ISBN 978-83-959103-0-2 POWIAT STALOWOWOLSKI OD KUCHNI ISBN 978-83-959103-0-2 Stalowa Wola 2020 WYDAWCA POWIAT STALOWOWOLSKI Starostwo Powiatowe w Stalowej Woli ul. Podleśna 15, 37-450 Stalowa Wola tel. (15) 643 37 09, fax 15 643 36 02 e-mail: [email protected] TEKST I ZDJĘCIA POTRAW Tomasz Wosk ZDJĘCIA Z DRONA HITart - Marcin Żołna OPRACOWANIE GRAFICZNE I SKŁAD Agata Błaszczyk [email protected] Ta publikacja została zaprojektowana przy użyciu zasobów z portalu Freepik.com użytkownika macrovector. Drogi Czytelniku, a w zasadzie Drogi Smakoszu – bo skoro sięgnąłeś po ten folder i czytasz te słowa, to znaczy, że dobra strawa nie jest Ci obojętna – zabieramy Cię w kulinarną podróż po smakach Powiatu Stalowowolskiego. Te 50 przepisów zaprezentowane na kolejnych stronach tego folderu, to najlepszy dowód na to, jak bogata i różnorodna jest nasza lokalna kuchnia. Nie będzie przesadą stwierdzenie, że jest ona jednym z elementów dziedzictwa kulturowego. Chcemy się nim chwalić oraz dzielić, a jednocześnie uchronić przed zapomnieniem. Część z opisanych tu potraw przyrządza się od kilku dekad, ale są wśród nich też i takie, których tradycja sięga ponad 100 lat wstecz. Czy to, czym zajadali się nasi pradziadkowie i dziadkowie, może smakować nam oraz naszym dzieciom? Z pew- nością! Każdy znajdzie tu coś dla siebie: dania mięsne oraz jarskie, takie, które z racji swej wykwintności z powo- dzeniem nadają się na świąteczne stoły, ale też potrawy proste i łatwe w wykonaniu, dzięki czemu mogą trafić do naszego codziennego, domowego menu. W tej publikacji przedstawiamy m.in.: pomysłowe przepisy na bazie mio- du i nie tylko, od gospodyń z gminy Bojanów, sposoby na przyrządzenie smacznych zaklikowskich karpi i udowad- niamy, że kuchnia gminy Radomyśl nad Sanem słynie nie tylko z potraw z fasoli. Publikujemy przepisy na pyszne dania z coraz to znowu modniejszych – a przecież goszczących już na stołach naszych przodków – kaczek i gęsi. Zadowoleni będą również miłośnicy trunków – znajdą tu receptury na kilka znakomitych i oczywiście wzmacniają- cych nalewek. Wyjątkowe cechy oraz tradycyjne metody wytwarzania sprawiły, że niektóre z opisanych tu potraw zostały wyróżnione umieszczeniem ich na ogólnopolskiej liście produktów tradycyjnych, prowadzonej przez Mini- sterstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Na koniec składamy szczególne podziękowania wszystkim osobom, które poświęciły nam swój czas i podzieliły się swoją wiedzą i umiejętnościami, dzięki czemu mogła powstać ta publikacja. To ludzie, którzy z praw- dziwą pasją poświęcają się popularyzowaniu regionalnych kulinariów. Nie tylko dbają o to, aby receptury ich przod- ków nie odeszły w zapomnienie, ale nie boją się też eksperymentować i tworzyć nowych, charakterystycznych dla lokalnej kuchni przepisów. To dzięki nim, to pełne pysznych przepisów wydawnictwo, trafia do Waszych rąk. Życzymy miłej lektury i udanego gotowania! Potrawy, które w folderze są oznaczone zamieszczonym obok znakiem, zostały wpisane na listę produktów tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. 