SAMLA PLAN FOR VASSDRAG HORDALAND FYLKE EIDFJORD OG ULLENSVANG KOMMUNAR VASSDRAGS RAPPORT PROSJEKT 220 BJOTVEITELV/221 ERDALSELV Ol BRIr~NES Il ERDAL STAUPO MARS 1984 ISBN 82-7243-325-7 FØREORD Denne vassdragsrapporten er laga som ein del av Samla Plan­ arbeidet i Hordaland fylke. Rapporten gjer greie for moglege vasskraftplanar i Bjotveitelv og Erdalselv, omtalar brukarinteressene i området og vurderar konsekvensane ved ei eventuell gjennomfØring av prosjektet. utbygging av vassdraga er vurdert i ! alternativ med plassering av kraftstasjon ved Brimnes, Erdal og Øvre Eidfjord. Kap. 5 inneheld ei kort oppsummering, med eit skjema der det er fØreteke ei klassifisering av prosjektområdet sin verdi/bruk for visse interesser uavhengig av evt. utbygging. Vidare er det i tabellen fØreteke ei vurdering av konsekvensane ved ei utbygging etter alt. A, B, C og D, utgreia i kap. 3 i vassdragsrapporten. Variant av alt. D med felt i Veig utbygd ~il Øvre Eidfjord (Staupo kraftverk) er ikkje nærare vurdert i rapporten, då Veigva_s.l3.draget er vedteke varig verna mot kraft­ utbygging. Når det gjeld konsekvensvruderingane vil vi understreka at desse er fØrebeIse, og har skjedd ut frå ei vurdering av prosjektet isolert. Særleg når det gjeld interessene naturvern, friluftsliv, vilt og kulturminne, er det naudsynt å sjå prosjek­ tet i samanheng med andre Samla Plan-prosjekt, evt. også verna vassdrag i området. Dei fØrebeIse konsekvensvurderingane kan bii endra når ein fØretek regionale vurderingar der alle prosjekt/ vassdrag i eit område blir samanlikna. Vassdragsrapporten er samanstilt og redigert av Samla Plan­ medarbeidar i Hordaland fylke, Johannes HØvik. Ei rekkje fag­ medarbeidarar har teke del på ulike fagområde i prosjektet, jfr. bidragsliste bak i rapporten. Kontaktgruppa for Samla Plan i Hordaland fylke er kjent med rapporten. - 2 - Rapporten blir sendt på hØyring til dei aktuelle kornmunar, lokale interessegrupper m.v., og vil saman med hØyringsfrå• segnene vera grunnlaget for vurdering av prosjektet i Samla Plan. Bergen, 25. mars 1984 Johannes HØvik INNHALD: side l NATURGRUNNLAG OG SAMFUNN l-l 1.1 Naturgrunnl ag l-l 1.2 Samfunn og samfunnsutvikling 1-7 2 BRUKS FORMER OG INTERESSER I VASSDRAGET 2-1 2.0 Is og vasstemperatur 2-1 2.1 Naturvern 2-1 2.2 Friluftsliv 2-4 2.3 Vilt 2-6 2.4 Fisk 2-7 2.5 Vassforsyning 2-11 2.6 Vern mot forure i ning 2-12 2.7 Kulturminnevern 2-13 2.8 Jordbruk og skogbruk 2-15 2.9 Reindrift 2-18 2.10 Flaum- og erosjonssikring 2-18 2.11 Transport 2-18 3 VASSKRAFTPROSJEKTET 3-1 3.1 utbyggingsplanar i 220 Bjotveitelvi og 221 Erdalselvi 3-7 3.2.A Hydrologi - Regul eringsanlegg 3-9 3:3.A Vassvegar 3-10 . 