Wsparcie ze środków Funduszu Przeciwdziałania COVID-19 SZTUKA I PASJA FUNDACJA Ⓒ DUX, DUX 1733, 2020 NAGRANIE ZREALIZOWANO W SALI KONCERTOWEJ EUROPEJSKIEGO CENTRUM MUZYKI KRZYSZTOFA PENDERECKIEGO W LUSŁAWICACH 6–7 GRUDNIA 2020 ROKU 5-8 ORAZ W SALI KAMERALNEJ FILHARMONII NARODOWEJ W WARSZAWIE 13–15 GRUDNIA 2020 ROKU 1-4, 9 RECORDED AT THE CONCERT HALL OF THE KRZYSZTOF PENDERECKI EUROPEAN CENTRE FOR MUSIC IN LUSŁAWICE, 6–7 DECEMBER, 2020 5-8 & AT THE CHAMBER HALL OF THE NATIONAL PHILHARMONIC IN WARSAW, 13–15 DECEMBER, 2020 1-4, 9 MAŁGORZATA POLAŃSKA 5-8, ANNA NOWAK 5-8 LECH TOŁWIŃSKI 1-4, 9, IGOR SZYMAŃSKI 1-4, 9 REŻYSERIA NAGRANIA | RECORDING SUPERVISION & SOUND ENGINEERING ANNA NOWAK KONSULTACJA MUZYCZNA | MUSIC CONSULTATION DOROTA TARNOWSKA-ANTOSIK 5-8, IGOR SZYMAŃSKI 1-4, 9 MONTAŻ | EDITING IGOR SZYMAŃSKI MASTERING ZBIGNIEW WAJDZIK 5-8, KRZYSZTOF DYMEK 1-4, 9 STROJENIE FORTEPIANU | PIANO TUNING ŻANETA PNIEWSKA TŁUMACZENIA | TRANSLATION JAN ROSZKOWSKI ZDJĘCIA | PHOTOS AGNIESZKA ZAKRZEWSKA PROJEKT GRAFICZNY | GRAPHIC DESIGN RAFAŁ DYMERSKI SKŁAD | PAGE LAYOUT MARCIN TARGOŃSKI REDAKCJA | EDITOR DUX RECORDING PRODUCERS Morskie Oko 2, 02-511 Warsaw, Poland | www.dux.pl, e-mail: [email protected] Nowakowski Chopin Muzyka kameralna | Chamber Music Grzegorz SKROBIŃSKI fortepian | piano Marta GĘBSKA skrzypce | violin Aleksandra ROJEK rożek | English horn Michał PINDAKIEWICZ gitara | guitar Warsaw String Ensemble Voytek PRONIEWICZ I skrzypce | 1st violin Gwidon CIĘŻAREK II skrzypce | 2nd violin Grzegorz CHMIELEWSKI altówka | viola Jan ROSZKOWSKI wiolonczela | cello Jerzy CEMBRZYŃSKI kontrabas | double bass Twórczość działających w XIX wieku polskich kom- cykl 12 etiud fortepianowych op. 25, zaś w 1845 roku pozytorów można dziś uznać za jedną z najbardziej był pierwszym publicznym wykonawcą jego Berceuse fascynujących kart w historii naszej muzyki narodo- Des‑dur op. 57. wej. W ostatnich latach dzieła wielu z nich przeżywają zasłużony renesans, wybrzmiewając coraz liczniej w salach koncertowych i realizacjach nagraniowych, co bezpośrednio wynika ze wzmożonej działalności badawczej muzykologów oraz głębokiego zaintere- sowania wykonawców, coraz chętniej włączających te utwory do swoich repertuarów. Józef Nowakowski urodził się 16 września 1800 roku w Koryciskach, wsi położonej na zachód od Radomia. Początkowo, pod okiem swojego ojca chrzestnego Jana Skibińskiego, kształcił się w szkole przy opactwie cystersów w Wąchocku (pobierał m.in. nauki śpiewu, gry na fortepianie, waltorni i puzonie), następnie wzbogacał swoje muzyczne doświadczenie, występując jako waltornista w kapeli kościoła farnego w Radomiu i w kapeli kościoła katedralnego w San- domierzu. Jednak za najistotniejszy dla młodego kompozytora uznać należy okres edukacji w Konser- watorium Muzycznym w Warszawie, gdzie pobierał lekcje kompozycji (klasa Józefa Elsnera), gry na for- tepianie (klasa Václava Viléma Würfla) oraz klarnecie (klasa M. Winena). Uznawany był za jednego z naj- zdolniejszych studentów, a jego młodzieńcze utwory włączano do repertuarów koncertów organizowanych przez �������������������������������������������Konserwatorium�����������������������������. W okresie studenckim nawią- zał