Soci jalistick a Federativna Republika Jugoslavija OSNOVNA GEOLOSKA KARTA 1 : 100000 TUMAC za list SIBENIK K 33-8 Beograd 1975. REDAKCIONI ODBOR Prof. dr Milorad Dimitri;evic Prof. dr Stevan Karamata dr Boris Sikosek dr Dobra Veselinovic Izda;e Savezni geoloski zavod, Beograd Naklada od 500 prim;eraka kao sastavni dio prim;erka lista karte s ko;im se pakira u plastienu futrolu Tisak: "Privredni pregled" - Beograd MarSala Bir;uzova 3 - 5 KARTU I TUMAC IZRADIO: INSTITUT ZA GEOLOSKA ISTRAZIVANJA ZAGREB 1966. Autor karte: P. MAMU2IC Suradnici: B. KOROLIJA, 2. MAJCEN, I. BOROVIC, N. MAGAS, L. BOJANIC, S. Bo2ICEVIC, LJ. BABIC, A. SIMUNIC Tumac napisao: P. MAMu2IC Suradnici: I. VRSALOVIC, S. MULDINI-MAMU2IC, B. KOROLIJA, 2. MAJCEN, I. BOROVIC SADR2AJ UVOD ............................... 5 Pleistocen 22 GEOGRAFSKI PREGLED ............. 5 Sedra 22 PREGLED DOSADASNJIH ISTRA- Zemlja crvenica . .. 22 ZIVANJA ......................... 8 J ezerski i barski sedimenti .......... 22 PRIKAZ OPCE GRADE TERENA 10 Deluvij .......................... 23 OPIS KARTIRANIH JEDINICA 15 Holocen .......................... 23 KREDA ........................... 15 Aluvij .......................... 23 Dolomiti alb-cenomana ........... 15 TEKTONIKA . .. 24 Vapnenci i dolomiti sa hondrodontama .. 15 Paleogenski sinklinori; SkrlOdin-Kistanje 24 Rudistni vapnenci ................. 16 Kndno-paleogenski borani kompleks O. PALEOGEN ......................... 18 Zirje-M. Cista . .. 24 Liburnijski slojevi 18 Ljuskava zona Vrana-Banjevci-Zaton Foraminiferski vapnenci 18 -Sibenik . .. 24 Fliski lapori i pjescenjaci 19 PREGLED MINERALNIH SIROVINA 27 Detriticni vapnenci sa laporima i kon- Boksiti 27 glomeratim2 . .. 20 Sljuncare ....................... 27 Konglomerati i vapnenci 20 Ugljen ......................... 28 Izmjena konglomerata, vapnenaca i lapora 21 POVIJEST STYARANJA TERENA ..... 29 KVARTAR 22 LlTERATURA 30 UVOD Geoloska reambulacija lista Sibenik vrsena je od 1962 do 1965. godine, a izveo ju je Institut za geoloska istrazivanja, Zagreb. Reambulacija zapadnog dijela lista izvrsena je 1962. godine, a izveli su je geolozi Pavao Ma­ muzic, Ignacije Borovic, Luka Bojanic, Srecko Bozicevic, Ljubo Babic i apsolvent geologiJe Zarko Durdenovic. Reambulacijukarata Vodice, dijela M. Ciste i Sibenika izvrsili su Pavao Mamuzic, Nikola Magas i Antun Simunic. Ostali dio - istocnu polovicu lista - snimali su: Ignacije Borovic, Zarko Majcen, Bosko Korolija i Pavao Mamuzic. Prethodnu fotogeolosku obradu izvrsio je Srecko Bozicevic, a definitivnu Ignacije Borovic. Terenski radovi su vrseni na topografskoj osnovi 1 : 25 000 dobiveno; fotogrametrijskim uve­ canjem podloga 1 : 50000, izdanje VGI Kraljevine Jugoslavije 1935-37 god. Topografska osnova kartel: 100000 je izradena u VGI, SFR Jugoslavije. Petrografsku obradu karbonatnih i klasticnih naslaga krede i eocena izvrsili su Ivo Vrsalovic­ Carevic za istocni dio lista, a Petar Jovic i Zlatica Magdalenic za zapadni dio. Sedimentologiju kvartarnih tvorevina istocnog dijela lista obradila je RliZica Mutic, a zapadnog Biserka Scav­ nicar. Mikropaleontolosku obradu krednih preparata istoCnog dijela izvrsio je Bosko Korolija, a zapadnog Ante I vanovic