JAARVERSLAG 2016 JAARVERSLAG 2016 Teylers Museum is vernoemd naar Pieter Teyler van der Hulst (1702-1778), een rijke Haarlemse AANTAL VRIJWILLIGERS zijdefabrikant en bankier. Als man van zijn tijd EN RONDLEIDERS hing hij de idealen van de Verlichting aan. Hij had grote belangstelling voor kunst en weten- schap, omdat zij de samenleving verrijken. In JAARVERSLAG 2016 zijn testament bepaalde hij dat zijn vermogen WAARDERINGSCIJFER moest worden ondergebracht in een stichting VOOR MUSEUM die zijn idealen zou voortzetten. De Ovale Zaal van Teylers Museum opende in Teylers museum is named after Pieter Teyler 100 1784 haar deuren voor het publiek als kennisin- van der Hulst (1702-1778) a wealthy silk man- stituut voor eigentijdse kunst en wetenschap. ufacturer and banker from Haarlem. In tune Uitzonderlijk was dat Teylers Museum gesticht with the Zeitgeist, he espoused the ideals of the werd door en voor burgers zonder bemoeienis Enlightenment. He took a great interest in the van Kerk of Staat in een stad zonder universiteit. arts and sciences, which he valued for their ca- 8,5 pacity to enrich society. In his will he instructed Experimenten met instrumenten en onderzoek that his fortune should be used to establish a naar fossielen en gesteenten, speciaal aange- foundation that would promote his ideals. kocht voor dit doel, waren de basis voor het opdoen van nieuwe kennis. Door het geven van In 1784, the Oval Room of Teylers Museum demonstraties en lezingen werd de opgedane opened to the public as a knowledge institute kennis verspreid in binnen- en buitenland. De for contemporary art and science. It was quite eigentijdse kunst werd gestimuleerd met het exceptional for the time that Teylers Museum aankopen van tekeningen en schilderijen van was founded by and for the inhabitants of levende kunstenaars en werk van de beroemdste Haarlem, without any involvement of the oude meesters. Church or State, in a city without a university. INKOMSTEN In de loop van de 19de en 20ste eeuw werden Experiments with instruments and research RECORDAANTAL BEZOEKERS nieuwe ruimten aan de Ovale Zaal toegevoegd on fossils and minerals purchased for this voor alle activiteiten en om de groeiende col- specific goal served as the basis for generating lecties te bergen. Tegelijk werden de bestaande new knowledge. This new knowledge was then UNIEKE BEZOEKERS WEBSITE zalen met hun inrichting niet veranderd. Voor disseminated at home and abroad in demon- hedendaagse bezoekers is het alsof zij terug in strations and lectures. Aside from buying work de tijd stappen. by the most famous Old Masters, Teylers also €3.118.0 4 4 promoted contemporary art by purchasing 157. 8 43 Collecties en gebouw vormen samen een unie- drawings and paintings by living artists. ke erfenis uit de Verlichting. Met deze erfenis kunnen we vragen van nu duiden en vanuit het To house the growing collections and to ac- heden terugkijken naar het verleden. Kunst en commodate all the museum’s activities, new 450.265 SUBSIDIE OCW kennis zijn hier aan elkaar gesmeed: Teylers galleries were added to the Oval Room during INLEIDING / INTRODUCTION Museum is Michelangelo én Einstein. the nineteenth and twentieth centuries. But no changes were made to the existing rooms BELANGRIJKSTE CIJFERS 2016 or their fittings. For modern visitors, it is like stepping back in time. AANTAL BEZOEKERS JAN WEISSENBRUCH The collections and the building together con- €2.866.475 stitute a unique part of Enlightenment heritage. This heritage enables us to look back at the past as well as helping us to address the questions of our own time. Art and science are forged into one whole here: Teylers Museum is both Michelangelo and Einstein. 60.992 DEELNEMERS EDUCATIE 28.939 2 3 JAARVERSLAG 2016 MISSIE Teylers Museum wil de hedendaagse belang- stelling voor kunst en kennis activeren vanuit MINERALEN zijn unieke erfenis uit de Verlichting. TEKENINGEN, PRENTEN EN SCHILDERIJEN Deze erfenis omvat naast uitzonderlijke collecties, een authentiek monumentaal gebouw en een rijke geschiedenis, ook een manier van 1.500 350 denken die zich kenmerkt door een drang naar vernieuwing en ontdekking en het delen van BOEKEN kennis om de wereld te verbeteren. 2.900 MISSION Teylers Museum seeks to excite the public’s MUNTEN EN PENNINGEN interest in art and knowledge by drawing on its INVENTARIS unique heritage from the Enlightenment. 