outubro novembro decembro TomoXXII-1984 CRIAL risco risco ODSU BISCO risco O3SIH RISCO oaúm RISCO P3SU RISCO VICENTE risco CARLOS BALIÑAS • CARLOS CASARES • XUSTO G. BERAMEN- Dl • SALVADOR LORENZANA • XOSÉ M- SALGADO • PILAR VÁZQUEZ CUESTA • M. CASADO NIETO • E. BLANCO AMOR DE VICENTE RISCO EDITORIAL GALAXIA Ptas. MITTELEUROPA (Col. Literaria) „ ........ 950 O PORCO DE PÉ (Biblioteca Básica da Cultura •Galega) ,-, * .,. 350 MANUEL tAUñGÚÍA (Col. Conciencia de Galicia) 425 HISTORIA DEGALICIAWanua/s; 450 LERIA (Col. Trasalba) esgotada. VICENTE RISCO/Carlos Casares (Col. Conciencia de Galicia)...... 450 Revista NÓS.1920-36. (Col. Facsímil). Ed-cte.... 30.000 Ed. especial •. , 48.000 REAL ACADEMIA GALEGA UNCASODELYCANTROPÍA(Ohomelobo) ' 150 VICENTE ñ\SCO/F.Fernández del Riego 200 UNIVERSIDADE DE SANTIAGO ESCOLMA DE VICENTE RISCO , 200 INSTITUTO DE ESTUDIOS ORENSANOS P. FEIXOO DA DIPUTACIÓN PROVINCIAL ORENSE EXTRAORDINARIO 250 ORENSE PERDURABLE 400 PROSAS DE RISCO EN "LA ZARPA" 350 EDITORIAL SEPT O PROBLEMA POLÍTICO DE GALICIA/versión galega de Isaac Alonso Estravís ...,_ 450 LIBROS PARA REGALO NADAL EREISES CASTELAO Álbum NOS. ed. cte '. 1.200 Ed. especial 3.700 DIBUXOS DE NEGROS 2.980 AS CRUCES DE PEDRA NA CALIZA. Ed. cte 6.475 Ed. especial 8.900 DIARIO. 1921 „„„„„,„„„„„„„„„„„„„„„»,„ 1.100 RAMÓN OTERO PEDRAYO Obras selectas: PARLADOIRO 1.450 Obras selectas: OS CAMINOS DA VIDA 1.450 Obras selectas: ENSAIOS 1.700 GUIA DE GALICIA. 5a ed. 1.450 ALVARO CUNQUEIRO OBRA GALEGA COMPLETA: I. POESÍA- TEATRO. Ed. cte 900 Ed. especial 1.300 FH acneriál numprada 2.000 REVISTA GALEGA DE CULTURA Director periodista: Xosé Landeira Yrago. Correctores: Ramón Pl- ñeiro López e Francisco Fernández del Riego. Consello de Redac- ción: R. Carballo Calero • D. García Sabell . C. Fernández d» la Vega • M. Oónega Rozas • Camilo G. Suárez Llanos • Basilio Losada CRIAL Castro • Ricardo Garda Suárez. REDACCIÓN E ADMINISTRACIÓN: EDITORIAL GALAXIA - Reconquista, 1 - VIGO Imprime: «A. G. Galicia, S. A.» - Segovia, 15 - VIGO / Dep. Legal: VG 99-1963 SUMARIO Páxinas E N 8 AI O S ,, '-.''.•'•" : A filosofía política de Vicente Risco, por GARLOS BMJÑAS . 392 O Risco anterior ao galeguismo, por CARLOS CASARES ...... 412 ídeoloxía e política en Vicente Risco, por XUSTO G. BE- RIAMENDI :. ..'.: 428 Imaxe apasionada dun maxisterio, ipor SALVADOR LOREN- ZANIA ,.,.., 441 Risco e a "Historia do Demo", por XOSÉ M. SALGADO 451 ESCOLMA A correspondencia de Vicente Risco con Teixeira de Pascoaes, por PILAR VÁZQUEZ CUESTA ,.... 459 Cartas a Antón Lousada Diéguez '.:'. /.£. 469 Resposta informativa a Mdnó'ét Antonio ..f. 479 Expresión epistolar dunha postura política 482 Petit poéme'-ée gréce et de gloire, par VJJCEKIJÍE RISCO 486 PENETRA-DOS DÍAS : / .•"" Vicente Risco, o home, por .MANUEL CASADO NIETO 489 Un mestre, por EDUARDO .BLANCO tAJ^ÓR ...; 505 LIBROS, por Ricardo Carballo Calero, R.O.P., Carlos Casares, A.V.P. e Salvador Lorenzana 507 O REGÓ* DA CULTURA 5112 Tomo XXII • N.