3.4.A Kraftstasjon 3-11 3.5.A Anleggsvegar - Tippar - Massetak - Anleggs­ kraft - Samband 3-13 3.6.A Kompenserande tiltak 3-13 3.7.A Tilpassing i produksjonssystemet - Linetil­ knyting 3-14 3.8.A Kostnader pr. 1.1.1982 3-15 - 2 - side 3.1. B Kraftverkprosjektet Alt. B 3-16 3.2.B Hydrologi - Reguleringsanlegg 3-17 3.3.B Vassvegar 3-19 3.4.B Kraftstasjon 3-20 3.5.B Anleggsvegar - Tippar - Massetak - Anleggs­ kraft - Samband 3-22 3.6.B Kompenserande tiltak 3-23 3.7.B Tilpassing i produksjonssystemet - Linetil­ knyting 3-23 3.8.B Kostnader pr. 1.1.1982 3-24 3.l.C Kraftverkprosjekt Alt. C 3-25 3.2.C Hydrologi - Reguleringsanlegg 3-25 3.3.C Vassvegar 3-27 3.4.C Kraftstasjon 3-28 3.5.C Anleggsvegar - Tippar - Massetak - Anleg~s­ kraft - Samband 3-30 3.6.C Kompenserande tiltak 3-31 3.7.C Tilpassing i produksjonssystemet - Linetil­ knyting 3-31 3.8.C Kostnader pr. 1.1.1982 3-32 3.1. D Kraftverkprosjektet Alt. D 3-33 3.2.D Hydrologi - Reguleringsanlegg 3-33 3.3.D Vassvegar 3-37 3.4.D Kraftstasjon 3-38. 3.5.D Anleggsvegar - Tippar - Massetak - Anleg~­ kraft - Samband 3-40 3.6.D Kompenserande tiltak 3-41 3.7.D Tilpassing i produksjonssystemet - Linetil­ knyting 3-41 3.8.D Kostnader pr~ 1.1.1982 3-42 - 3 - side 4 VERKNADER AV UTBYGGINGA 4-1 4. O Verknader Eå naturmiljøet 4-1 4.1 Naturvern 4-8 4.2 Friluftsliv 4-9 4.3 Vilt 4-10 4.4 Fisk 4-11 4.5 Vassforsyning 4-13 4.6 Vern mot forureining 4-14 4.7 Kulturminnevern 4-15 4.8 Jordbruk og skogbruk 4-17 4.9 Reindrift 4-20 4.10 Flaum- og erosjonssikring 4-21 4.11 Trans,eort 4-21 4.12 Regional Økonomi 4-22 5 OPPSUMMERING 5-1 5.0 Kort utgreiing om prosjeketet 5-1 5.1 Konsekvensar ved utbygging 5-3 KARTBILAG TEMA KARTBILAG NR. VU-skjema for Brimnes kraftverk, Bjotveitelvi &leine 3.1.11. VU-skjema for Brinmes kraftverk, Bjotveitelvi og Erdalselvi 3.l.B VU-skjema for Erdal kraftverk 3.l.C VU-skjema for staupo kraftverk 3.l.D Kart - Oversikt alt. A 3.2.A Kart - Oversikt alt. B 3.2.B Kart - Oversikt alt. e 3.2.C Kart - Oversikt alt. D m/VedØlo 3.2.Da Kart - Oversikt alt. D u/VedØlo 3.2.Db Kart - Vegar, liner osb. alt. A 3.3.A Kart - Vegar, liner osb. alt. B 3.3.B Kart - Vegar, liner osb. alt. C 3.3.C Kart - Vegar, liner osb. alt. D 3.3.D Profil m/vassfØring - Bjotveitelv 3.4.A Profil m/vassfØring - Erdalselv 3.4.B Busetting - Kommunegrenser l Naturvern 2 Friluftsliv 3 Vilt 4 Fisk 5 Vassforsyning 6 Vern mot forureining 7 Kulturminnevern 8 Landbruk/Reindrift 9 Flaum- og erosjonssikring 9 Transport 9 Verknader på Is/Klima/Vasstemperatur 10 x - For denne/desse interessene er det ikkjc laga temakart. Alle kartbilaga er samla bak i rapporten med unntak av bilag nr. 3.l.A-3.4.B som fØlgjer etter kap. 3. l - l l NATURGRUNNLAG OG SAMFUNN I.l Naturgrunnlag Bjotveitelvi og Erdalselvi er to nabovassdrag som ligg på sØr• sida av Eidfjorden, Indre Hardanger, Hordaland fylke. Bjotveitelvi sitt nedbØrsfelt ligg for det meste i Ullensvang kommune. Erdalselvi sitt felt ligg mest i Eidfjord kommune, men området sørvest for Busetevatn ligg i Ullensvang kommune. Vassdraga grensar i aust mot Veig og Eio, i sØr mot Veig og Kinso og i vest mot Kinso og Tveismeelva. Veig og Kinso er varig verna mot kraftutbygging. Felta for Bjotveit- og Erdalsvassdraget (i alt 89,7 km2) utgjer ein del av Vestvidda (Hardangervidda), men ligg utanfor grensene for nasjonalparken. 