3 ZaWijaniec Z kaSZą gRycZaną To jedna z potraw pochodzących z bogatego repertuaru kulinarnego pań działających w Stowarzyszeniu Kobiet Przedsiębiorczych w Laskach w gminie Bojanów. I mimo, że przygotowywana wyłącznie na bazie powszechnie do- stępnych na każdej polskiej wsi składników, bo: wieprzowiny, kaszy, grzybów i cebuli, to jest dość wykwintna i znako- micie nadaje się na różnego rodzaju imprezy okolicznościowe. Przygotowanie zawijańca zaczynamy od namoczenia – najlepiej przez całą noc, suszonych grzybów. Następnie gotu- jemy je w wodzie, w której się moczyły. Odcedzamy, ale wywaru nie wylewamy, ponieważ będzie nam jeszcze potrzebny. Schab kroimy w plastry i rozbijamy. – Można je skropić sokiem z cytryny, ale najlepiej plastry posmarować ostrą musztardą z dużą ilością gorczycy – radzi Małgorzata Szot ze Stowarzyszenia Kobiet Przedsiębiorczych w Laskach. Następnie przygotowujemy farsz: podsmażamy na maśle pokrojoną w kostkę cebulę, po czym na patelnię dorzu- camy ugotowaną wcześniej na sypko kaszę gryczaną oraz posiekane grzyby. Całość trzeba razem chwilę podusić. Gdy farsz ostygnie, zawijamy go w schab. Aby nadzienie nie wypadało, plastry najlepiej pospinać wykałaczkami. Tak przygotowane porcje obtaczamy w mące i przesmażamy na rozgrzanym smalcu. – Następnie zalewamy schab wywa- rem z grzybów, dodajemy ziele angielskie, liść laurowy i dusimy około 1 godziny. Dzięki temu mięso stanie się nie tylko miękkie i aromatyczne, ale zyska dodatkowo piękny, złoty kolor – mówi pani Małgorzata. Na koniec dodajemy do wywaru śmietanę, doprawiamy do smaku solą oraz pieprzem i w tak przygotowanym sosie dusimy mięso jeszcze przez 5 minut na małym ogniu. – Zawijaniec najlepiej smakuje z ziemniakami i surówką ze świeżej kapusty – podpowiada Małgorzata Szot. Składniki: 0,5 kg schabu, 20 dkg suszonych grzy- bów, 1 torebka kaszy gryczanej, 1 cebula, 3 łyżki kwaśnej śmieta- ny, 2 łyżki mąki, masło i smalec do smażenia, musztarda, ziele angiel- skie, liść laurowy, sól, pieprz. 4 ŻebeRka Z dodatkieM Miodu Z dodatkiem dobrego miodu wszystko smakuje wybornie. Również mięsa. I to nie tylko drób, ale i wieprzowina. Najlepszym tego przykładem są żeberka z dodatkiem miodu, jakie przygotowują panie z bojanowskiego Koła Gospodyń Wiejskich – Stowarzyszenia Kobiety Przyszłościowe. – Po prostu palce lizać! Nie sądzę, żeby komuś udało się oprzeć tak przygotowanym żeberkom. W Bojanowie mamy tak silne tradycje pszczelarskie, że wszystko potrafimy zrobić na słodko – śmieje się Stanisława Pełka ze Stowarzyszenia Kobiety Przyszłościowe. Przygotowanie potrawy jest dość łatwe: żeberka kroimy, oprószamy solą i pieprzem i odstawiamy na pół godziny do lodówki. Po tym czasie mięso trzeba obsmażyć i przełożyć do żaroodpornego naczynia. Na tłuszczu pozostałym na patelni podsmażamy posiekany czosnek, następnie dodajemy cebulę, a gdy ta się już zeszkli dodajemy kolejno: miód, koncentrat pomidorowy oraz sok z cytryny. – W ten sposób uzyskujemy sos, który nadaje całego charakteru tej potrawie. Warto doprawić go majerankiem oraz oregano. Jeśli jest zbyt gęsty, można podlać go wodą – mówi Danuta Wilk ze Stowarzyszenia Kobiety Przyszłościowe. Sos podsmażamy przez 10-15 minut, po czym polewamy nim żeberka i umieszczamy je w piekarniku. Pieczemy pod przykryciem w temperaturze 180°C przez około 90 minut. Składniki: 1 kg żeberek, 2 cebule, 1 cytryna, 4 ząbki czosnku, 100 g koncentratu pomidorowego, 100 g miodu, sól, pieprz, majeranek, oregano. 