numer 8 – wiosna 2010 No cóż… z opóźnieniem, ale jest. Wszystkich PT Czytel- ników przepraszam, ale czasem tak bywa. Zaczynamy od dawki teorii. Tekst o doktrynach wojen- Biuletyn nych to rozdział pracy doktorskiej niedawno obronionej przez Łukasza Przybyło (Mordena) na Akademii Obrony DWS.org.pl Narodowej. Całość, jak dochodzą mnie słuchy powinna się jeszcze w tym roku pojawić w pewnym zaprzyjaźnionym ISSN 2080-5780 wydawnictwie :D. Ale o tym we właściwym czasie. Szacowni Autorzy RRiKS nie przestają mnie zadziwiać. Ich uparte dążenie do wyjaśniania kolejnych zagadek każe spis treści zastanowić się, czy nie minęli się powołaniem. CBA, ABW i wszystkie inne skróty mogłyby się od Kamila i Ryszarda uczyć… Jak sądzę jeszcze jeden „nieśmiertelny” dla niektó- Łukasz Przybyło (Morden) rych forumowiczów temat umrze śmiercią naturalną. Forumowa Grupa MW tym razem w silnym składzie. Doktryny wojenne Francji, Wielkiej Brytanii Relacja-opowiadanie kmdra Konrada Namieśniowskiego i Niemiec w początkowym okresie I wojny z podróży ORP Wicher na Maderę, podana do druku przez światowej – rok 1914............................2 Andrzeja S. Bartelskiego, jest ciekawym przyczynkiem nie tylko do dziejów PMW, ale i do bigrafii Marszałka. Co młod- si Czytelnicy zapoznają sie przy okazji z ciężkimi objawami Ryszard Rybka, Kamil Stepan (RRiKS) kultu jednostki (co prawda – jak powiadał pewien znany L.850/III.Mob., czyli o dacie wycofania historyk – „Był kult, ale i była jednostka!”). Forumowy Wicher, czyli Wojtek Budziłło, przedstawia Korpusu Interwencyjnego . .21 trzeci odcinek opowieści o losach polskich okrętów pod- wodnych we wrześniu 1939, tym razem Żbika. Jak łatwo Konrad Namieśniowski policzyć, zostały jeszcze dwa. [red.] Andrzej S. Bartelski (crolick) Krzysztof Lam opisuje dość precyzyjnie operację ame- rykańskiego lotnictwa morskiego przeciw Japonii, bez- Pierwszy Marszałek wraca z Madery ............26 pośrednio porzedzającą inwazję na Iwo-Jimie. Jak sądzę, mógłby się ten tekst spokojnie ukazać w niejednym „bran- Wojciech Budziłło (Wicher) żowym” czasopiśmie, a niejeden „branżowy” autor mógłby się od Ozawy czegoś nauczyć. Działania bojowe ORP Żbik Na koniec sięgnąłem po autora z zewnątrz. A to dlate- we wrześniu 1939 roku.........................40 go, iż forumowicze rzadko wychodzą poza zakres czaso- wy forum. Kryzys kubański wydaje się na tyle ciekawy, by Krzysztof Lam (Ozawa) przypomnieć Wam PT Autorzy, że zakres czasowy Biulety- nu jest duuużo szerszy. Tekst Arkadiusza Kłosowskiego jest TF 58 u bram Japonii. Działania US Navy fragmentem jego pracy magisterskiej napisanej na Akade- przeciwko Wyspom Japońskim oraz przeciwdziałanie mii Humanistycznej w Pułtusku. Tadeusz Zawadzki (TZaw1) obrońców, 16-17 lutego 1945 r.......................45 Arkadiusz Kłosowski Biuletyn.DWS.org.pl Kuba miejscem starcia dwóch mocarstw – nr 8 – wiosna 2010 USA i ZSRR . 