i Branko Sokac. Makrotaunu krednih naslaga obradili su Pavao MamuZic, Ante Polsak i Bosko Korolija, a eocenskih Ignacije Borovic, Bosko Korolija i Zarko Majcen. Mikrofaunu eocenskih, karbonatnih i klasticnih naslaga, obradila je Slavica Mul­ dini-Mamuzic. GeoloSku obradu lista izvrSili su Pavao Mamuzic, Ignacije Borovic, Bosko Korolija i Zarko Majcen, a tumac napisali Pavao MamuZic i Ignacije BoroviC. Tekst tumaca je redigovao D. Veselinovic, a strucno-tehniCku redakciju karte izvrsio je D. Dra­ gic (Seizmoloski zavod SRS, Beograd). GEOGRAFSKI PREGLED List Sibenik se prostire od 43°40' do 44°00' sjeverne sirine i 15°30' do 16°00' isto(:ne dliZine po Greenwich-u, a zahvaca sire obalno i otocno podrucje na potezu Sibenik-PakoStane. Cijeli_ teritorij se moze podijeliti u dva dijela: otocni i kopneni. Otocnom dijelu pripadaju Murter, Tijat, Prvic, Zlarin, Zmajan, Kaprije, te dijelovi Vrgade i Kurbe Vele, na zapadu i dio Zirja na jugu. Veci i naseljeni otoci su: Murter (koji je pomoe­ nim mostom spojen s kopnom), Zlarin, Kaprije, Prvic i Krapanj. Svi se oni prliZaju sjevero­ zapad-jugoistok, paralelno smjeru svojih orografskih osi. Nadmorska visina otoka iznosi 5 q o GOSPIC UDSINA Y / SPUT S1. 1. Pregledna geografska karta lista Sibenik. Geographic position of the sheet Sibenik. reorpaqlH'IecKoe nOJIOmeHHe JIHCTa llin6eHHK. 6 nesto vi~e od 100 met. NajviSi dijelovi smje~teni su veCinom po sredini otoka. Obale su dosta razvedene, a luke zaSticene od jakih sjeveroistocnih i juznih vjetrova. Priobalnom podrucju pripada najveci dio lista u prostoru od obalne linije Sibenik-Pakostane prema sjeveroistoku do Skradina, Bribirskih Mostina i Ostrovickih LiSana. Sav taj prostor izgraduju naizmjenicno poredana niska brda visine oko 200 m i doIine medu brdima smjera prliZanja sjeverozapad-jugoistok. Iznimku Cini brdo Trtar s nadmorskom visinom od preko 400 m (Orlovaca 496 m), jugoistocno od Prukljanskog jezera. Doline su uske i dugacke, dijelom Erosirene (Pristeg) iii utonule kao depresija Vranskog jezera, Prukljanskog jezera, Zaton i Sibenska dolina s kanjonom Krke, te Morinje kod Jadrtovca. Vegetacija je osrednje razvijena i to vecim dijelom u vidu niske sume graba. Komunikacije su dosta slabe, izuzev J adranske magistrale u obalnom dijelu, asfaltirane ceste Sibenik-Omis i dionice magistrala-Tijesno. Veza s Bribirskim Mostinama i Benkovcem odvija se cestama II. reda. Od poprecnih cesta vaZnije su Pakostane-Vrana-Benkovac, Pirovac-Puticanje-Stankovci i Vodice-Bribir­ ske MostiDe. NajvaZnije je mjesto Sibenik, kojem gravitira cijelo podrucje. Veca i znacajnija mjesta su jos: Skradin, Yodice, Pirovac, Pakostane uz obalni dio, te Vrana, Pristeg, Stankovci, Banjevci, Puticanje i Zaton u sirem obalnom podrucju. Hidrografska mreza je slabo razvijena unatoc postojanja Vranskog i Prukljanskog jezera, te rijeke Kl'ke. Spilja ima nesto malo u okolici Si­ benika i Vrane, a izvori su vezani na podrucju Vrane. Periodicnih vrela ima takoder u okolici Vrane i u dolini na potezu Vrana-Banjevci-Puticane. Kopnenom dijelu pripada preostali dio Iista, koji cini manjeviSe blagu zaravan, predstavlja pocetak poznate Kistanjske visoravni, koja se prostire odavde prema sjeveroistoku. Veca