Mehefin 2020 PAPUR BRO DYFFRYN TEIFI Pobl yn helpu adeg Creisis Covid-19 Mae Cristnogion ardal Llandysul wedi bod yn brysur yn ystod y creisis Covid-19 yn datblygu ar waith y banc bwyd lleol trwy gynnig bocsys o lysiau a ffrwythau ffres yn wythnosol i deuluoedd bregus yn Llandysul, Pencader a’r pentrefi o’u cwmpas. Mae Banc Bwyd Llandysul, sy’n cael ei redeg gan Gristnogion o Capel Seion Llandysul, Eglwys St Tysul ac Eglwys Ffynnon, Llandysul, yn cydweithio yn agos gydag asiantaethau eraill e.e. y gwasanaethau cymdeithasol, Ysgol Bro Teifi ac Ysgol Cae’r Felin, y cynghorydd lleol Linda Evans, Tîm o Amgylch y Teulu a’r gwasanaethau iechyd i helpu teuluoedd ac unigolion sydd mewn angen. Ma’ nhw hefyd yn gofyn i bobl yn y cymunedau i fod yn lygaid a chlustiau i’r gwaith a chysylltu gyda Lleucu ar 07966 014348 gydag enwau pobl sydd yn dioddef ac mewn angen. Cynigir help i gael bwyd ffres yn wythnosol. Yn aml mae pobl angen sgwrs ar stepen y drws cymaint â ma’ nhw angen y bwyd. Dyma un o’r adnodau y mae gwaith y banc bwyd wedi ei selio arni: “Bydd person hael yn cael ei fendithio am rannu ei fwyd gyda’r tlawd” Diarhebion 22:9. Dyma Meirion a Tim o Eglwys Ffynnon, fore Gweler llun o Gareth Reid, ficer, yn Y Ffawydd, Llandysul. Gydag Sadwrn diwethaf yn y glaw cyn i Lleucu a ef mae 2 o'r trigolion, a Lyn sy'n rhoddi wyau am ddim yn ystod Gareth Reid ymuno a nhw i fynd o amgylch y creisis, i’w dosbarthu. yn dosbarthu llysiau. (Lleucu a Gareth Reid oedd y ddau arall). Gail a Sasha yw'r ddwy gwirfoddolwraig newydd yn festri Capel Seion. Mam a merch ydyn nhw o Drefach Felindre sydd ar furlough. Cawson nhw eu hyfforddi fel gwirfoddolwyr banc bwyd ar ddechrau yr argyfwng, gan i fwyafrif o'r gwirfoddolwyr fethu helpu oherwydd oedran neu iechyd. Rhagor o hanes ar tudalen 4 Mai 2020 Y Garthen Tudalen 2 Pwy yw Pwy TREFNYDD CLWB 100: Cadeirydd: Haulwen Lewis 01559384279 Y Parchedig Guto Prys ap Gwynfor [email protected] Ll.B., B.D. CYSODYDD: BWRDD RHEOLI Rowena Davies - Franklin Yvonne Griffiths, Beth Davies, 01559 362104 Aled Eynon, Haulwen Lewis, Martin Griffiths, Hefina Davies, PRAWF DARLLENYDD Rowena Davies - Franklin Miriam James, Wenna Bevan-Jones MIS MEHEFIN - Martin Griffiths PRAWF DARLLENWYR Martin Griffiths GOLYGYDD Aled Eynon MIS MEHEFIN - Peter a Bethan Evans BWRDD GOLYGYDDOL Gwerthir Y GARTHEN Yvonne Griffiths, yn y canolfannau canlynol – Guto Prys ap Gwynfor Llandysul – Siop CK Peter a Bethan Evans Siop Ffab Pontsian — Siop Premier CYSWLLT LLEOL Pencader — Siop Premier Llandysul/Capel Dewi – Siop Flodau Tŷ Gwyrdd Beth Davies, 01559 362850 Alltwalis – Siop Windy Corner [email protected] Drefach Felindre – Siop Spar Pontsian – Hefina Davies, Cwrt, Swyddfa'r Post Pontsian, 01545 590423 Saron – Garej Bargod Castell Newydd Emlyn – Pencader – Gwynnant Ann Phillips, Rhoslwyn Caerfyrddin – Siop y Pentan, 01559 384558 Llanllwni – Swyddfa’r Post [email protected] Aberteifi – Siop Awen Teifi Mair Jones, Bro'r Hen Wr, Aberaeron – Llanon House [email protected] Penrhiwllan - Siop Popeth Drefach Felindre – Mae Siop Deithiol Talgarreg Aled Eynon, 07811680497 yn gwerthu’r Garthen