700 MISSIE / MISSION INSTRUMENTEN Aside from its remarkable collections, this 9.250 heritage also includes an authentic monumental building, a rich history, and a mindset characterised by the pursuit of renewal and discovery and a desire to share knowledge as 1.200 AANTAL OBJECTEN IN a way of improving the world. DE VASTE OPSTELLING 2.600 FOSSIELEN 5 4 JAARVERSLAG 2016 V NTEN EN BEGUNSTIGERS 8 OORWOORD /Ë PREFACE SUBSIDI 12 V 14 ERSLAG VAN DE RAAD VAN TOEZICHT 16 PUBLIEK 18 BEZOEKERS INHOUDSOPGAVE 20 ENTOONSTELLINGEN T 26 NLINE O BEZOEKERS 28 DUCATIE E 32 FINANCIEEL VERSLAG 34 TOELICHTING OP DE JAARREKENING 36 LASTEN EN BATEN 38 SAMENVATTING EXPLOITATIEREKENING 40 2016 IN BEELD 53 WERKZAAMHEDEN LORENTZ LAB 57 BIJLAGEN 58 AANWINSTEN 61 BRUIKLENEN 64 STICHTINGEN 72 BEELDREGISTER 6 7 Het jaarverslag over 2016 verschijnt in een andere vormgeving dan u de afgelo- hedendaagse Nederlandse kunstenaars, van De Vrienden van Martin Monnicken- pen jaren van ons gewend bent. Het nieuwe uiterlijk correspondeert beter met dam ontving Teylers 25 pastels en 2 schetsboeken van Martin Monnickendam de toekomstplannen van het museum. In een wereld met steeds meer musea is (1874 – 1943). Diverse aankopen waren niet mogelijk geweest zonder steun van het belangrijker dan ooit om zorgvuldig te communiceren wat bezoekers kunnen belangrijke vrienden: de verwerving van Doodsportret van Maria Koeck Claesdr. VOORWOORD verwachten. van Christiaen Dusart uit 1679 is mogelijk gemaakt door de Stichting Fonds Matthijs de Clercq, de Stichting Roodenburg van Looy zorgde ervoor dat Teylers JAARVERSLAG 2016 In het geval van Teylers Museum is dat een heel bijzonder verhaal: het is een een uniek schilderij van Wijnand Nuijen kon aankopen. Een gouache uit 1783 wetenschapsmuseum én een kunstmuseum. Het oudste museum van Nederland, van Louis-Gabriel Moreau kon ten slotte worden aangekocht met steun van de dat er tegelijkertijd niet voor terugschrikt om hedendaagse tekeningen te tonen. Brook Foundation. Een monumentaal gebouw dat alleen al vanwege het authentieke gehalte ervan de moeite van een bezoek waard is. We willen graag met alle bezoekers ons en- Wetenschappelijke informatie over alle tekeningen van Nederlandse kunstenaars thousiasme delen over de vele fantastische verhalen die met het museum en de uit de 16de eeuw in Teylers Museum werd bijeengebracht in een prachtig nieuw collecties zijn verbonden. De komende jaren gaan we de historische samenhang deel van de reeks bestandscatalogi. Dit deel, geschreven door Yvonne Bleyerveld, tussen collecties, inrichting, organisatie en gebouwen beter zichtbaar maken, Ilja Veltman en Michiel Plomp, is feestelijk ten doop gehouden in november bij zodat een helder verhaal voor potentiële bezoekers ontstaat. Teylers Museum is de opening van de tentoonstelling Renaissance in Teylers in het Prentenkabinet. het ‘Museum van de Verwondering’, zo zullen we voortaan uitdragen. De komende jaren worden spannend voor het museum. Om alle mooie plannen De Raad voor Cultuur beoordeelde het Activiteitenplan voor 2017-2020 als een uit te voeren, zijn twee dingen nodig. Allereerst het gebruikelijke, maar zeker niet voorbeeld voor de sector. De geadviseerde extra bijdrage voor de uitvoering van vanzelfsprekende, grote commitment van alle collega’s en van de kring van mensen de ambitieuze toekomstplannen werd door de minister tot onze grote blijdschap die zich met het museum verbonden voelen. Daarmee mag Teylers Museum zich gehonoreerd. Daarmee is een mooie basis gelegd voor de nieuwe koers van het werkelijk bijzonder gelukkig prijzen. En ten tweede zijn er voldoende financiële museum voor de komende jaren. bijdragen van fondsen, mecenassen en sponsors nodig om samen alle dromen Met de instelling van de Erfgoedwet op 1 juli 2016 prijst Teylers Museum zich realiseren. Ik verheug me erop om met elkaar iets moois te maken, zodat Teylers gelukkig met de nieuwe wettelijke taak, namelijk het beheer en behoud van de Museum en alles waar het voor staat van betekenis blijft voor de samenleving. collecties. Het bijbehorende systeem voor de instandhouding van het monumen- tale complex valt voor het museum op dit moment minder gelukkig uit omdat het nog niet congruent is met de realiteit. Een monument met grote achterstanden Marjan Scharloo in het onderhoud op het vereiste niveau te brengen is helaas een kostbare zaak. Directeur Dit jaar bezochten 157.843 bezoekers het museum, een nieuw record voor Teylers. Een belangrijke bijdrage aan dit succes werd geleverd door de tentoonstellingen Echte winters, De luchtballon en Jan Weissenbruch. Bij tentoonstellingen werken we graag samen met zoveel mogelijk partijen. Bij Echte winters waren dit de schaatsclubs en de ijsbanen, bij De luchtballon waren dit de ballonvaartverenigin- gen en bij Weissenbruch werkten we samen met het Elizabeth Weeshuismuseum VOORWOORD in Culemborg omdat juist daar nog goed te zien was hoe de kunstenaar tot zijn bijzondere schilderijen kwam. In 2016 was het museum met twee presentaties tegelijkertijd in Amsterdam vertegenwoordigd. In NEMO is voor vijf jaar een mini-Ovale Zaal ingericht, waar 618.000 bezoekers een kijkje kwamen nemen. En in het Allard Pierson Museum stelde Robbert Dijkgraaf in het tweede DWDD Pop-Up Museum een Wunderkammer samen uit de collecties van Teylers en Boerhaave, die door 45.000 mensen werd bezocht. Groei is er bij het aantal jeugdige bezoekers, dat programma’s volgt binnen school of met de familie in vakanties en weekenden. De bijna 29.000 deelnemers volg- den programma’s die net zo uiteenlopend zijn als de collecties in het museum. Zo ontwierpen maar liefst 1.700 basisschoolleerlingen uit Haarlem en omgeving maquettes van landschappen voor het Tuinzaalwandproject De wereld rond in een luchtballon.