PAÑSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY PAÑSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY JERZY JOD£OWSKI, JOANNA BAGROWSKA G³ówny koordynator Szczegó³owej Mapy Geologicznej Polski — W. MORAWSKI Koordynator regionu Polski zachodniej — B. PRZYBYLSKI OBJAŒNIENIA DO SZCZEGÓ£OWEJ MAPY GEOLOGICZNEJ POLSKI 1:50000 Arkusz Wyszewo (82) (z 1 fig., 1 tab. i 2 tabl.) WARSZAWA 2012 Autorzy: Jerzy JOD£OWSKI, Joanna BAGROWSKA Przedsiêbiorstwo Geologiczne we Wroc³awiu PROXIMA SA ul. Kwidzyñska 71, 51-415 Wroc³aw Redakcja merytoryczna: Zofia KLIMCZAK Akceptowa³ do udostêpniania Dyrektor Pañstwowego Instytutu Geologicznego – Pañstwowego Instytutu Badawczego prof. dr hab. Jerzy NAWROCKI ISBN 978-83-7538-888-6 © Copyright by Ministerstwo Œrodowiska, Warszawa 2012 Przygotowanie wersji cyfrowej: Jacek STR¥K 2 SPIS TREŒCI I. Wstêp ..........................................................5 II. Ukszta³towanie powierzchni terenu ..........................................7 III. Budowa geologiczna .................................................11 A. Stratygrafia ....................................................11 1. Ordowik ....................................................11 2. Sylur ......................................................11 3. Dewon .....................................................11 4. Karbon .....................................................11 a. Karbon dolny ................................................11 5. Perm ......................................................12 a. Perm dolny+œrodkowy ...........................................12 Czerwony sp¹gowiec ...........................................12 b. Perm górny .................................................12 Cechsztyn .................................................12 6. Trias ......................................................12 a. Trias dolny+œrodkowy ...........................................12 Pstry piaskowiec ..............................................12 b. Trias œrodkowy ...............................................12 Wapieñ muszlowy .............................................12 c. Trias górny .................................................12 Kajper ...................................................12 7. Jura .......................................................13 a. Jura dolna ..................................................13 b. Jura œrodkowa ................................................13 3 c. Jura górna ..................................................13 8. Kreda ......................................................13 a. Kreda dolna .................................................13 b. Kreda górna .................................................13 9. Paleogen+neogen ...............................................14 10 Neogen .....................................................14 a. Miocen ...................................................14 11. Czwartorzêd ..................................................14 a. Plejstocen ..................................................14 Zlodowacenia po³udniowopolskie .....................................16 Zlodowacenia œrodkowopolskie ......................................17 Zlodowacenie Odry ..........................................17 Zlodowacenie Warty ..........................................17 Interglacja³ eemski .............................................20 Zlodowacenia pó³nocnopolskie ......................................20 Zlodowacenie Wis³y ..........................................20 Stadia³ górny ............................................20 b. Czwartorzêd nierozdzielony ........................................24 c. Holocen ...................................................24 B. Tektonika i rzeŸba pod³o¿a czwartorzêdu .....................................25 C. Rozwój budowy geologicznej ...........................................26 IV. Podsumowanie ....................................................31 Literatura ......................................................31 SPIS TABLIC Tablica I — Szkic geomorfologiczny w skali 1:100 000 Tablica II — Szkic geologiczny odkryty w skali 1:100 000 4 I. WSTÊP Arkusz Wyszewo Szczegó³owej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000 opracowano w la- tach 2006–2009 w Przedsiêbiorstwie Geologicznym „Proxima” SA we Wroc³awiu. Podstaw¹ by³ pro- jekt prac geologicznych, obejmuj¹cy arkusze Wyszewo i Tychowo (121), zatwierdzony przez ministra Ochrony Œrodowiska, Zasobów Naturalnych i Leœnictwa decyzj¹ z dnia 03.03.1997r. (KOK/6/97). Granice arkusza Wyszewo wyznaczaj¹ wspó³rzêdne: 16°15’–16°30’ d³ugoœci geograficznej wschodniej i 54°00’–54°10’szerokoœci geograficznej pó³nocnej. Obejmuje on powierzchniê 303 km2. Pod wzglêdem administracyjnym arkusz wchodzi w sk³ad województwa zachodniopomorskiego, z powiatami: koszaliñskim (gminy: