Ç.O.Z.F. Dergisi, 2003, 18(3): 105-114 J.Agric. Fac. Ç.Ü., 2003, 18(3): 105-114 * Türkiye İçin 8 Yeni Kayıt ve Güney Batı Anadolu Bölgesinde Terellinae (TephritidaeıDiptera) Faunası ve Sistematiği Üzerine Araştırmalar ( ) Murat KÜ TÜ K (1) A. Faruk ÖZGÜR (l) Özet Bu çalışmada, Mayıs 1999 ile Haziran 2001 tarihleri arasında Güney Batı Anadolu Bölgesinden Terellinae örnekleri toplanmıştır. Toplanan örneklerden 4 cins (Chaetorellia, Chaetostomella, Orellia ve Terellia) içerisinde 16 tür tespit edilmiştir. Tespit edilen türlerden Chcıtorellia carthami Stackelberg, 1929, Chaetostomella cylindrica (Robineau-Desvoidy), Orellia punctata (Schrank), O. quadratula Loew, Terellia ceratocera (Hendel), T. lappae (Cederhjelm), T. ruficauda (Fabricius), T. winthemi (Mcigen) Türkiye için yeni kayıttır. Anahtar Kelimeler: Terellinae, Güney Batı Anadolu, Sistematik, Fauna, Türkiye Eight New Records for Turkey and Researchs on Systematic and Faunistic of Terellinae (TephritidaeıDiptera) in the South West Anatolian Region of Turkey Abstract In this study, Terellinae specimens collected in South West Anatolian Region of Turkey between May 1999 and June 2002. In collected specimens 16 species belonging to 4 genus (Chaetorellia , Chaetostomella, Orellia, and Terellia) were determined. Among the collected species Chatorellia carthami Stackelberg, Chaetostomella * cylindrica (Robineau-Desvoidy), Orellia punctata (Schrank), O. quadratula Loew, Terellia ceratocera (Hendel), T. lappae (Cederhjel), T. ruficauda (Fabricius), T. winthemi (Meigen) are found to be new records lor Turkey. Key Words: Terellinae, South West Anatolian, Systematic, Fauna, Turkey Giriş Araştırma bölgesi olarak Güney Batı Terellinae alt familyasının 71’i palearktik Anadolu illerinden Antalya, Aydın, Burdur, bölgede olmak üzere Dünyada toplam 107 türü Denizli, İsparta ve Muğla seçilmiştir. Bu bölgenin vardır (Thompson, 1998). Türkiye’de 11 Terllinae güney sınırları deniz seviyesinde bulunur. Kuzeyde türü bulunmuştur (Giray, 1979; Foote, 1984; torasları içine alan bu bölgede farklı bir flora ve Kütük, 1998). buna bağlı olarak ta farklı böcek faunasına sahiptir. Terellinae alt familyası 3 çift frontal, 2 çift Örnekler atrap ile toplanmıştır. Atrap orbital seta ya sahiptir; arista genellikle kısa kıllı; konukçu bitkiler üzerine rasgele sallanmış ya da loraks genellikle koyu desenlere sahip; scutellum gözle tespit edilen örnekler atrap ile alınmıştır, iki çift seta' 11; kanatlar bantlı desenli, karışık parça Örnekler eti! asetatlı ya da potasyum siyanürlü desenli yada hiyalin; dişide 6. abdomen tergiti öldürme şişelerinde öldürülerek laboratuvarda beşinciden daha uzun (Freidberg & Kugler, 1989). uygun müze materyali haline getirilmiştir Tür Bu çalışmada tespit edilen türlerin teşhis teşhislerinde kullanılan kanat desenlerinin anahtarları hazırlanarak Türkiye Terellinae resimleri çekilmiş ve dişi genital organ ucundaki faunasının belirlenmesinde önemli katkılar aceleus çıkarılarak preparasyonu yapılmıştır, sağlanması amaçlanmıştır. Türlerin teşhisleri Hendel (1927), White (1988), Freidberg & Kugler (1989), White & Materyal ve Yöntem Korneyev (1989), Merz (1994), Korneyev (1999 )' Arazi çalışmaları Mayıs 1999 ile Haziran den faydalanılarak yapılmıştır. 