝe by ć u Ŝywany w kontaktach z organami gminy oraz w post ępowaniu s ądowym pierwszej instancji. Od dnia 19 listopada 2008 roku gmina Ujazd została wpisana do Rejestru gmin, na których obszarze u Ŝywane s ą nazwy w języku mniejszo ści 9. Z obszaru gminy zarejestrowanych zostało 10 nazw miejscowo ści w tym: Balzarowitz, Jarischau, Klutschau, Niesdrowitz, Nogowschütz, Olschowa, Schironowitz, Alt Ujest, Ujest, Kaltwasser. Nazwy w j ęzykach mniejszo ści, w przeciwie ństwie do nazw w j ęzyku polskim, nie s ą nazwami oficjalnymi, lecz dodatkowymi (pomocniczymi). II.1.2. Powi ązania zewn ętrzne oraz funkcje gminy Ujazd Powi ązania zewn ętrzne gminy Ujazd oraz udział w strukturach wielkoprzestrzennych warunkowane s ą poło Ŝeniem gminy w strukturze przestrzennej województwa opolskiego i kraju, wyst ępuj ącymi na jej obszarze zasobami środowiska i przyrody oraz przebiegiem elementów infrastruktury technicznej. Do najwa Ŝniejszych powi ąza ń zewn ętrznych nale Ŝy zaliczy ć: − powi ązania komunikacyjne poprzez poło Ŝenie gminy w pa śmie rozwoju wzdłu Ŝ III Paneuropejskiego Korytarza Transportowego C-E30 do którego zalicza si ę: magistralna linia kolejowa nr 137 relacji Wrocław – Kraków, Kanał Gliwicki b ędący cz ęś ci ą odrza ńskiej drogi wodnej oraz autostrada A4 ł ącz ąca si ę poprzez w ęzły Olszowa i Nogowczyce z drog ą krajow ą nr 88 oraz drog ą wojewódzk ą nr 426. W południowej cz ęś ci gminy przebiega droga krajowa nr 40 ł ącz ąca si ę z autostrad ą A4 w w ęź le Łany poło Ŝonym na terenie województwa śląskiego w odległo ści ok.6km od miasta Ujazd. Na poziomie lokalnym powi ązania komunikacyjne realizowane s ą poprzez sie ć dróg powiatowych. Szczegółow ą charakterystyk ę systemu transportowego zawarto w rozdziale II.9.2. − powi ązania przyrodnicze poprzez poło Ŝenie na terenie istniej ących i projektowanych obszarów chronionych wykraczaj ących poza teren gminy, obejmuj ących Park Krajobrazowy Góra św. Anny, Obszar Natura 2000 Góra św. Anny, projektowany Obszar Chronionego Krajobrazu „Bory K ędzierzy ńsko-Kozielskie”, a tak Ŝe przebieg korytarza ekologicznego o znaczeniu regionalnym obejmuj ącego dolin ę rzeki Kłodnica i Kanał Gliwicki, których szczegółow ą charakterystyk ę zawarto w rozdziale II.3; − powi ązania w zakresie infrastruktury technicznej, poprzez przebieg linii elektroenergetycznych średnich i wysokich napi ęć 110 i 220 kV (Blachownia – Łab ędy, Blachownia - „Huta Łab ędy” oraz Blachownia – Strzelce Opolskie), a tak Ŝe przebieg gazoci ągu wysokiego ci śnienia Zdzieszowice – Tworze ń; − powi ązania społeczno-gospodarcze, w zakresie ruchów migracyjnych oraz codziennych dojazdów do pracy i placówek o światowych oraz usługowych, które odbywaj ą si ę głównie w kierunku K ędzierzyna Ko źla, Strzelec Opolskich i miast Górnego Śląska; 8 Rozporz ądzenie Ministra Spraw Wewn ętrznych i Administracji z dnia 30 maja 2005 r. w sprawie Urz ędowego Rejestru Gmin, w których jest u Ŝywany j ęzyk pomocniczy 9 Rozporz ądzenie Ministra Spraw Wewn ętrznych i Administracji z dnia 30 maja 2005 r. w sprawie Rejestru gmin, na których obszarze s ą uŜywane nazwy w j ęzyku mniejszo ści, wzorów wniosków o wpisanie do tego Rejestru oraz o ustalenie dodatkowej nazwy miejscowo ści lub obiektu fizjograficznego w j ęzyku mniejszo ści narodowej lub etnicznej albo w j ęzyku regionalnym 22 Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Ujazd − powi ązania instytucjonalne i administracyjne które wyst ępuj ą ze Strzelcami Opolskimi jako