trwałą przyjaźń z Fryderykiem Chopinem. Wiele Józef Nowakowski (1800–1865) lat później jako dojrzały, uznany kompozytor i wir- Fot. | Photo by Karol Beyer (1861-63), Cyfrowa Biblioteka tuoz fortepianu Nowakowski zadedykował Chopinowi Narodowa Polona | National Digital Library Polona 4 Cieszył się ogromną estymą jako pedagog; w latach (nawet w odniesieniu do najwybitniejszych mistrzów 1840–1844 nauczał gry na fortepianie w Instytucie kameralistyki) stadium artystycznego piękna, co skła- Aleksandryjskim w Warszawie, a pod koniec życia nia słuchaczy do głębszych refleksji. (w 1861 roku) objął stanowisko profesora w kiero- Część druga, Scherzo, złożona jest z trzech ogniw wanym przez Apolinarego Kątskiego warszawskim o większych rozmiarach. Podczas gdy skrajne nasy- Instytucie Muzycznym. Zmarł 27 sierpnia 1865 roku cone są ekspresją i wirtuozerią, środkowe uznać można w Warszawie. Dorobek kompozytora obejmuje szereg za autonomiczną balladę opartą na kantylenowym dzieł symfonicznych, kameralnych, wokalno-instrumen- temacie partii fortepianu. talnych, chóralnych oraz pokaźną listę drobnych utwo- Część trzecia, Romance, bezpośrednio nawiązuje rów fortepianowych (etiud, polonezów, wariacji itp.). do drugiego tematu poprzedniej części. Cały epizod Kwintet fortepianowy Es-dur op. 17 (1833) przywodzi na myśl romantyczny nokturn lub pieśń bez wydany w oficynie Kistnera w Lipsku jako Grand słów, a jego łagodny wydźwięk wprowadza słuchacza Quintour pour Piano, Violon, Alto, Violoncelle & Con‑ w nastrój melancholii i zadumy. tre basse to utwór, który z powodzeniem porównać Józef Nowakowski kolejny raz udowodnił, że apol- można do arcydzieł największych twórców działających lińska, eteryczna estetyka jest mu niezwykle bliska, w pierwszej połowie XIX wieku (Franza Schuberta czy a omawiane dzieło w niczym nie ustępuje utworom Roberta Schumanna). Dzieło z jednej strony odznacza tak wielkich mistrzów kameralistyki, jak Franz Schu- się formalną prostotą, z drugiej zaś – zróżnicowana bert, Robert Schumann czy Johannes Brahms. fakturalnie, pełna elementów wirtuozowskich partia W finałowym Rondzie kolejny raz dochodzi do bez- fortepianu – świadczy o jego oryginalności. pośredniej integracji wirtuozerii oraz pierwiastka kla- W pierwszej części, Allegro vivace, dochodzi do sycznego. Określić je można mianem zarówno popi- dialogu dwóch głównych tematów, które – mimo sowego epizodu zawierającego elementy stylu brillant, znacznej odrębności fakturalnej – łączy nastrój rado- jak i uporządkowanego architektonicznie epilogu, sta- ści, a chwilami nawet euforii. Oba tematy wytyczają nowiącego konsekwentne dopełnienie formy sonatowej. podstawę architektoniczną pozostałych trzech części. Dedykowane Karolowi Lipińskiemu Duo A-dur W trakcie całego utworu nieustannie korespondować na skrzypce i fortepian op. 18 (1841) to, w gruncie będą ze sobą odcinki nokturnowe oraz – nacechowane rzeczy, typowy dla epoki klasycyzmu i romantyzmu cykl klasycznym porządkiem formalnym – epizody odzna- wariacji poprzedzony rozbudowaną introdukcją. Utwór czające się większą motoryką. rozpoczyna improwizowany odcinek o charakterze Na szczególną uwagę zasługuje drugi temat epi- swobodnego preludium, a