Manowo, Polanów Bobolice i Œwieszyno) i bia³ogardzkim (gmina Tychowo). Jest to region o charakterze rolniczo-turystycznym z dobrze rozwiniêt¹ gospodark¹ leœn¹. Zwarte kompleksy leœne zajmuj¹ oko³o 70% powierzchni arkusza. Najwiêksze znajduj¹ siê w dolinie Radwi, gdzie wraz z Jeziorem Rosnowskim wchodz¹ w sk³ad obszaru chronionego krajobrazu „Dolina Radwi”. W okolicy Grzybnicy znajduje siê rezerwat archeologiczny „Kamienne Krêgi”, a Jezioro Lubiatow- skie jest rezerwatem ptactwa wodnego. Brak jest tu wiêkszych zasobów naturalnych, na bazie których móg³by rozwin¹æ siê przemys³. Na uwagê zas³uguj¹ jedynie udokumentowane z³o¿a kredy jeziornej oraz ujêcia wody pitnej dla mia- sta Koszalina, pochodz¹cej z utworów czwartorzêdowych i neogeñskich. Gospodarka leœna dostarcza surowiec dla tartaków województwa zachodniopomorskiego, fabryki mebli w Koszalinie oraz wy- twórni p³yt wiórowych w Szczecinku, Karlinie i Koszalinie. Istotnym uzupe³nieniem infrastruktury gospodarczej jest elektrownia wodna w Rosnowie na Radwi. Przez obszar arkusza prowadzi droga krajowa nr 11 ³¹cz¹ca Szczecinek z Koszalinem. W ramach prac kartograficznych wykonano 942 sondy rêczne i mechaniczne o g³êbokoœci od 2,5 do 4,5 m o ³¹cznym metra¿u 2453 m oraz opisano 10 niewielkich ods³oniêæ. Zgodnie z za³o¿eniami projektowymi wzd³u¿ linii przekroju geologicznego wykonano trzy otwory badawcze dla SMGP (kar- 5 tograficzne), siêgaj¹ce do pod³o¿a czwartorzêdu, o ³¹cznym metra¿u 320,5 m: otwór 16 — Wwo/3 Wiewiórowo (161,5 m g³êbokoœci), otwór 20 — Wwo/2 Mostowo (81,5 m g³êbokoœci) i otwór 48 — Wwo/1 Dar¿ewo (77,5 m g³êbokoœci). W celu ustalenia genezy, litologii i stratygrafii utworów keno- zoicznych zbadano próbki z otworów kartograficznych (Dobosz, Ryszkiewicz, 2009). W ramach realizacji projektu badañ geologicznych sporz¹dzono dokumentacjê geofizyczn¹ (M¿yk, 2009), obejmuj¹c¹ badania elektrooporowe wzd³u¿ linii przekroju geologicznego wraz z rein- terpretacj¹ pó³szczegó³owego zdjêcia grawimetrycznego. Wyniki tych prac okaza³y siê przydatne przy lokalizacji otworów kartograficznych i przy sporz¹dzaniu szkicu geologicznego odkrytego. Oprócz tego zebrano i przeanalizowano oko³o 280 archiwalnych profilów otworów wiertniczych, z czego 200, przewa¿nie hydrogeologicznych i surowcowych, zaznaczono na mapie dokumentacyjnej. Na mapê geologiczn¹ wybrano 55 najbardziej reprezentatywnych otworów. Najstarszymi kartograficznymi opracowaniami na omawianym obszarze by³y mapy geologicz- no-glebowe w skali 1:25 000 wykonane przez kartografów niemieckich na pocz¹tku XIX i XX wieku. Powsta³y wtedy arkusze: Koœciernica (Kösternitz) i K³anino (Klannin)— Keilhack (1890, 1891) oraz Koszalin (Köslin) i Zegrze Pomorskie (Seeger) — Finckh (1913a, b), które swoim zasiêgiem objê³y ca³y obszar arkusza. Pierwszymi opracowaniami kartograficznymi przedstawiaj¹cymi zasiêg l¹dolodu fazy pomorskiej na obszarze Pomorza by³y mapy geologiczno-morfologiczne w skali 1:500 000 Keil- hacka (1901, 1930). Po wojnie ukaza³a siê Przegl¹dowa Mapa Geologiczna Polski w skali 1:300 000 arkusz Ko³obrzeg (Rühle, 1947) oraz Mapa Geologiczne Polski w skali 1:200 000 arkusz Koszalin, wydanie A i B (Butrymowicz i in., 1974a, b) wraz z Objaœnieniami (Butrymowicz i in., 1975). Z arkuszem Wyszewo granicz¹ nastêpuj¹ce arkusze Szczegó³owej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000: od po³udnia Tychowo (Kwapisz, 2007a, b), od pó³nocy Sianów (Filonowicz, 1987, 1990), od zachodu Pomianowo (Kurzawa, 2008a, b) i od wschodu Polanów (Piotrowski, 2010). Budowê star- szego pod³o¿a obrazuj¹ mapy Dadleza (1998a) i Znoski (1998). Innymi opracowaniami dotycz¹cymi omawianego terenu s¹ mapy hydrogeologiczne Marcinek i Zboralskej (2000) oraz mapa geologicz- no-gospodarcza Dominiaka (2003). W celu okreœlenia paleodynamiki, warunków wystêpowania z³ó¿ i prognoz surowcowych kom- pleksu permo-mezozoicznego na obszarze wa³u pomorsko-kujawskiego i obszarów przyleg³ych, D¹browska (1988) opracowa³a mapê grawimetryczno-sejsmicznych elementów strukturalnych. Mapê liniowych elementów strukturalnych na podstawie analizy teledetekcyjno-geofizycznej wykonali Graniczny i in. (1995), mapê rozk³adu gêstoœci ska³ w ujêciu ponadregionalnym przedstawili Króli- kowski i Twarogowski (1991). Schemat tektoniczny najstarszych kompleksów kaledoñsko-waryscyjskich niecki pomorskiej w nawi¹zaniu do obszaru arkusza Wyszewo przedstawiono w artyku³ach Dadleza (1978), Znoski 6 (1974) oraz Po¿aryskiego i innych (1982). Charakterystykê budowy geologicznej, sedymentacjê i tek- tonikê kompleksu permo-mezozoicznego najobszerniej omawiaj¹ prace Dadleza (1976, 1983, 1997 i 1998a) oraz praca zbiorowa o wale pomorskim pod redakcj¹ Raczyñskiej (1987), w której omówiono równie¿ problematykê dotycz¹c¹ niecki pomorskiej. Zagadnieniami litostratygrafii osadów paleogenu i neogenu zajmowali siê Piwocki i Ziembiñ- ska-Tworzyd³o