hefyd, [email protected] neu drwy law y cyswllt lleol. Olive Campden, Coed y Pry, 01559 370302 Tanysgrifiadau blynyddol tu Prengwyn, Maesymeillion, Tregroes allan i’r dalgylch — Wenna Bevan Jones, Y Garthen drwy’r post Pantycreuddyn, Prengwyn, Yvonne Griffiths, 01559 363328 Y Felin, Betty Evans, Caerlyn, Prengwyn, Gwyddgrug, 01559 363610 Pencader, Castell Newydd Emlyn – SA39 9AX .Ffôn: 01559 384468 Janet Kench, Brynmeillion, e-bost: [email protected] Llandyfriog, 01239 711112 £14.50 am 10 rhifyn Elgan Jones, Berwyn, 01239 710840 Dyddiad derbyn deunydd Rhos/Bryn Iwan – Miriam James, Rhifyn Gorffennaf/Awst: Dôl-werdd, Rhos, Llangeler, Gorffennaf 1 01559 370286 Os yn bosib, anfonwch eich Gwyddgrug – Yvonne Griffiths, cyfraniadau ar 01559 384468 e-bost mewn FFURF WORD [email protected] YN UNIG Capel Iwan – os gwelwch yn dda at: Rita Davies, Arwelfa 01559 370539 [email protected] Helen Williams, Black Oak, 01559 370392 Ni allwn dderbyn cyfraniadau Llanfihangel – ar - Arth – fel rhan o ebost na PDF. Meinir Ffransis, Dolwerdd, Argraffwyr: E.L. Jones a’i Fab, Llanfihangel - ar - arth 01559 384378 Aberteifi Mair Wilson, 01559 384283 01239 612251 [email protected] e-bost: [email protected] Mehefin 2020 Y Garthen Tudalen 3 Llongyfarchiadau mawr i Ieuan a Dilys Jones, Llongyfarchiadau mawr i Ernie a Betty Hatcher, Dol -y-Grug, Llandysul ar ddathlu 65 mlynedd Coedfryn, Pontsian ar ddathlu 60 mlynedd o briodas o fywyd priodasol yn ddiweddar, mae’r ddau yn ddiweddar. bellach yn derbyn gofal rhagorol yng Nghartref Alltymynydd. Llongyfarchiadau i: Gwellhad buan i: Dylan James, 1 Lon Bele, Prengwyn ar ei • Eifion Griffiths, Y Felin, Gwyddgrug, swydd newydd. Pencader sydd wedi bod yn yr ysbyty, ond William a Eleanor Mains, Llandysul ar eu adref nawr ac yn gwella. priodas berl. • Wyn Phillips, Rhoslwyn, Pencader sydd Mair a Neville Wilson, Lluest, wedi treulio cyfnod yn Ysbyty Glangwili, Llanfihangel-ar-Arth ar ddod yn dadcu a ond adref erbyn hyn ac yn gwella. mamgu i Bedw Illtud, mab i Heledd a Gethin a brawd i Myfi a Deio. Cydymdeimlwn a: o Ann a Wyn PHillips, Rhoslwyn, Pencader a Penblwydd hapus i: Ken ac Yvonne Bowen, Coedmor, Pencader Caroline Davies, Y Fron, Pontsian ar ei 60 ar farwolaeth eu hwncwl sef Evan Bowen, oed. Maescader Pencader yn 96 mlwydd oed. Caryl Mayes Davies, Maesyrodyn, o Mair a Neville Wilson, a'r teulu, Lluest, Rhydowen ar ei 30 oed. Llanfihangel-ar-Arth ar farwolaeth mam Ann Johnson, Maesyrawel, Prengwyn ar ei Mair. 50 oed. o Parchedig Guto a Sian ap Gwynfor, Yr Marion Jones, Pantbach, Talgarreg ar ei 65 Hafod Llandysul, a Meinir a FFred Ffransis, oed. Dolwerdd Llanfihangel a'u teuluoedd, ar Llyr Teifi, Parc yr Ynn, Llandysul ar ei 30 golli eu brawd Alcwyn Evans yn y Barri. oed. Dymuniadau gorau i: Cydymdeimlwn â theulu a ffrindiau y diweddar: ❖ Maureen Evans, Erwlas, Llandysul. ▪ Oriel Jones, Mackwith Castle, Llanfihangel- ❖ John Thomas, Tancoedbach, Prengwyn. ar-Arth. ▪ Alun James, gynt o Penlan Isaf, Cwrtnewydd. Mehefin 2020 Y Garthen Tudalen 4 Er diddordeb, mae Eglwys Ffynnon newydd ddechrau 'Plantos' sy'n casglu dillad, sgidiau, gemau, teganau