2001 tarihleri arasında yapılmıştır. Bir ay Cins ve türlerin bölgesel teşhis anahtarları içerisinde 10-13 gün arazi çalışması yapılmıştır. hazırlanmıştır. Türlerin coğrafık yayılışları, Yayın Kuruluna Geliş Tarihi: 28.04.2003 10 Çukuruva Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü, 01330 - Balcalı / Adana ( ‘ Doktora Tezi Türkiye İçin 8 Yeni Kayıt ve Güney Batı Anadolu Bölgesinde Terellinae (Tephritidae.Diptera) Faunası ve Sistematiği Üzerine Araştırmalar konukçu bitkileri ve incelenen materyalleri üçüncü bant costal kenarda uzayarak ikinci belirtilmiştir. Materyalin erkek ve dişi sayısı, banda iyice yaklaşmış (Şekil 1.1). toplandığı il, ilçe köy veya yöre adı, coğrafik ......................................C. carthami Stackelberg koordinatlar (N: Kuzey, E: Doğu), yükseklik ve toplama tarihleri incelenen materyalde verilmiştir. Chaetorellia carthami Stackelberg, 1929 Türlerin Dünyada ve Ülkemizde ki yayılışları ayrı İncelenen Materyal: 1 S, 1 $, Burdur, olarak belirtilmiştir. Gölhisar, 37.05 N, 29.31 E, 910 m, 20.V.1999; 3 İsparta, Yalvaç, Bağkonak, 38.12 N, 31.13 E, Araştırma Bulgulan 1200 m, 15.VI.1999; 2 <?<?, 1 ?, Antalya, Bu çalışmada Terellinae alt familyası Manavgat, Sağırini, 37.03 N, 31.14 E, 100 m, içerisinde 4 cinse ait 16 tür tespit edilerek cins ve 21.V I. 1999; 2 S S , Antalya , Elmalı, Çalpmar, tür teşhis anahtarları hazırlanmıştır. Tespit edilen 36.54 N, 30.02 E, 1200 m, 11.VII.1999; 2 <$<$, türlerin 8 tanesi Türkiye için yeni kayıttır. Denizli, Beyağaç, Pmarözü, 37.17 N, 28.51 E, 1020 m, 22.V.2000; 2 <?<?, 1 Ş, Antalya, Terellinae Cinslerinin Teşhis Anahtarı Gündoğmuş, Güneycik, 36.46 N , 31.46 E, 500 m, 1. Sadece post stural dorso Central seta’lı 12.VII.2000; 2 SS, İsparta, Gönen, Gölbaşı, 37.50 (Şekil 2.7).................................................... 2 N , 30.24 E, 930 m, 13.VI.2001. Presutural, dorso Central ve post sutural dorso Konukçu bitkiler: Carthamus tinctorius, C. central setalı (Şekil 2.5).. Chaetorcllia Hendel tenuis, Centaurea sp. (Freidberg ve Kugler, 1989). 2. Genanın ön kenarı 4-5 güçlü siyah kıllı; Bu çalışmada konukçu bitki olarak Centaurea scutellum uç ve yanları siyah lekeli (Şekil 2.7). ibérica, C. solstitialis ve Onopordom tauricum ................................... Chaetostomella Hendel tespit edilmiştir. Genada bu güçlü kıllar yok; scutellum basal Yayılışı: Türkmenistan, İsrail, Özbekistan, yanlarda siyah ince lekeli ancak uç kısımda Tacikistan, Mısır ve Kırgızistan (Foote, 1984; lekesiz (Şekil 2 .8 )....................................... 3 Freidberg ve Kugler, 1989). 3. Kanat hiyalin ya da açık tonda bantlı; m Bu tür Türkiye için yeni kayıttır. damarının en uçta kalan kısmı bir önceki kısmın ancak iki katı uzunluğu kadar; sutura Chaetorellia loricata (Rondani, 1870) siyah lekesiz (Şekil 2.8); abdomen baskın Sinonimleri: Tephrytis dorsalis (Robineau- beyaz kıllı Terellia Robineau-Desvoidy Desvoidy, 1870); Tephrytis pusilla (Robineau- Kanat koyu bantlı ya da nokta lekeli; eğer Desvoidy, 1873). hiyalin ise o zaman m damarının en uçta kalan İncelenen Materyal: 3 <$, 2 ŞŞ, Antalya, kısmı bir önceki kısmın ancak iki katı kadar; Manavgat, Eminler, 