T.C. DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ TARİH ANABİLİM DALI KARŞILAŞTIRMALI TARİH PROGRAMI DOKTORA TEZİ TÜRK SİYASAL YAŞAMINDA DOĞRU YOL PARTİSİ Hüseyin ÇAVUŞOĞLU Danışman Yrd. Doç. Dr. Nedim YALANSIZ 2009 İZMİR Yemin Metni Doktora Tezi olarak sunduğum “Türk Siyasal Yaşamında Doğru Yol Partisi ”adlı çalışmanın, tarafımdan, bilimsel ahlak ve geleneklere aykırı düşecek bir yardıma başvurmaksızın yazıldığını ve yararlandığım eserlerin kaynakçada gösterilenlerden oluştuğunu, bunlara atıf yapılarak yararlanılmış olduğunu belirtir ve bunu onurumla doğrularım. ….../..../....... Hüseyin ÇAVUŞOĞLU II DOKTORA TEZ SINAV TUTANAĞI Öğrencinin Adı ve Soyadı : Hüseyin ÇAVUŞOĞLU Anabilim Dalı : Tarih Programı : Karşılaştırmalı Tarih Tez Konusu : Türk Siyasal Yaşamında Doğru Yol Partisi Sınav Tarihi ve Saati :…./…./…. Yukarıda kimlik bilgileri belirtilen öğrenci Sosyal Bilimler Enstitüsü’nün …………………….. tarih ve ………. Sayılı toplantısında oluşturulan jürimiz tarafından Lisansüstü Yönetmeliğinin 30.maddesi gereğince doktora tez sınavına alınmıştır. Adayın kişisel çalışmaya dayanan tezini …. dakikalık süre içinde savunmasından sonra jüri üyelerince gerek tez konusu gerekse tezin dayanağı olan Anabilim dallarından sorulan sorulara verdiği cevaplar değerlendirilerek tezin, BAŞARILI OLDUĞUNA Ο OY BİRLİĞİ Ο DÜZELTİLMESİNE Ο* OY ÇOKLUĞU Ο REDDİNE Ο** ile karar verilmiştir. Jüri teşkil edilmediği için sınav yapılamamıştır. Ο*** Öğrenci sınava gelmemiştir. Ο** * Bu halde adaya 6 ay süre verilir. ** Bu halde adayın kaydı silinir. *** Bu halde sınav için yeni bir tarih belirlenir. Evet Tez, burs, ödül veya teşvik programlarına (Tüba, Fulbright vb.) aday olabilir. Ο Tez, mevcut hali ile basılabilir. Ο Tez, gözden geçirildikten sonra basılabilir. Ο Tezin, basımı gerekliliği yoktur. Ο JÜRİ ÜYELERİ İMZA …………………………… □ Başarılı □ Düzeltme □Red …………….. …………………………… □ Başarılı □ Düzeltme □Red ……….......... …………………………… □ Başarılı □ Düzeltme □Red …. ………… …………………………… □ Başarılı □ Düzeltme □Red ……….......... …………………………… □ Başarılı □ Düzeltme □ Red ……………. III ÖZET Doktora Tezi TÜRK SİYASAL YAŞAMINDA DOĞRU YOL PARTİSİ Hüseyin ÇAVUŞOĞLU Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Karşılaştırmalı Tarih Programı Demokrat Parti-Adalet Partisi çizgisinin devamı olarak, 12 Eylül Askeri Müdahalesi’nden sonra 23 Haziran 1983’te kurulan Doğru Yol Partisi, millet iradesinin üstünlüğüne inanan, milliyetçi, muhafazakar, demokrat, laik, liberal ve serbest piyasa ekonomisi taraftarı olmuştur. DYP’nin, 1946’da başlayan halk hareketinin devamı olduğu genel kabul görmektedir. 1982 Anayasası’yla siyasetçilere getirilen siyasi yasakların, 6 Eylül 1987 tarihli halk oylamasıyla kalkmasından sonra, DYP Genel Başkanlığa Süleyman Demirel seçildi. DYP III. Büyük Kongresi’yle başlayan değişim hareketi çerçevesinde, parti yönetiminde genç ve yeni isimlere görev verildi. Bu değişim hareketiyle 1991 seçimlerine giren DYP, %27.03’lük oy oranıyla birinci parti oldu. 20 Ekim 1991 seçimleri sonrasında kurulan DYP-SHP ve DYP-CHP koalisyon hükümetleri, özellikle demokrasi, ekonomi alanında beklenen adımları atamadılar. Turgut Özal’ın vefatı, ardından da Süleyman Demirel Cumhurbaşkanlığı merkez sağ siyasetin kırılma noktasıdır. 