miastem powiatowym oraz miastem wojewódzkim Opole. Dotycz ą one głównie obsługi mieszka ńców w zakresie usług o charakterze ponadlokalnym, w tym: o światy ponadgimnazjalnej, ochrony zdrowia, wymiaru sprawiedliwo ści, usług finansowych, urz ędu pracy, ubezpiecze ń społecznych, obsługi ponadlokalnych dróg publicznych, ochrony przeciwpo Ŝarowej, sanitarno–epidemiologicznej oraz administracji architektoniczno-budowlanej i geodezyjno-kartograficznej. Nale Ŝy podkre śli ć, Ŝe lokalizacja Ujazdu w stosunku do miasta wojewódzkiego Opole jest peryferyjna i pomimo dobrych powi ąza ń komunikacyjnych nie zauwa Ŝa si ę jego bezpo średniego oddziaływania na rozwój gminy. Zdecydowanie wa Ŝniejsze wydaje si ę poło Ŝenie w s ąsiedztwie aglomeracji górno śląskiej oraz silnego o środka subregionalnego jakim jest K ędzierzyn- Ko źle. W perspektywie najbli Ŝszych dziesi ęciu lat nale Ŝy spodziewa ć si ę utrzymania dotychczasowych powi ąza ń zewn ętrznych, przy jednoczesnym wzmocnieniu relacji komunikacyjnych i społeczno-gospodarczych. W strukturze osadniczej województwa opolskiego miasto i gmina Ujazd zaliczane s ą do o środków o znaczeniu lokalnym. Miasto Ujazd, jako o środek gminny, pełni głównie funkcje: administracyjną, usługow ą oraz mieszkaniow ą o charakterze endogenicznym. Zapewnia obsług ę mieszka ńców gminy w zakresie administracji na szczeblu lokalnym, bezpiecze ństwa i ochrony przeciwpo Ŝarowej, szkolnictwa na poziomie podstawowym i gimnazjalnym, usług kultury, zdrowia i opieki społecznej w zakresie podstawowym. Wyst ępuj ący tu drobny przemysł nie ma istotnego znaczenia w strukturze zatrudnienia, nie wpływa równie Ŝ na fizjonomi ę i struktur ę przestrzenn ą miasta. Wśród miejscowo ści wiejskich wyró Ŝniaj ą si ę wsie zlokalizowane wzdłu Ŝ przebiegu autostrady A4, szczególnie w rejonie węzłów Olszowa i Nogowczyce, które oprócz funkcji mieszkaniowej i rolniczej pełni ą tak Ŝe funkcj ę przemysłow ą. Ze wzgl ędu na dobr ą dost ępno ść do korytarza transportowego, pasmo wzdłu Ŝ autostrady jest obszarem aktywizacji gospodarczej, atrakcyjnym dla rozwoju ró Ŝnorodnych form gospodarki. W szczególno ści funkcja przemysłowa rozwija si ę na terenach istniej ącej Strefy Aktywno ści Gospodarczej w gminie Ujazd oraz Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej poło Ŝonych na obszarze wsi: Olszowa, Sieroniowice i na niewielkim fragmencie wsi Zimna Wódka. Funkcja przemysłowa na obszarze tych wsi b ędzie ulegała wzmocnieniu, co wi ąŜ e si ę z widocznymi zmianami przestrzennymi których nale Ŝy si ę spodziewa ć w szczególno ści na terenach poło Ŝonych na północ od autostrady. Pozostałe jednostki osadnicze pełni ą głównie funkcj ę mieszkaniow ą i rolnicz ą, uzupełnian ą o usługi podstawowe o znaczeniu lokalnym, endogenicznym. Powy Ŝszy podział funkcjonalny uznaje si ę za prawidłowy, a jego dalsze utrzymanie za zasadne. Nale Ŝy jednak podkre śli ć, Ŝe gmina Ujazd wyró Ŝnia si ę dobrze zachowan ą architektur ą wiejsk ą z czytelnymi historycznymi zało Ŝeniami ruralistycznymi, a na obszarze miejskim, zwartym wyra źnym staromiejskim układem urbanistycznym, z zabytkow ą zabudow ą o charakterze małomiasteczkowym, co w poł ączeniu z wysokimi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi, daje gminie du Ŝe mo Ŝliwo ści rozwoju funkcji turystycznej (usługi o charakterze ponadlokalnym), która powinna by ć sukcesywnie rozwijana, w szczególno ści na obszarze miasta Ujazd oraz miejscowo ści: Klucz, Olszowa, Zimna Wódka, Stary Ujazd