Botues: Komuniteti Mysliman i Shqipërisë Zani i Naltë Revistë shkencore dhe kulturore VITI III (XVII) 2014 NR. 7 (160) Merret me shkenca islame, sociologji, filozofi, psikologji, histori, gjuhësi, letërsi, moral dhe literaturë kombëtare www.zaninalte.al Tiranë 2014 Zani i Naltë Revistë shkencore dhe kulturore Zani i Naltë Organ i Komunitetit Mysliman të Shqipërisë Themeluar në tetor 1923 Rifilluar në tetor 2012 VITI III (XVII), prill, maj, qershor 2014, nr. 7 (160) Nën kujdesin: Dok. Skender Bruçaj Kryeredaktor & Drejtor: Dok. Genti Kruja Bordi editorial: Dok. Klodian Shehi M.A. Ali Zaimi Dr. Ferdinand Gjana Prof. Dr. Qazim Qazimi Prof. Dr. Ayhan Tekines Prof. Dr. Njazi Kazazi Prof. Dr. Hajri Shehu Redaktor: M.A. Andrin Rasha Fushat: Shkencat Islame Tefsir Hadith Fikh Sociologji Filozofi Gjuhësi Letërsi Psikologji Histori Kulturë Art, etj. Realizimi grafik: Bledar Xama Shpëtim Bashmili Fotoja në kopertinë: Xhamia e Iljaz Bej Mirahorit, Korçë Adresa: KMSH, Rr. George W. Bush, Nr. 50, Tiranë - Shqipëri Mail: e-mail: [email protected] Web: www.zaninalte.al 2 Zani i Naltë Përmbajtja Shkenca Islame 1. Çka është Islami - H. Ali Kraja..............................................................................................5 2. Adhurimi në jetën e Profetit Muhamed (a.s.) - M.A. Elton Karaj, Universiteti Bedër, Tiranë.........................................16 3. Mesazhi Islam - Muhammed Teufik Ahmed, Egjipt........................................................23 Studime 4. Toleranca dhe mirëkuptimi ndërfetar si dimension i historisë kombëtare të shqiptarëve - Prof. Dr. Ferit Duka, Universiteti Europian i Tiranës...........................31 5. Shpërngulja e shqiptarëve për në Turqi 1937-1941 dhe roli i Bashkësisë Fetare Islame në pengimin e saj - Qerim Lita - Shkup.................................................................................38 Sociologji-Filozofi 6. Filozofia e medreseve në sistemin arsimor të Shqipërisë - Dok. Genti Kruja, Drejtor i Kulturës - KMSH...........................................53 Shkenca Komunikimi 7. Komunikimi përmes objekteve të kultit Islam në Shqipëri - Msc. Ferit Lika, KMSH..........................................................................64 Shkenca Politike 8. A pajtohet Islami me demokracinë? - M.S. Fatos A. Kopliku - Ann Arbor, Miçigan, SHBA.............................71 Histori 9. Luftërat Ballkanike, Raporte Konsullore Britanike nga Maqedonia në Vitet e Fundit të Perandorisë Osmane - Myzejen Myftari, Tiranë.........................................................................80 3 Zani i Naltë 10. Pozita kushtetuese e Kosovës në Federatën Jugosllave gjatë viteve 1946-1974 (vështrim historik) - M.A. Ramadan Shkodra, Bashkësia Islame e Kosovës..........................86 11. Përhapja e besimit mysliman në rrethin e Pukës ndër vite (1523-1990) - Gëzim Kopani - Myfti i rrethit Pukë, KMSH.......................................100 Përkthime 12. Karakteristikat e stilit kryesor të literaturës boshnjake të shkruar me shkrimin arab - Dr. Munir Mujić, Bosnjë.......................................................................103 Personalitete 13. Vehbi Agolli (Dibra) teolog dhe veprimtar i shquar për pavarësi kombëtare - Dr. Mois Kamberi, Durrës....................................................................107 Retrospektivë 14. Tefsiri i sure-i Ihlasit - H. Ali Korça...........................................................................................113 