Traumatologia HIZTEGIA KULTURA ETA HIZKUNTZA POLITIKA SAILA DEPARTAMENTO DE CULTURA Y POLÍTICA LINGÜÍSTICA Vitoria-Gasteiz, 2017 Lan honen bibliografia-erregistroa Eusko Jaurlaritzaren Bibliotekak sarearen katalogoan aurki daiteke: http://www.bibliotekak.euskadi.eus/WebOpac Argitaraldia: 1.a, 2017ko xxxx Ale-kopurua: 1.500 ale © argitaraldi honena: Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazio Orokorra Argitaratzailea: Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco Donostia-San Sebastián, 1 - 01010 Vitoria-Gasteiz Internet: http://www.euskara.euskadi.eus/euskalterm Azala: Concetta Probanza Inprimaketa: XXXXXXXXXXXXXXXXXXX ISBN: XXXXXXXXXXXXXX Lege gordailua: XXXXXXXXX HITZAURREA Beste edozein hizkuntza bezalaxe, euskara ere berritzen eta modernizatzen doa egunetik egunera, bizirik dagoen seinale. Bide horretan ezinbestekoa da euskararen aberastasun lexikoa elikatzea, zaintzea eta sustatzea, bai hizkuntza bera normalizatzeko, bai erabiltzaileen premietara egokitzeko. Hain zuzen ere, helburu horiek bete nahian ikusi du argia eskuartean duzun hiztegi honek, orrialde hauetan jorratzen den eremuko erabiltzaile eta hiztunek lanabes erabilgarria izan dezaten beren egunerokoan. Hiztegi honetan aurkituko duzun terminologia Euskararen Aholku Batzordearen Terminologia Batzordeak gomendatutakoa da. Batzordeari dagokio, besteak beste, terminologia-alorrean dauden lehentasunak finkatzea, lan-proposamenak egitea, terminologia- lanerako irizpideak ezartzea, ponderazio-markak finkatuta termino lehiakideen arteko lehentasunak jartzea eta terminoen erabilera onestea eta gomendatzea. Terminologia Batzordeak onartutako gainerako hiztegiak bezala, hiztegi hau ere EUKALTERM Euskal Terminologia Banku Publikoan www.euskara.euskadi.eus/euskalterm dago integratuta. Banku hau etengabe elikatzen eta zabaltzen ari gara Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzatik IVAPekin lankidetzan, Eusko 5 Jaurlaritzak bideratu eta sustatu nahi duen terminologiaren produkzioaren, kudeaketaren eta hedapenaren muina izan dadin. EUSKALTERM metodologia eta irizpide jakin batzuen arabera eguneratu eta elikatzen da, betiere Terminologia Batzordeak onartutako jarduketa-planei jarraituz. Hiztegi hau erabiltzaileen oinarrizko premiak asetzeko baliagarri izatea nahi genuke, hemen jorratzen den terminologiaren erabilera normalizatzeko eta gure hizkuntzaren eguneratzearen bidean urrats garrantzitsua izan dadin. Hiztegi hau eta honekin batera argitaratzen ditugun guztiak eguneroko jardunean erabiltzera animatzen zaituztegu, euskaldunok gero eta hizkuntza aberatsagoa izan dezagun. Vitoria-Gasteiz, 2017ko ekainaren 29a MIREN DOBARAN URRUTIA Hizkuntza Politikarako sailburuordea 6 HIZTEGIARI BURUZKO ARGIBIDEAK Hiztegi hau UZEI Terminologia eta Lexikografia Zentroak egin du EUSKALTERM Terminologia Banku Publikoa (www.euskara.euskadi. eus/euskalterm) eguneratzeko eta elikatzeko entitate horrek Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzarekin (HPS) izenpetutako kontratuaren barruan. Kontratua HPSk eta IVAPek finantzatu dute, bi erakunde horiek sinatutako hitzarmenaren bidez. EUSKALTERM Terminologia Banku Publikoa da Terminologia Batzordeak1 finkatutako terminologia-lana zabaltzeko