36.59 N , 31.12 E, 200 m, sutura bir çift siyah lekeli, ve bu lekeden kıl 17.V.1999; 1 S, 2 ŞŞ, Denizli, Çivril, Sanlar, çıkmaz (Şekil 2.6); abdomen esas olarak siyah 38.11 N, 29.38 E, 805 m, 16.VI.1999; 2 SS, k ıllı.................... Orellia Robineau-Desvoidy Denizli, Acıpayam, Aliveren, 37.12 N, 29.26 E, 1460 m, 23.VI.2000; 3 <$<$, Antalya, Gündoğmuş, Chaetorellia Türlerinin Teşhis Anahtarı Güneycik, 36.46 N, 31.46 E, 500 m, 12.VII.2000; 1. Mesonotumda 10 adet seta’ların dipleri 2 S â , Antalya, İbradı, 37.06 N, 31.34 E , 1180 m, yuvarlak siyah lekeli (dorso central, presutural, 13.VII.2000; 2 S â , 1 ? , İsparta, Yenişarbademli, prescutellar ve anterior supra-alar seta’lann Yakaköy, 37.44 N, 31.14 E, 1414 m, 12.VI.2001. dipleri) ................................................ 2 Konukçu bitkiler: Centaurea scabiosa, C. Mesonotumda 8 tane seta’lann dipleri yuvarlak alpestris, C. tenuifolia (White, 1988; Merz, 1994). siyah lekeli (supra-alar seta dipleri lekesiz). Bu çalışmada konukçu bitki olarak Centaurea ..............................................C. succinea (Costa) scabiosa ve Onopordum tauricum tespit edilmiştir. 2. İkinci ve üçüncü kanat bantları arasında kalan Yayılışı: İsviçre, Rusya, Estonya, hiyalin alan costal kenarda hafifçe daralmış Litvanya, Letonya, Ukrayna, Kazakistan, İsrail, (Şekil 1.2)......................C. loricata (Rondani) İngiltere ve Batı Sibirya (Foote, 1984; White, İkinci ve üçüncü kanat bantlan arasında kalan 1988; Merz, 1994).. hiyalin alan costal kenarda aşın daralmış ve Bu tür Türkiye için yeni kayıttır. 106 Ç.U.Z.F. Dergisi, 2003, 18 (3): 105-114 J.Agric. Fac. Ç.Ü., 2003, 18(3): 105-114 ChaetoreUia succinea (Costa, 1844) 1 3 ,2 99» Denizli, Çal, İsabey, 37.57 N , 29.26 E, Sinonimleri: TereUia hexachaeta Becker, 900 m, 17.VI.1999; 4 ŞŞ, Denizli, Pamukkale, 1907; TereUia conjuncta Becker, 1913; TereUia 37.55 N , 29.07 E, 305 m, 17.V1.1999; 2 33, jaceae Eflatoun, 1924 Muğla, Fethiye, Zorlar, 36.49 N , 29.42 E, 1500 m, İncelenen Materyal: 4 33, 2 99» Antalya, 19.VI.1999; 7 33, 4 99» Antalya, Gündoğmuş, Manavgat, 36.53 N , 31.13 E, 100 m,17.V.1999; 6 36.49 N, 31.59 E, 780 m, 23.VI.1999; 2 33, 3 3 , 2 Ş Ş , Antalya, Kemer, Tekirova, 36.22 N, Antalya, İbradı, 37.06 N, 31.34 E, 1190 m, 30.29 E , 630 m, 18.V.1999; 2 33, Antalya, Finike, 23.VI.1999; 1 3, 1 9, Burdur, Yeşilova, Hacılar, Yazır, 36.24 N , 29.59 E, 290 m, 19.V.1999; 4 S 3 , 37.34 N, 30.04 E, 825 m, 25.VI.1999; 3 3 3 , 7 2 99» 7 9?» Antalya, Finike, Alakır, 36.23 N, 99» IsParta» Senirkent, Gençali, 38.13 N, 30.45 E, 30.24 E, 100 m, 20.VI.1999; 9 33, 6 9 9 , 940 m, 09.VII.1999 3 3 3, 2 99, Antalya, Antalya, Kaş, Uğrar, 36.16 K , 29.43 E, 210 m, Korkuteli, Yeşiloba, 37.02 N , 29.52 E, 1350 m, 20.V .2000; 8 33, 3 9 ?, Antalya, Kaş, Kalkan, 11.VII. 1999; 4 33, 7 9, Muğla, Fethiye, Kızılbel, 36.17 K , 29.24 E, 23 m, 21 .V.2000; 2 99, Denizli, 36.50 N, 29.11 E ,1125 m, 22.V.2000; 1 3, 2 99, Beyağaç, Pmarözü, 37.17 N , 28.51 E, 1020 m , Denizli, Beyağaç, 37.17 N, 28.51 E, 1020 m, 22.V.2000; 1 3, İsparta, Uluborlu, İleydağ, 38.03 22.V.2000; 4 33, 3 99» Aydın, Karacasu, Yolaltı, N, 30.23 E, 1180 m, 22.V1.2000; 2 33, 1 9, 37.14 N, 28.37 E, 784 m, 23.V.2000;