° 86 • ouíubro - novembro - decembro, 1984 Apunte de Risco, por Manolo Prego HOMENAXE NUN CENTENARIO Ao celebrarmos o centenario do nacemento de Vicente Risco (1884- 1963), a revista Orial quere rendir público homenaxe a quen no seu tempo foi unha das figuras máis destacadas do galeguismo cultural e político. Entre 1918, data do seu ingreso nos "Irmandades da Fala", e os primeiros anos da Segunda República, Risco levou a cabo un labor, tanto no ¡plano individual como no colectivo, dunha trascen- dencia que hoxe, ao cabo do tempo, podemos valorar en toda a súa importancia obxectiva. Este é un dos fins que persigue o presente número monográfico. Presentamos aquí diversos estudios que se ocupan das diferentes facetas da vida e a obra do escritor ourensáñ. Traíanse neies desde aspectos biográficos ata cuestións relacionadas coa súa etapa de for- mación, cando Risco militaba nos movementos de avangarda, ou pro- blemas ligados coa súa' ideoloxía e actividades políticas, o seu pen- samento e a súa producían literaria. Incluimos tamén unha mostra, certamente abundante, do seu riquísimo epistolario, na que figuran as cartas que lie dirixíu a Teixeira de Pacoaes e unha selección das moitas que escribíu ao seu amigo Antón Lomada Diéguez. Os lectores interesados en profundar na obra <e na significación histórica do autor da Teoría üo nacionalismo galego disponen, polo tanto, dunha variada gama de traballos e materiais que lie han axu- dar a se adentrar con seguridade nese bosque rico de vexetación, cheo de atractivo e non falto de sorpresas, en que consistíu a com- plexa personalidade risquiá. Contribuimos deste xeito a incrementar a importante bibliografía que nos últimos anos se lie dedicou ao gran mestre galeguista. • Cumpridos cen anos do seu nacemento, a figura de Vicente Risco vaise perfilando con claridade como a dun dos grandes homes da Galicia contemporánea. Poneos exerceron unha maior influencia na vida política e cultural do seu tempo. Ao vecoñecérmolo así facemos un acto de xusticia e axwdamos a situar ao director da revista Nos no plano que históricamente lie' corresponde. Un plano ao que se han chegar máis dunha vez os mozos das novas promocións en per- cura do maxisterio dun dos intelectuais máis fecundos da súa xe- neración. 391 EN SAIOS A FILOSOFÍA POLÍTICA DE VICENTE RISCO ' Cando se trata de Vicente Risco en relación coa política, compre facer ¡por adiantado un esforzó de distanciamento, quero decir, un esforzó de desconectar as propias coniviocións e iposicións políticas. Sámente así estará un preparado para se achegar psíquicamente á persoa e, se cadra, entender ou saquera albiscar a relativa lóxica das súas variacións .neste eido. O que digo ven ser como exercer o que os fenomenólo- gos chaman unha epoché para tronzar a posible '"(transferen- cia sentimental", en frase dos psiconalistas. Cabe, ueste tema, ordenar e parafrasear a doutrina política, pero de nos que- darmos nesto, teríamos que limitarnos a un mero período da súa ¡vida: aiquel único en que se ocupou de teoría naciona- lista 'galega. Esto equivalería xa, por principio, a renunciar a entender por qué ñas fases anterior e iposterior non se ocu- pou de política; para o primeiro silencio atondaría quizáis coa explicación por el adianitada, pero proseguiría o enigma respecto da segunda fase da súa vida: aquela na que non actuoui en coherencia coa súa doutrina anterior, sin por eso desmentña nin substituila por outra. Outro tratamento po- sible do tema sería reducilo a ideólogo, querse decir, a guieiro da praxe política propia e allea. Neste caso aínda se incre- menta o problema: entonces ¡para