ardatza. Aldi berean esan behar da Terminologia Batzordeak onartutako jarduketa-planen barruan ezarritako lehentasunen arabera eguneratzen dela Terminologia Banku Publikoa. Euskararen Aholku Batzordeko Terminologia-batzorde atal bereziak euskarazko terminologia-lanerako finkatu zuen metodologiari jarraituta, hiztegi hau, lehenengoz, hizkuntzalariez eta eremuko adituez osatutako batzorde teknikoak aztertu eta landu zuen, Terminologia Batzordeari behin betiko proposamena luzatzeko. Normalizazio-prozesuaren azken urratsa Terminologia Batzordeak onartzea izan da. Beraz, hemen duzue eremu honetako terminologiaren erabiltzaileei Terminologia Batzordeak gomendatzen dien terminologia. 1 176/2007 DEKRETUA, urriaren 16koa, Euskararen Aholku Batzordeari buruzkoa. 7 Hiztegian erabilitako ponderazio-markak: (4) Termino normalizatua/gomendatua (3) Termino onartua (baina ez lehenetsia, beste bat gomendatzen delako) Hiztegian erabilitako laburtzapenak: eu euskara es español fr français en English Sin. sinonimoa Ik. ikus 8 NORMALIZAZIOA BATZORDE TEKNIKOA Ana Lersundi (Donostiako Unibertsitate Ospitaleko traumatologoa) Gontzal Lopez (Osakidetzako euskara teknikaria) Sara Lizeaga (Donostiako Unibertsitate Ospitaleko traumatologoa) Javier Agirre (UZEI) Koordinatzailea: Mertxe Olaizola (Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza) TERMINOLOGIA BATZORDEA Patxi Baztarrika Galparsoro, Hizkuntza Politikarako sailburuordea, batzorde-ataleko lehendakaria Eneko Oregi Goñi, IVAPeko zuzendariordea, batzorde-ataleko lehendakariordea Jorge Giménez Bech, EABko eta batzorde-ataleko idazkaria Araceli Díaz de Lezana Fernández de Gamarra, Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzako ordezkaria Maite Imaz Leunda, IVAPeko ordezkaria Andoni Sagarna Izagirre, Euskaltzaindiaren ordezkaria Iker Etxebeste Zubizarreta, Unibertsitate Zerbitzuetarako Euskal Ikastetxeko (UZEI) ordezkaria Xabier Alberdi Larizgoitia, Euskal Herriko Unibertsitateko Euskara Institutuko ordezkaria Ibon Olaziregi Salaberria, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren Euskara Zerbitzuaren ordezkaria Mertxe Olaizola Maiz, aditua Joseba Erkizia Itoitz, aditua Asier Larrinaga Larrazabal, aditua Miel Loinaz Beristain, aditua Alberto Atxabal Rada, aditua Alfontso Mujika Etxeberria, aditua 9 UZEI-REN LANKIDE IZAN DIREN ADITUAK Iñaki Aguinaga. Donostiako Unibertsitate Ospitaleko traumatologoa Joxe Mari Urreaga. Donostiako Unibertsitate Ospitaleko traumatologoa 10 EREMU-ZUHAITZA 1 Anatomia 2 Histologia. Anatomia Patologikoa 3 Fisiologia 4 Biokimika 5 Patologia 6 Diagnostikoa. Laborategia. Proba eta prozedura diagnostikoak 7 Terapeutika. Botikak. Tratamendurako teknikak 8 Tresnak eta aparatuak 9 Administrazio sanitarioa 11 AURKIBIDEA Bokabularioa sailka 1. Anatomia........................... 14 2. HistoloGIA. Anatomia patoloGikoa . 54 3. FisioloGIA .......................... 61 4. BIOKIMIKA........................... 65 5. PatoloGIA .......................... 66 6. DIAGnostikoa. LaborateGIA. Proba eta prozedura DIAGnostikoa 83 7. Terapeutika. Botikak. Tratamendurako TEKNIKAK........ 86 8. TRESNAK eta aparatuak ............ 92 9. ADMINISTRAZIO sanitarioa ......... 94 Euskarazko aurkibidea ...................... 