su mjesta: Kistanje, Bribirske Mostine, Ostrovicke Lisane, Djevrske i Varivode. Komunikacije su dosta dobre. Vegetacija je oskudna. Biage doline su obradene, a od poljoprivrednih kultura vinova loza je na prvom mjestu, dok je ostali dio zasijan iitaricama. Hidrografska mreza je slabo razvijena, osim rijeke Krke, periodicnih potoka Morpolaca i Bribisnica u podr ucju Ostro­ vacke Lisane-Bribirske Mostine, nadezmih tokova nema. Veca jama s vodom (cjednicom) nalazi se kod Kistanja, a mocvarni predio Trolokve juZno od OstroviCkih Lisana, rezultat je nepropusnog muljevitog tla. "I PREGLED DOSADA~NJIH ISTRAflVANJA Geoloska istraZivanja poCinju u ovim krajevima koncem proslog stoljeca i traju, uz povremene Prekide, do danas. Sva geoloska dje1atnost kroz proteklo razdoblje moze se svrstati u tri etape. prvoj etapi pripada razdoblje izrade preg1ednih geoloskih karata velikog mjerila pod konac pros log stoljeca. Druga etapa (poeetak ovog stoljeca) karakteristicna je sa izradom geoloskih karti mjerila 1 : 75000 s tumaCima. Izmedu I i II svjetskog rata geoloska se aktivnost u ovim krajevima svodi na minimum, da bi puni procvat dostigla nakon II svjetskog rata. Uz geolosko­ paleontoloske studije i 10kalna geoloSka snimanja, vrsi se sistematsko geolosko kartiranje re­ gionalnog karaktera mjerila 1 : 25000 i 1 : 100000 uz tumace karata. Prvi geoloski rad s ovog podrucja je pregledna geoloska karta M 1 : 576000 (list X) F. Hauer-a (1868) s najosnovnijim geoloskim podacima. Pocetkom ovog stoljeca vrse se geoloska snimanja mjerila 1 : 75 000, koja ima za izvodace geologe bivse austrougarske monarhije. NajveCi broj radova potjece od R. Schuberta (1902 a, 1905 a,b i 1909). On se uz izradu geo10ske karte, bavi uglavnom problematikom eocenskih naslaga, napose njihovim klasticnim razvojem. Liburnijske naslage Dalmacije svrstava u donji eocen uz napomenu, da su u Sibenskom podrucju veoma slabo razvijene. Foraminiferske vapnence pribraja srednjem eocenu kao i prelazne slojeve ovih vapnenaca u fliske lapore. Srednjem eocenu takode pribraja fliske naslage bogate makrofaunom kod Ostrovice, kao i naslage s tragovima ugljena kod Dubravice. F. Kerner (1894, 1901, 1902) tretira strukturne odnose kod Drnisa, a naslage gornje krede ovog podrucja svrstava u cenoman i turon-senon. G. Stache (1912) pribraja gornjokredne vapnence s keramosferinama danijenskom potkatu senona. Izmedu dva rata, geoloska aktivnost se uglavnom svodi na proucavanje eocenskih klasticnih naslaga na brdu Promina kod Drnisa i n(>8to sirem podrucju. O. Kuhn (1934) prvi navodi, da je transgresivan i diskordantan polozaj eocenskih klasticnih naslaga kod Drnisa uvjetovan orogenetskom fazom koju naziva "ilirskom" odnosno predpirenejskom i stavlja je u srednji dio gornjeg luteta. Isti autor (1946) tvrdi, da ove naslage na osnovi paleontoloskih nalaza nisu mlade od gornjeg eocena, ali bi njihovi vrsni dije1ovi, na osnovi superpozicije slojeva, morali biti mladi. H. (W) Quitzov (1941 a,b) dijeli ove naslage slieno kao i R. Schubert i postavlja teoriju 0 pomicanju bazena. U vrijeme izmedu dva rata (1930) izisla je jos iz stampe geoloska karta Jugoslavije od V. Pet­ kovica, mjerila 1 : 1,000.000. Geoloska dje1atnost