15. Vargje nga Sheh Ahmed Shkodra........................................................116 Abstracts 16. Abstracts in English..............................................................................118 17. Rregullat e shkrimit...............................................................................124 4 Shkenca Islame Çka është Islami H. Ali Kraja Abstrakt Është e vërtetë se Besimi Islam nuk është një besim i ri, por është i amshueshëm. Njerëzit mund ta pranojnë ose hedhin, ai Besim mbetet gjithmonë i vërtetë, por duhet ditur se pranimi i besimit njerëzisë i sjell dobi. Besimi Islam nuk humbi kurrë, por sikur shkencat që prej padijenisë së njerëzve humbin vlerën nganjëherë, ashtu edhe Besimi Islam humbi vlerën e tij. Le të thotë kush çka të dojë, çka të dëshirojë ëndja e tyre, por Zoti është një Krijues i kujdesshëm i gjithçkaje. Muhamedi (a.s.) nuk e shpiku, por e kumtoi dhe e fuqizoi këtë të Vërtetë me të gjitha detajet shkencore, morale dhe praktike, me qëllim që njerëzimi të ketë dobi prej saj. Ai, burimet shkencore të besimit që kishin nisur të thahen, edhe një herë i njomi. Me predikimet e Muhamedit (a.s.) filloi një fazë e re e evolucionit të Besimit... Për këtë arsye, Besimi Islam u lëshoi vend të merituar ndërgjegjes, arsyes dhe nevojave të jetës dhe gjallërimit duke u deklaruar prapë në anën tjetër, se në esencë është një, dhe i bashkuar me besimet e tjera qiellore. Ja ky është besimi që mësoi e porositi Muhamedi (a.s.), Besim ky i amshueshëm. jo dituri, pa kurrfarë Besimi Islam më së pari nuk filloi vetëm lajthitje, ato urdhra e porosi me Muhamedin (a.s.). Ky besim përtëriti Atë pakundërshtueshme, dhe këndelli shpirtin e vërtetë besimtar, të cilat më i Madhi i gjithë njerëzisë shpirt ky që do ta përfshinte jo një komb që mban në mend historia, i dalluari a komunitet, por mbarë njerëzimin, ndër të gjithë pejgamberët, Muhamedi mbarë botën, se Zoti në Kuranin e Tij (a.s.), që e mësoi dhe e vuri në praktikë, e kujton me këto fjalë të dashurin e Vet, përmblidhet në fjalën Islam. Ky besim, Muhamedin (a.s.): “O ti Muhamed, o i për të cilin i Madhi Zot tha në Kuranin e mbrami i gjithë Pejgamberëve, ato që Shenjtë: “Ky Besim, Besimi Islam është po t’i porosis nën emrin Besim, nuk Imi”, u mboll në kokë dhe në zemër të janë gjë tjetër përveç asaj që e porosita njerëzve se si adhurohet një Zot i Vetëm, Nuhin, Ibrahimin, Musain dhe Isain. dhe se si duhet njeriu t’i bindet ligjeve O ju popuj, ruajuni e mos krijoni ndasi të Tija Hyjnore, nëse ata dëshirojnë ta në çështje të Besimit”. Pra, Muhamedi gjejnë lumturinë e të dy botëve. (a.s.) e tha atë çka e thanë pejgamberët Si thotë vetë ky Besim dhe si e që erdhën para tij: “Zoti është Një e i cek Kurani Famëlartë në shumë vende, pa shok”. 5 Shkenca Islame Me të vërtetë, koncepti i Besimit tentuar ta mohojnë madhërinë e besimit ose është shprehje e një gjëje të të Muhamedit (a.s.). Nën ndikimin e njëmendtë e të saktë ose të një sendi të shpikjeve dhe invencioneve të kohës, rrejshëm. Nëse Besimi do të ishte pjellë e të prirë gjithnjë kah një përparim, e ndonjë bindjeje të rrejshme, natyrisht disa thonë se Muhamedi (a.s.) nuk ka se në përpjesëtim të shumë hyjnive do qenë pejgamber por një gjeni i cili prej të kishim shumë besime pa ngjashmëri shumë besimeve e ka krijuar besimin dhe unitet mes veti. e vet. Prandaj, besimi i tij nuk është Por, kur Besimi na paraqitet si një