95 Gaztelaniazko aurkibidea .................... 107 Frantsesezko aurkibidea ..................... 119 Ingelesezko aurkibidea ...................... 131 Erreferentzia bibliografikoak.................. 143 12 BOKAbuLARIOA SAILKA TRAUMATOLOGIA 1. ANATOMIA ahur 4 Ik. esku-ahur anfiartrosi (4) Sin. giltzadura erdimugikor (3); 1 sinfisi (3) Akiles-en tendoi (4) Mugimendu txikiko giltzadura, Sin. kalkaneo-tendoi (3); orpazurda (3) fibrokartilago batek elkarturiko bi Muskulu soleoa eta muskulu bikiak giltzadura-gainazal lauk osatua. kalkaneoaren tuberositateari lotzen Ornoen gorputzen arteko giltzadurak, dizkion tendoi sendoa, orpoan adibidez, anfiartrosiak dira. dagoena. Gorputzeko tendoirik es anfiartrosis; articulación handiena da. semimóvil; sínfisis es tendón de Aquiles; tendón fr amphiarthrose; articulation semi- calcáneo mobile; symphyse fr tendon d’Achille; tendon en amphiarthrosis; cartilaginous calcanéen joint; symphysis en Achilles tendon; calcaneal tendon; heel cord 5 apofisi (4) 2 Sin. irtengune (3) akromion (4) es apófisis; proceso Sorbalda-hezurreko arantzaren fr processus; apophyse muturreko apofisia, giltzadura en process; apophysis akromioklabikularra osatzeko klabikularen kanpoko muturrarekin 6 artikulatzen dena. apofisi zorrotz (4) es acromion Sin. arantza-apofisi (4) fr acromion Orno-gorputzaren atzealdera en acromion proiektatzen den hezurrezko xafla bakoitia, arku neuralean sagitalki akromion-lepauztai kokatua. Bertan lotzen dira arantza- giltzadura muskuluak. Ik. giltzadura akromioklabikular es apófisis espinosa; proceso 3 espinoso aldaka (4) fr processus épineux; apophyse Sin. mokor (4); mehaka (3) épineuse Beheko gorputz-adarraren goiko zatia, en spinous process pelbisaren eta izterraren artean kokatua. Adiera hertsian, giltzadura edo hezurra bera. es cadera fr hanche en hip 14 TRAUMATOLOGIA 7 arantza-apofisi aponeurosi (4) Ik. apofisi zorrotz Sin. faszia (4) ardatz-hezurdura Tendoien luzapena, zuntzezko mintz Ik. eskeleto axial zuri, gogor eta distiratsu batez osatua, muskuluen estalki gisa (bilkin- arku krural aponeurosia) edota muskuluak Ik. iztai-lotailu mugitzen dituzten zatiekin lotzeko arku superziliar (lotune-aponeurosia) balio duena. Ik. bekain-arku es aponeurosis; fascia fr aponévrose; fascia artikulazio en aponeurosis; fascia Ik. giltzadura 8 12 arantza azpiko muskulu (4) artrodia (4) Sin. muskulu infraespinoso (4) Sin. giltzadura lau (4) Bizkarreko muskulua, eskapulako hobi Giltzadura-gainazal lauko hezurrak infraespinosotik trokiterrera zabaltzen elkartzen diren giltzadura sinobiala. dena. Mugimendu-ardatzik ez dagoenez, es músculo infraespinoso hezur bat bestearen gainean lerratzen fr muscle infraépineux da. en infraspinatus muscle es artrodia; articulación plana fr arthrodie; articulation plane 9 en arthrodia; plane joint arantza gaineko muskulu (4) Sin. muskulu supraespinoso (4) 13 es músculo supraespinoso astragalo (4) fr muscle supraépineux Sin. talus (4) en supraspinatus muscle Tartsoko hezurra, tibiarekin eta peronearekin artikulatuta orkatilako 10 giltzadura osatzen duena. Zangoko arantza iliako (4) hezurrekin lotura duen tartsoko hezur Sin. ilion-arantza (4) bakarra da, eta ez dauka muskulu- Hezur koxalaren