57 Wydawca, redakcja, DTP: Tadeusz Zawadzki [email protected] Projekt graficzny: Teresa Oleszczuk Biuletyn jest bezpłatny. Prawa Autorów są chronione ustawami i konwencjami międzynarodowymi. Kopiowanie, przedruk i wykorzystanie fragmentów obszer- niejszych niż przewiduje ustawa tylko za zgodą Autorów. ISSN 2080-5780 2 BIULETYN DWS.org.pl Doktryny wojenne Francji, Wielkiej Brytanii i Niemiec w początkowym okresie I wojny światowej – rok 1914 @ Łukasz Przybyło (Morden) Kiedy w sierpniu 1914 roku Europa wyruszyła na wojnę zbrojnych, ze szczególną ostrością zaprezentowaną w wojnach wszyscy byli pewni, że konflikt zakończy się szybko, najwy- Cesarstwa Francuskiego z resztą Europy (szczególnie po 1809 r.) żej po kilku miesiącach. Tak się jednak nie stało, a niezwykle kiedy ciągły – blisko 20-letni – konflikt spowodował wyrównanie intensywne walki trwały ponad cztery lata. Równocześnie się potencjałów bojowych armii i utratę przewagi początkowo sama wojna przyjęła niespodziewaną dla walczących formę reprezentowanej przez Napoleona. W latach po zakończeniu pozycyjną, z rozbudowanymi liniami okopów i umocnień, ze wojny francusko-pruskiej wszystkie armie europejskie zaczęły zwiększającą się wykładniczo z roku na rok siłą ognia, z nowym osiągać równowagę umiejętności, jeśli nie potencjałów. sprzętem – takim jak czołgi czy samoloty, z całymi narodami Do 1914 roku miały miejsce cztery duże wojny między kra- zaangażowanymi w sposób totalny w zmagania wojenne. jami europejskimi (Turcja miała wtedy jeszcze duże posiadło- Celem rozważań jest znalezienie odpowiedzi na następu- ści w Europie) lub z zachodniego kręgu kulturowego i jedna jące pytania: kolonialna, które znacząco wpływały na postrzeganie ówczes- — Dlaczego nowa forma i czas trwania działań wojen- nego pola walki przez armie europejskie. Były to: nych był takim zaskoczeniem dla wszystkich stron — amerykańska wojna secesyjna 1861–1865, konfliktu i jakie czynniki to spowodowały? — wojna rosyjsko-turecka 1887–1888, — W jaki sposób Francja, wielka Brytania i Niemcy przy- — wojna burska 1899–1902, gotowały się doktrynalnie do I wojny światowej? — wojna rosyjsko-japońska 1905–1907, — Jak przebiegał proces dostosowywania doktryny do — wojny bałkańskie 1912–1913. realiów pola walki w początkowym okresie I wojny W konfliktach tych wystąpiły już wszystkie elementy, któ- światowej? re zaskoczyły uczestników I wojny światowej. Jednak żadna ze stron nie wyciągnęła z nich wniosków i nie przystosowała DOśWIADCZENIA Z WOJEN swojej doktryny do zmienionych realiów pola walki, ponieważ W latacH 1871–1914 doświadczenia uczestników wojen z lat 1861–1913 były często sprzeczne. Cały czas największy wpływ na rządy i generalicję Armie, które wyruszyły na I Wojnę światową były w swojej europejską miały dwie wojny stoczone przez Prusy pod kie- istocie bardzo do siebie podobne. Ich korzenie leżały w „na- rownictwem Moltkego i Bismarcka w latach 1866 i 1870–1871, poleońskim systemie wojny” oraz w koncepcjach pruskiego odpowiednio przeciw Austrii i Francji. Były to konflikty o ogra- Sztabu Generalnego, którego uosobieniem był feldmarszałek niczonych celach i wydarzyły się w latach kiedy nowoczesne Helmuth von Moltke starszy1. Po 1870 roku wszystkie państwa metody wytwórcze dopiero zaczynały zmieniać oblicze ów- europejskie zaadaptowały do swoich specyficznych warunków czesnych sił zbrojnych. Mimo wielkiego natężenia trwały one narzędzia używane z takim sukcesem przez Niemców – po- krótko np. w porównaniu do wojny secesyjnej – dlatego też