24 Aralık 1995 seçimleri sonrasında DYP, ANAYOL ve REFAHYOL koalisyon hükümetlerinde yer almıştır. Demirel’in Cumhurbaşkanlığı sonrasında DYP ve ANAP liderlerinin birbirlerinin siyasetten silmek için izledikleri siyaset anlayışı, merkez sağda önemli bir gerilemeye neden oldu. Bunun dışında merkez sağda gerilemeye yolsuzluk, yozlaşma, güvensizlik gibi etkenlerin önemli payı oldu. DYP 1987 genel seçimlerinde %19.1, 1991’de %27.03, 1995’te %19.13, 1999’da %12.01, 2002’de ise %9.54 oranında oy aldı. DYP, DP ve AP’nin geleneksel oy tabanının güçlü IV olduğu illerde başarılı oldu. DYP’nin kırsal kesimdeki oy potansiyeli daha yüksektir. DYP oylarının tarım sektörüyle pozitif ilişkide olması, DYP’ye en önemli desteğinin kırsal kesimden geldiğini göstermektedir. Bunun nedeni de, köylü ile en sıcak ilişkiyi kuran, Süleyman Demirel’e duyulan vefadır. DYP’nin toplumsal tabanını köylüler, çiftçiler, küçük esnaf ve tüccarlar oluşturmaktadır. 3 Kasım 2002 seçimleri sonucunda, Çiller’in istifası sonrasında genel başkanlığa Mehmet Ağar seçildi. DYP, 2007 seçimleri öncesinde “Demokrat Parti” adını aldı. DP, 22 Temmuz 2007 seçimlerinde oyların %5.42’sini alarak Meclis dışında kaldı. Anahtar Kelimeler : 1) Türk Siyasal Yaşamı, 2) Siyasal Partiler, 3) Doğru Yol Partisi, 4) Süleyman Demirel, 5) Merkez Sağ V ABSTRACT Doctoral Thesis The True Path Party in Turkish Political Life Hüseyin ÇAVUŞOĞLU Dokuz Eylül University Institute of Social Sciences Department of History Comparative History Program Continuing the way of Democrat Party(DP)- Justice Party(JP), the True Path Party(TPP) founded in 23 June 1983 after the Military Intervention of 12 September has become nationalist, conservative, democrat, secular, liberal and a supporter of free market economy and believes the superiority of the nation’s willpower. It is generally accepted that TPP has continued the public movement having started in 1946. After the political bans imposed on the politicians by the Turkish Constitution of 1982 were abolished by referendum dated 6 September 1987 Suleyman Demirel was elected as the General Leader of TPP. Within the framework of the changing movement having commenced with TPP III General Congress, new and young people were assigned duties at the management of the party. Participating in the election of 1991 with this changing movement, TPP became the first party with the vote ratio of 27.03 %. TPP-SDPP (Social Democratic Populist Party) and TPP-RPP (Republican People’s Party) coalition governments formed after the election of 20 October 1991 could not take the expected steps, particularly in the fields of democracy and economy. Decease of Turgut Ozal and the Presidency of Suleyman Demirel are the breaking points of the centre right politics. Following the election of 24 December 1995, TPP took part in “Anayol” and “Refahyol” coalition governments. After the presidency of Suleyman Demirel, the sense of politics of TPP and MP (Motherland Party) leaders to eliminate each other from the politics caused a serious decline in the centre right. Besides, some factors such as corruption, fraud and distrust played a role in deterioration of the centre right. TPP’s vote ratio was 19,1%, 27.03 %, 19.13 %, 12.01 % and 9.54 % in the general elections of 1987, 1991, 1995, 1999 and 2002 respectively. TPP became successful in the cities where the traditional VI vote base of DP and JP were strong. The vote potential of TPP was higher in the rural area. Positive relation of TPP votes with the agriculture sector pointed out that the greatest support to TPP was given by the rural area because of the loyalty to