5 kotlety Z ZieMniakóW W SoSie SZcZyPioRkoWyM Przepisów na bezmięsne kotlety jest całe mnóstwo, ich różne odmiany spotyka się w każdym regionie kraju. Nie brakuje ich i w Powiecie Stalowowolskim, a bez wątpienia jeden z najciekawszych znają członkinie Stowarzy- szenia Kobiet Aktywnych z Gwoźdźca w gminie Bojanów. – Pamiętam je jeszcze z dzieciństwa, gdy przygotowywała je moja mama. Sama również je dziś przyrządzam, bo są smaczne, a w dodatku szybkie i łatwe do zrobienia – zachwala Aneta Zakrzewska, prezes Stowarzyszenia Kobiet Aktywnych z Gwoźdźca. Receptura na te kotlety rzeczywiście jest prosta: ugotowane ziemniaki przepuszczamy przez maszynkę i mieszamy z drobno pokrojoną i podsmażoną na maśle cebulą. Dodajemy do tego drobno posiekane 2 jajka ugotowane na twar- do. Całość przyprawiamy do smaku solą, pieprzem i majerankiem, a następnie dokładnie mieszamy. Z tak powstałej masy formujemy kotlety i panierujemy – maczając w jajku i obtaczając w bułce tartej. – Do panierki można też dodać ziarna siemienia lnianego lub płatki kukurydziane – mówi Aneta Zakrzewska. Kotlety smażymy na dobrze rozgrzanym tłuszczu. Podajemy je z sosem. Dobrze smakują z pieczarkowym, ale naj- lepiej ze szczypiorkowym, który możemy przyrządzić w następujący sposób: z masła i mąki robimy zasmażkę, rozpro- wadzamy ją rosołem, przyprawiamy do smaku solą i cukrem, a następnie zagotowujemy. Łączymy to ze śmietaną oraz drobno posiekanym szczypiorkiem i sos jest gotowy. – Kotlety z ziemniaków z sosem szczypiorkowym świetnie smakują same, ale są też ciekawym dodatkiem do mięs, zwłaszcza tych z grilla – radzi Aneta Zakrzewska. Składniki: KOTLETY 1 kg ziemniaków, 2 jajka ugotowane na twardo, 2 jajka do panierowa- nia, 1 cebula, 1 łyżeczka masła, sól, pieprz, majeranek, bułka tarta do panierowania, tłuszcz do smażenia. SOS SZCZYPIORKOWY 1 pęczek szczypiorku, 1 łyżeczka mąki, 1 łyżka masła, 1 szklanka ro- sołu, ⅓ szklanki śmietany, sól, cukier. 6 knedle Z kiełbaSą Knedle to popularne danie, spotykane w wielu odmianach, zarówno z nadzieniem owocowym, jak i mięsnym. W tym drugim przypadku, najczęściej stosuje się mięso mielone. Tymczasem gospodynie w Gwoźdźcu w gminie Bojanów, często gotują knedle z kiełbasą. – To jeden z przepisów, który w mojej rodzinie przechodzi z pokolenia na pokolenie. Takie knedle robiła jeszcze moja babcia. To pożywne danie i łatwe w przygotowaniu – mówi Grażyna Kraska ze Stowarzy- szenia Kobiet Aktywnych z Gwoźdźca. 1/3 ziemniaków przygotowanych na knedle obieramy i na surowo ścieramy na tarce, a następnie odciskamy. Pozostałą – większą część ziemniaków gotujemy i przepuszczamy przez praskę. Surowe i ugotowane ziemniaki mieszamy, dodajemy jajka, mąkę – pszenną i ziemniaczaną. Solimy, pieprzymy do smaku i wyrabiamy ciasto. Urywamy małe por- cje, nakładamy kiełbasę wiejską pokrojoną w grubą kostkę i formujemy kulki. Tak przygotowane kluski wrzucamy do wrzącej i osolonej wody i gotujemy na małym ogniu przez około 15 minut. Podajemy polane skwarkami. – Te knedle najlepiej smakują następnego dnia, podsmażone na tłuszczu – radzi Grażyna Kraska. Składniki: 1 kg