besim i ri. Ndoshta ky mendim ka ligj i vërtetë, atëherë shprehja e tij është lindur nga të kujtuarit se profeti duhet pozitive sado që kohërat e kaluara diku- ta ketë një pjesë të hyjnisë (Uluhijet) diku kanë mundur të lindin besime të dhe si ai duhet të jetë një ligjdhënës i rrejshme. besimit. Kjo është një teori shumë e Besimet qiellore të vërteta, gabuar, sepse Besimi nuk është shpikje edhe pse në detaje kanë pësuar disa e njeriut dhe se askush s’ka shpikur ndryshime, të cilat janë më tepër fryt i dhe krijuar besim, veçse pejgamberët ndryshimeve kohore ose hapësinore, ato kanë komunikuar atë për të cilën kanë prapëseprapë në themel kanë mbetur të qenë të urdhëruar. Invencioni i shumë ngjashme, d.m.th. nuk kanë qenë aspak mendimtarëve nuk është tjetër gjë veçse në kundërshtim njëra me tjetrën, (Zoti i një vizion i shpikjeve (kesh) i cili nuk e Madh dërgoi Resulin e Vet ta predikojë ka humbur vlerën dhe mundimin e atyre rrugën e drejtë dhe besimin e vërtetë, që kanë shpikur më përpara. Fjala vjen, Kurani). Muhamedi (a.s.) s’bëri gjë ata që e kanë zbuluar rrumbullakësinë e tjetër por këndelli, ringjalli dhe tërhoqi tokës e kanë gjithmonë nderin e meritën kah origjinaliteti i humbur atë Besim e tyre, sepse mbi këtë zbulim mandej të vërtetë të cilin e kishin predikuar shumë dijetarë mbështetën teoritë e tyre profetët para tij. E ringjalli në trajtën më shkencore. U gjet fuqia elektrike e cila të shëndoshë, duke stolisur shkencën më vonë hyri në punë. Por, çfarë do të me argumente e duke ia futur atij Besimi jetë vlera e atyre që këtë fuqi e përdorën një shpirt gjithmonë të pavdekshëm, ndaj shpikësit të parë? nën fuqinë e të cilit i tërë rruzulli do të Është e vërtetë se Besimi Islam shkonte drejt shtigjeve të një përparimi, nuk është një besim i ri, por është të një qytetërimi të pashoq. i amshueshëm. Njerëzit mund ta Ky është besimi i vërtetë në Zotin, pranojnë ose hedhin, ai Besim mbetet besim ky që ishte gati të flaket në zemrat gjithmonë i vërtetë, por duhet ditur se e popujve të ndërkryer dhe të mohitur, pranimi i besimit njerëzisë i sjell dobi. po të mos vinte ky shpëtimtar i gjithë Besimi Islam nuk humbi kurrë, por sikur njerëzimit (Muhamedi a.s.) që e ndezi shkencat që prej padijenisë së njerëzve edhe një herë dritën e flakadanit të humbin vlerën nganjëherë, ashtu edhe besimit. Besimi Islam humbi vlerën e tij. Le të Megjithëkëtë, disa deshën thotë kush çka të dojë, çka të dëshirojë ta interpretojnë në mënyrë të ëndja e tyre, por Zoti është një Krijues shtrembëruar këtë zhvillim, duke i kujdesshëm i gjithçkaje. Muhamedi 6 Shkenca Islame (a.s.) nuk e shpiku, por e kumtoi dhe të Perëndisë e do t’i luftojë ata që janë të e fuqizoi këtë të Vërtetë me të gjitha dhënë pas epshit e pas punëve të këqija. detajet shkencore, morale dhe praktike, Një ndërgjegje e formuar kësisoj me qëllim që njerëzimi të ketë dobi prej mund ta quajmë një adhurim i së saj. Ai, burimet shkencore të besimit që vërtetës. Ai që është i bindur se Zoti kishin nisur të thahen, edhe një herë i është një e vërtetë, po themi ai, nuk i njomi. Me predikimet e Muhamedit gjykon gjërat sipas pikëpamjes së vet, (a.s.) filloi një fazë e re e evolucionit por atyre u jep vlerën e merituar sipas të Besimit. Fjala vjen, seksionet konike pikëpamjes hyjnore, kështu që, atij në gjeometri mbetën të paharruara me mandej, i vjen turp t’i mohojë gjërat të mijëra vjet në rrafshin teorik, pa dalë në cilat kanë atë vlerë.