wszechny pobór, koleje żelazne, telegraf, karabin z magazyn- ta ostatnia została ujęta jako jedna z wojen mająca wpływ na kiem czy działa odtylcowe. Naśladownictwo poszło tak daleko, tworzenie doktryn wojennych przed 1914 r., chociaż chrono- że wszystkie europejskie Sztaby Generalne zaczęły stosować logicznie miała miejsce wcześniej niż niemieckie wojny zjed- pruską metodę planowania wojny – z naciskiem na szczegó- noczeniowe z lat 1864–1871. łowo opracowane działania ofensywne. Podstawowymi do- świadczeniami historycznymi, które ukształtowały wojskowych Amerykańska wojna secesyjna 1861–1865 w przededniu I wojny światowej były wojny napoleońskie, Już w czasie wojny secesyjnej okazało się, że armie dyspo- kampanie H. v. Moltkego w 1866 i 1870 roku oraz w pewnym nujące względnie równymi potencjałami mogą toczyć wojnę, stopniu historia starożytna (np. bitwa pod Kannami2). która nie skończy się szybko, jeśli żadna ze stron nie zostanie Zapomniano o niezwykle ważnej właściwości konfliktów złamana moralnie i będzie chciała kontynuować walkę zbroj- ną. Mobilizacja całego społeczeństwa i gospodarki, która na- stąpiła w czasie konfliktu Północy z Południem, nie miała sobie 1 Por. F. Herre, Moltke, Warszawa 1999 2 W szczególności chodzi tu o dzieło A. v. Schlieffena,Cannae , Fort Leavenworth równej we wcześniejszej historii. Jednak stosunek europej- 1931, i prace H. Delbrücka dotyczące historii wojskowości. skiego establishmentu wojskowego do wojny secesyjnej był numer 8 – wiosna 2010 3 BIULETYN DWS.org.pl pełen lekceważenia i arogancji. Prawie wszyscy z wysłanych w rozsypkę. (…) Pułk za pułkiem załamywał się i ginął w ogniu przez państwa europejskie obserwatorów uważali, że ochotni- reduty Ömer-tabya. Wysyłanie poszczególnych pułków do po- cze armie Północy i Południa nie byłyby w stanie stawić czoła stępujących po sobie natarć przypominało bicie głową w mur, świetnie wyszkolonym i często zawodowym armiom Francji, zwłaszcza że artyleria przerwała ogień, aby nie razić własnej Wielkiej Brytanii czy Prus. Jaskrawe przykłady niekompetencji piechoty. W dodatku nacierający żołnierze mieli mało amuni- sztabów3 i chwiejności moralnej żołnierzy były przejaskrawia- cji, gdyż dowódcy oczekiwali zdobycia stanowisk nieprzyjacie- ne i uznawane za regułę. Szef pruskiego Sztabu Generalnego la tradycyjnym atakiem na bagnety. (…) Żołnierze nie zważa- – H. v. Moltke, uważał, że brak umiejętności w zakresie sztuki jąc na głód i zmęczenie walką odczuwali konieczność okopa- wojennej i strategii, który według niego zaprezentowały obie nia się i nie żałowali na ten cel ostatka sił. Ryli lub raczej dłubali strony wojny secesyjnej nie mógłby mieć miejsca w Euro- ziemię bagnetami, pałaszami, skrobali manierkami, grzebali pie. Wiele elementów obecnych w czasie konfliktu Północy rękami, byle tylko osłonić się od ognia z trzech stron6. z Południem rzeczywiście stosowano w Prusach z większymi Rosyjskie doświadczenia z wojny z Turcją nie spowodowały umiejętnościami np. użycie telegrafu, czy kolei żelaznych. Za- znaczących zmian w postrzeganiu charakteru ówczesnej wal- rozumiałość nie pozwoliła generałom spojrzeć na tę wojnę ki zbrojnej przez inne państwa. Teatr działań wojennych był