Suleyman Demirel, who has established the closest relation with the villagers. The social base of TPP consists of villagers, farmers, small business owners and merchandisers. As a result of the election of 3 November 2002, pursuant to the resignation of Ciller, Mehmet Agar was elected as the leader of the party. TPP got the name of “Democrat Party” before the election of 2007. DP got out of the Parliament by getting 5.42 % of the votes in the election of 22 July 2007. Key Words : 1) Turkish Political Life, 2) Political Parties, 3) True Path Party, 4) Süleyman Demirel, 5) Center Right VII İÇİNDEKİLER TÜRK SİYASAL YAŞAMINDA DOĞRU YOL PARTİSİ YEMİN METNİ II TUTANAK III ÖZET IV ABSTRACT VI İÇİNDEKİLER VIII KISALTMALAR XIII TABLOLAR LİSTESİ XIV EKLER LİSTESİ XVI GİRİŞ :Çok Partili Yaşama Geçişten Büyük Türkiye Partisi’nin Kuruluşuna Türkiye’nin Siyasal Yaşamı 1 BİRİNCİ BÖLÜM BÜYÜK TÜRKİYE PARTİSİ’NİN KURULUŞU 1.1. BÜYÜK TÜRKİYE PARTİSİ 7 1.1.1. BTP'nin Kuruluş Çalışmaları 7 1.1.2. BTP'nin Kuruluşu 9 1.1.3. BTP'nin Feshedilmesi ve Zincirbozan Günleri 13 İKİNCİ BÖLÜM DYP'NİN KURULUŞU VE YILDIRIM AVCI DÖNEMİ 2.1. DYP'NİN KURULUŞ DÖNEMİ 18 2.1.1. DYP'nin Kuruluş Çalışmaları 18 2.1.2. DYP'nin Kuruluşu 19 2.1.3. DYP Tüzüğü 21 2.1.3.1. Büyük Kongre 21 2.1.3.2. Merkez Karar ve Yönetim Kurulu’nun Kuruluşu ve Çalışması 22 2.1.3.3. Partiye Üyelik 23 2.1.3.4. Partinin Finansmanı 23 VIII 2.1.4. DYP Programı 24 2.1.4.1. Ekonomik Düzen 24 2.1.4.2. Sosyal Politikalar 25 2.2. YILDIRIM AVCI DÖNEMİ 25 2.2.1. 6 Kasım 1983 Milletvekili Seçimleri Öncesi DYP'nin Yaşadığı Vetolar 25 2.2.2. Avcı Döneminde DYP'ye Katılımlar 31 2.2.2.1. 1983 Yılında DYP'ye Katılımlar 31 2.2.2.2. 1984 ve 1985 Yılında DYP'ye Katılımlar 32 2.2.3. DYP Birinci Büyük Divan Toplantısı (4 Şubat 1984) 33 2.2.4. 25 Mart 1984 Yerel Seçimleri 35 2.2.4.1. DYP'nin Seçim Kampanyası 35 2.2.4.2. Seçim Sonuçları 37 2.2.5. DYP Hakkında Kapatılma ve İhtar İstemi 40 2.2.6. DYP Büyük İstişare Toplantısı (16 Aralık 1984) 42 2.2.7. DYP Küçük Kongresi (13 Ocak 1985) 45 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM HÜSAMETTİN CİNDORUK DÖNEMİ 3.1. DYP BİRİNCİ BÜYÜK KONGRESİ (1985) 48 3.2. DYP-MDP BİRLEŞME ÇALIŞMALARI 56 3.3. DYP KÜÇÜK KONGRESİ ve AP’NİN KURULUŞU’NUN 25.YILDÖNÜMÜ (11 ŞUBAT 1986) 58 3.4. CİNDORUK DÖNEMİNDE DYP'YE KATILIMLAR 60 3.5. DYP'NİN İLK MECLİS GRUBUNU OLUŞTURMASI 63 3.6. DYP KÜÇÜK KONGRESİ (23 HAZİRAN 1986) 64 3.7. 28 EYLÜL 1986 MİLLETVEKİLİ ARA SEÇİMLERİ 66 3.8. DYP KÜÇÜK KONGRESİ (11 ŞUBAT 1987) 71 3.9. DYP TEMSİLCİLER MECLİSİ KONGRESİ (23 HAZİRAN 1987) 72 3.10. SİYASİ YASAKLARIN KALDIRILMASI 74 IX DÖRDÜNCÜ BÖLÜM SÜLEYMAN DEMİREL DÖNEMİ 4.1. DYP BİRİNCİ OLAĞANÜSTÜ KONGRESİ ve SÜLEYMAN DEMİREL'İN GENEL BAŞKANLIĞI 83 4.2. 29 KASIM 1987 MİLLETVEKİLİ GENEL SEÇİMLERİ 85 4.2.1. DYP’nin Seçim Kampanyası 87 4.2.2. Seçim Sonuçları 89 4.3. DYP İKİNCİ BÜYÜK KONGRESİ (1988) 91 4.4. 25 EYLÜL 1988 TARİHLİ HALK OYLAMASI ve DYP'NİN TUTUMU 97 4.5. 26 MART 1989 YEREL SEÇİMLERİ 98 4.6. DYP GENİŞLETİLMİŞ TEMSİLCİLER MECLİSİ TOPLANTISI (3 HAZİRAN 1989) 103 4.7. TURGUT ÖZAL’IN CUMHURBAŞKANLIĞI ÖNCESİ DYP’NİN TUTUMU 104 4.8. DYP ÜÇÜNCÜ BÜYÜK KONGRESİ (1990) 105 4.9. DEMOKRATİK MÜCADELE PARTİSİ’NİN DYP’YE KATILIMI 110 4.10. DYP-SHP İŞBİRLİĞİ 111 4.11. AP’NİN KURULUŞ YILDÖNÜMÜ (11 ŞUBAT 1991) 112 4.12.
Details
-
File Typepdf
-
Upload Time-
-
Content LanguagesEnglish
-
Upload UserAnonymous/Not logged-in
-
File Pages362 Page
-
File Size-