plant i'w dosbarthu yn y gymuned. Gweithiwn gyda mamau sengl o Y Ffawydd a Maes Cader i ddatblygu'r cynllun yma nawr. Rydyn yn casglu dillad oedolion hefyd. Ar ôl ein diwrnod cyntaf wythnos diwethaf yn sortio trwy dillad. Y freuddwyd yw dod o hyd i adeilad gwag lle gall y cyhoedd ddod i weld beth sydd ar gael. Efallai bydd rhywun yn gwybod am rhywle y gallwn ei ddefnyddio. Llwyddiant Magw Fflur Thomas Daeth Magw FFlur yn 2il yn y llefaru i flwyddyn 4-6 yn Eisteddfod T. Mae Magw yn 9 oed ac yn mynychu Ysgol Bro Teifi ac yn byw yn Llandysul. Daeth Magw hefyd yn gyntaf yng nghystadleuaeth llefaru oed 8-10 yn Eisteddfod digidol Capel y Groes fis Ebrill. Da iawn ti! Mehefin 2020 Y Garthen Tudalen 5 Diwrnod Diogelwch Bwyd y Un o’r hen ffefrynnau yw chwarae cwato neu guddio. Beth yw hwnnw, medd rhai ohonoch? Byd 7 Mehefin 2020 Efallai eich bod yn ei adnabod yn well wrth Bydd tudalen ar y we yn cael ei lansio ar 7 Mehefin un o'r enwau canlynol: micymgudd, chwarae whic (gan ei bod hi’n Ddiwrnod Diogelwch Bwyd y Byd) yn whiw, cwat a chwiw, cŵn cadno, chwiw mig, rhoi cyngor ar hyn, ond mae’r cyngor yr un mor berthnasol drwy’r flwyddyn. Isod fe welwch sbei, chwarae mig, licaloi, neu, yn Saesneg, ‘hide- enghreifftiau o’r prif ymholiadau a ofynnir ynghŷd ag and-seek’. hatebion. A fu rhai ohonoch erioed yn chwarae London? Neu efallai mai cicston, chwarae ecsi, poitsh neu Ydy wyau sy’n arnofio yn ddrwg? sgotsh oedd eich enw am ‘hopscotch’. Peidiwch â chynnal yr arbrawf arnofio wy i bennu a Mae cofnod yn y Geiriadur am ‘chware yw’n ddiogel. Mae wyau yn ddiogel i’w bwyta am cat’, sef gêm o daro neu fatio darn o bren (y ‘gath’) ddiwrnod neu ddau ar ôl y dyddiad ‘defnyddio erbyn’, i bellter am bwyntiau, yn dyddio o’r 16g. Mae’r cyn belled â’u bod yn cael eu coginio’n drylwyr. gêm yn cael ei hadnabod hefyd fel catio, chware’r gath, chwarae’r gath ddwy gynffon, chwarae Ydy bwyd yn ddiogel os oes tolc yn y tun? Os yw’r tolc yn y tun yn un ysgafn ac nid oes unrhyw pren a chati, a pegi. ‘Tip-cat’ yw'r enw Saesneg arwyddion amlwg eraill bod y tun wedi’i ddifrodi (fel y amdani, a thybed a oes rhai ohonoch erioed wedi ei can yn chwyddo neu’n gollwng), dylai fod eich bwyd yn chwarae? ddiogel i’w fwyta. Beth am ‘leap-frog’? Yn ôl y Geiriadur, adnabyddir y gêm fel chwarae donci mul, Am ba mor hir y mae’n ddiogel i fwyta reis chwarae ffwdít, llam llyffant, naid y ffroga, ar ôl ei goginio? chwarae moch duon, neidio caseg felen, neu Peidiwch â chadw’r reis yn yr oergell am fwy nag un neidio mulod. Beth oedd eich enw chi am y gêm? diwrnod. Wrth i chi ailgynhesu reis, dylech chi bob Mae’n ddiddorol darganfod yn y Geiriadur amser wirio ei fod yn stemio’n boeth drwyddo draw. bod chwarae pêl-droed yn cael ei adnabod yn y 17- A yw yn saff i fwyta tatws sydd wedi 18g. fel chwarae pêl ddu. Nid chwarae ffwtbol fel dechrau egino? yr ydym yn ei adnabod heddiw wrth gwrs, ond Tynnwch unrhyw egin oddi ar datws cyn eu defnyddio a rhyw ffurf hanesyddol o’r gêm boblogaidd a oedd chofiwch dorri unrhyw ddarnau gwyrdd neu ddarnau weithiau’n eitha peryglus, yn ôl yr hanes! Cofiwch, sydd wedi pydru i ffwrdd.