1.1.2.1 Berggrunnsgeologi Berggrunnen innan området er samansett av grunnfjellsbergarter. Desse bergartene er of tast harde og sure og er hovudsakleg gneisar og granittar. Avrenningsvatnet er fattig på nærings• evnar. 1.1.2.2 Geomorfologijstorformer Bjotveitdalen er eit smalt, bratt dalfØre som fØrer frå viddenivå ned til sjøen. Dalen dann ar eit samband mellom det subkambriske peneplanet og den sterkt iseroderte Eidfjorden. Utforminga av Bjotveitdalen viser tydeleg at det meste skuldast iserosjon. Mindre terkslar finst opp dalen og oppe ved Tverrlia ligg ein godt utvikla dalende. Dalen er hengjande i hØve til Eidfjorden. 1-2 Ovanfor Tverrlia flater gradienten på dalbotnen ut inn mot Vatnasetvatnet. Dette vatnet (870 m.o.h . ) ligg i ein stor botn omgjeven av hØgdedrag som ligg mellom l 300 og l 600 m.o . h. Erdalselva har utlaup frå Buseteyatnet og fØlgjer Erdalen ned ti.l Eidfjorden . Hovudtrekka langs dette vassdraget er dei same sOm omtalt for Bjotveitdalen. Erdalen har i dei nedre deler ein monaleg slakare gradient enn Bjotveitd?len. Ca. 3,5 km inn i dalen ligg ein svært godt utvikla dalende med_sprang frå 350 m o , h. til 800 m.o.h. på ca. l km. Frå toppen av denne dalenden og inn til Busetevatnet (883 m. o.h.) er dalgangen slak og open . Busetevatnet ligg i eit slakt, vidt fjellbasseng. Landskapet rundt stig slakt, .med avrunda former, opp mot vel l 300 m.o . h. Frå sØr renn Storelvi ut i Busetevatnet . Frå Dalarnot og nordover til Busetevatnet fØlgjer Storelvi den slake og vide dalgangen. Områda mellom Bjotveitvassdraget og Erdalsvassdraget er utprega hØgfjellsområde som når opp i l 300-1 400 m.o.h. Desse områda representerer det subkambriske peneplanet . Dette gjeld også om­ råda austover frå Busetev atnet mot Eidfjorddalen~ I auste nde n av dette området har Eidfjorddalen skore seg markert inn i det omliggjande viddelandskapet . Dalen er ein hengjande fjorddal til Eidfjorddalen. Dei dominerande trekk i Eidfjorddalen er dei store randavsetjingane (isfrontavsetjingane) som demmer Eidfjordvatnet. Dette vatnet er ein klart utforma fjordsjØ. 1.1 . 2.3 Kv artærgeologij lausmassar Ved siste istids maksimum var heile dette området nedisa . I Yngre Dryas (11 000-10, 000 år sidan) låg isfronten for breen ut Hardangerfjord~n . heilt ute. på Halsnøy. Dei spor som gjev minimums­ alder for når dei indre d€lene av Hardanger vart isfrie er l4C­ date ringar frå Bu og Eidfjord. pesse tyd~r på at området var is­ fritt for omlag 9 700 år sida~. Etter denne tida låg det berre i s a tt i hØ g fjellet. OSSd denne smelta til slutt heilt bort. l - 3 Dei lausmassane som vart liggjande att i dette området etter at isen forsvant var hovudsakleg breelvavsetjingar og noko morene­ materiale. I den påfØlgjande tida og fram til i dag har skred­ aktivitet gjort seg sterkt gjeldande i dalsidene. Breelvavsetjingane i området ligg nede ved Eidfjorden, i dal­ munningane. Avsetjingahe er bygd opp til og delvis over avset­ jingstida sitt havnivå. Ved Bjotveit er det breelvavsetjingar avsett opp til 128 m.o.h. Marin grense ligg truleg nokre få meter lågare.