dopiero po nim pojawia się zodu, w którym Nowakowski osiągnął rzadko spotykane główny, kantylenowy temat introdukcji. Całość wstępu 5 wieńczy krótki skrzypcowy odcinek przygotowujący fortepianowych tryli oraz fakturalnej różnorodności. pojawienie się zasadniczego tematu wariacji. W drugiej, finałowej wariacji w tempie Allegro non Od strony fakturalnej oraz formalnej Duo stanowi troppo, dochodzi do gwałtownego ożywienia narra- kanoniczny przykład formy wariacyjnej. Po wybrzmie- cji, a wszechobecny nastrój sielanki i radości zostaje niu tematu następuje 5 krótkich wariacji, w których spotęgowany przy pomocy popisowych wstawek obu dochodzi do typowych zabiegów związanych z tego instrumentów. rodzaju twórczością: zagęszczenia faktury, rozdrob- Jako dopełnienie albumu artyści wykonali kame- nienia wartości rytmicznych, wprowadzania odcinków ralne opracowanie Preludium e-moll op. 28 nr 4 wirtuozowskich itp. Fryderyka Chopina, autorstwa Jerzego Cembrzyń- Na szczególną uwagę zasługują dwie ostatnie skiego. Aranżacja utrzymana jest w konwencji muzyki wariacje, w partyturze oznaczone jako autonomiczne rozrywkowej, co stanowi dość nieoczekiwany kontrast części dzieła. W pierwszej z nich – Andante. Maestoso w stosunku do dzieł omawianych wcześniej. (utrzymanej w tonacji a-moll) – kompozytor uzyskał oryginalny efekt dramaturgiczny przy pomocy długich Dariusz Marciniszyn Nowadays, the oeuvre of Polish composers active in Wąchock (he took singing, piano, French, and trom- the 19th century can be considered one of the most bone lessons) under the supervision of his godfather, fascinating chapters in the history of our natio- Jan Skibiński; then he enriched his musical experi- nal music. In recent years, works of many of them ence by performing as a horn player in the ensemble have experienced a well-deserved renaissance, which of the parish church in Radom and in the ensemble is reflected in their increasingly marked presence in of the cathedral church in Sandomierz. However, it is concert halls and among CD releases. This is a direct the young composer’s education at the Music Conser- result of intense research activity of musicologists as vatory in Warsaw that was the most important for his well as of the considerable interest and growing awa- development. At the Conservatory, he took lessons in reness of performers, who are more and more keen to composition (Józef Elsner’s class), piano (Václav Vilém include these pieces in their repertoires. Würfel’s class), and clarinet (M. Winen’s class). He was Józef Nowakowski was born on 16 September considered one of the most talented students, and his 1800 in Koryciska, a village west of Radom. Initially, youthful works were included in the repertoires of con- he learned at the school at the Cistercian abbey in certs organized by the Conservatory. During his studies, 6 he established a long-time friendship with Fryderyk the nocturnal sections are going to constantly cor- Chopin. Many years later, as a mature, recognized respond with – characterized by the Classical formal composer and piano virtuoso, Nowakowski dedicated order – episodes that are more rhythmically-driven. to Chopin the cycle of 12 Piano Etudes, Op.