dar razóns dos* ¡períodos biográficos pre e posHpolíticos xa non quedarían máis expli- cacións que as de tipo psíquico e circunstancial. A min paréceme que a unha persoa que só entrou en .po- lítica por obriga moral, que decía da política ser como "a agua de Carabaña" —o laxante de aquel tempo— e que,inun intre determinado, estableceu inclusive unha autocensura para non volver a falar máisi de política, non é -lícito inter- prétalo únicamente polo sistema doutrinal ou polas directri- ces ideolóxicas ou pola suma de ambas cousas. Pensó que, entre amibas, queda unha mediación: entre medias, queda o intelectual que matina, dubida, reflexiona, ten unha cosmo- visión e unha "concepción da vida" e trae á política premisas inesperadas que remanecen se cadra de conviccións sobre a 392 marcha da historia e iríais de experiencias personáis, non ex- plícitas TÍOS seus escritos ¡políticos. ;• (ALgúns analistas e críticos moi adicionados ao drama e que non aceptan que ninguén non recite literalmente o papel que aceptou e que lie fagan falcatruadas ao "apuntador" te- ñen dramatizado non pouco co Risco político. Desde logo, o comportamento del non se pode seguir como quen siegue a traxeotoria dun tren coa Guía de Ferrocarriles na. (man. Na carraxe que eso lies produce entra tamén a propia disensión coas ideas por el enunciadas e eos renuncios que despois fiíxo prácticamente'. Este que sigue yai ser un intento de enmarcar ao Risco político no Risco total. Quixera contribuir (humildemenlte a entender a Risco desde el mesmo. Non estou moi seguro de que a miña sexa a única imaxe iverdadeira, pero pode, ipolo menos, intentar poner luz onde outros ponen só luune. Mais que o por el manifestado impórtanme os supostos, os sifeií- cios, os "armónicos", os motivos e as argumentacións tácitas. A esto é ao que vou dhamar por antonomasia a súa "filosofía" política: á actitude que tuvo diante da política e as matina- cións extrapolíticas que iniluiron na súa evolución política. Tal enfoque demanda ceiibarse da liña do seu discurso polí- tico, tanto para non seguilo discipularmente como para non embestilo polémicamente. 'I5n xeral demainda míralo en per- pendicular, desde fora, a distancia.psíquica e histórica, corno quen mira unjha fotografía que, aínda séndonos de ipersoa querida ou cdteda, é de outro tempo e, ,polo mesmo, compre sitúala no seu tempo. De paso, se cadra as consideracións en- col del ipoden servir para reflexionar en xeral sobre a rela- ción entre o intelectual e a política, aparte de para enten- dermos outros casos análogos que poidera haber. ÚN DATO A NON ESQUECER ' ' iEn 1930, nunha'hora de euforia, escribirá el: '1A poliíitica é VXÍ imperativo categórico que ótori'ga a todos, como obliga a obediencia a lei' xusta de orde xurídico ou mo- ral. O ser ou non ser político non é cuestión de vocación, se- nón de conciencia, e a abstención política deberá cecais ter a súa sanción correspondente, poi's o que nega o.seu esforzó.á res publica non pode, coa mesma razón que outro que a pres- ta, invocar dereitos frente a ela. Non ten dereito a ser axu- dado o que no axuda a outro"2.- 1 Sobre Risco político téñense escrito últimamente estudos valiosos (Be- ramendi, Bovilló...),-pero "por desgracia desde aprioris de ideoloxía que os levan- a interpretacións tendenciosas e.