BODEMKAART VAN BELGIË CARTE DES SOLS DE LA BELGIQUE VERKLARENDE TEKST BIJ HET KAARTBLAD TEXTE EXPLICATIF DE LA PLANCHETTE DE KORTEMARK 52 W Uitgegeven onder de auspiciën Edité sous les auspices de van het Instituut tot aanmoe• l'Institut pour l'encouragement diging van het Wetenschappe• de la Recherche Scientifique lijk Onderzoek in Nijverheid dans l'Industrie et l'Agricul• en Landbouw (LW.O.N.L.) ture (I.R.S.I.A.) 1961 Lijst van de bodemkaarten, schaal 1/20 000, met verklarende :ekst te Verkrijgen bij het secretariaat van het Comité voor het opnemen van de Eodenikaart en de Vcgetatiekaart van Beigië, Rozier 6, Gent mits storting van de verkoopprijs op postrekening nr. 3016.86. Bodemkaarten met verklarende tekst in het Nederlands, réiumé en francais : 1 W Mocr/^ant - 1 E Essen - 2 W Horendon}{ (100 F) 6 E Kalmthoui 67 E Koeselare 7 W Wuustwezd (100 F) 73 W Vilvoorde 10 W De Haan - 10 E Blan^enb. 7'i E 'Rotselaar (100 F) 75 W A ar SC hot 11 W Heist 75 E Scha-penheuvel HE West\apelle-Het Zwin 76 W Dicst • (150 F) 87 W Asse 15 E Kapellen S7 E Anderlecht 16 W Brecht 8S W Brt(sselBruxelles (100 F) 21 W Middclker\e - 21 E Oostende 88 E Zaventcm 22 W Bredene " 89 E Leuven 22 E Houtave 90 W Lïibbèe\ 23 W Brugge 90 E Clahheekj'Z.uurhemde 28 E Borgerhout 91 W 7.outleemv 35 E Oo-siduin\er\e (100 F) 97 W Mouscron 36 W Nieuwpoort ÏOl W Smi-Kwiniens-Lenni^ 36 E Ee\e 101 E Halle 37 W- Gistel 102 W Uccle 40 E Lochristi 102 E Tci vuren 50 W De Moeren (100 F) 103 W Duisburg 51 W Lampernisse (150 F) 104 W Melden 52 W Kortemar\ 104 E Tienen 56 W Wetteren 105 W Landen 59 E Heist-op'den-Berg 105 E Sint-Truiden 60 E Westerlo 106 W Heers '61 W Tessenderlo 106 E Borgloon 65 E Hoogstade - 107 IV Tongeren (65 W Kapelhoe\) 107 E Herderen Prijs : 125 F (tenzij het anders is aangegeven). Verhandeling ^ — De Bodemgesteldheid van het Oudland van Veurne-Ambacht 124 blz., 27 flg., 34 tab., 3 pl. buiten te\st. Gent, 1951. Résumé, sous texte des figures et des planches en français . 125 F Voor dc franstalige teksten, zie kaftpagina 3. VERKLARENDE TEKST BIJ DE BODEMKAART VAN BELGIË TEXTE EXPLICATIF DE LA CARTE DES SOLS DE LA BELGIQUE BODEMKAART VAN BELGIË CARTE DES SOLS DE LA BELGIQUE VERKLARENDE TEKST BIJ HET KAARTBLAD TEXTE EXPLICATIF DE LA PLANCHETTE DE KORTEMARK 52 W Uitgegeven onder de auspiciën Edité sous les auspices de van het Instituut tot aanmoe• l'Institut pour l'encouragement diging van het Wetenschappe• de la Recherche Scientifique lijk Onderzoek in Nijverheid dans l'Industrie et l'Agricul• en Landbouw {LW.O.N.L.) ture (I.R.S.LA.) 1961 De publikaties van het Comité voor het opnemen van de Bodemkaart en de Vegetatiekaart van België omvatten : — kaartbladen op schaal 1/20 000 — verklarende teksten bij de kaartbladen -— verhandelingen over de bodem- en de vegetatiegesteldheid van de natuurlijke streken van België. Les publications du Comité ipour Vétahlissement de la Carle des Sols et de la Végétation de. la Belgique comportent : — des planchettes à l'échelle de 1/20 000 — des textes explicatifs des planchettes — des mémoires sur la constitution des sols et de la végéta• tion des régions naturelles de la Belgique. BODEMKAART VAN BELGIË CARTE DES SOLS DE LA'BELGIQUE 36E 37W 37 E 51E 52 E 66E 67W 67E VERKLARENDE TEKST BIJ HET KAARTBLAD TEXTE EXPLICATIF DE LA PLANCHETTE DE KORTEMÄRK 52 W door — par P. HUBERT Centrum voor Bodemkartering Centre de Cartographie des Sols Dir. R. TA VERNIER INHOUDSOPGAVE Blz. Inleiding ..... 9 A. Enkele algemene gegevens . 9 B. Uitvoering van de kaartopname 11 I. Zand- en Zandleemstreek . 12 A. Geologische opbouw 12 B. Reliëf en landschapsbeeld 15 C. Hydrografie .... 15 D. Bodemgesteldheid en landbouw 16 1. Lithologie van de bodemvormende sedimenten 16 a. Holoceen 16 b. Pleistoceen ...... 16 c. Tertiair ...... 17 2. Waterhuishouding ..... 18 a. Permanent grondwater 18 b. Tijdelijk stuwwater .... 20 c. Gronden met hellingwater . 22 3. Bodemgenese ...... 22 a. Gronden met sterk gevlekte of verbrokkel de textuur B horizont .... 22 b. Gronden met verbrokkelde humus of/en ijzer B horizont .... 25 c. Gronden zonder profielontwikkeling 25 d. Gronden met sterke antropogene invloed en kunstmatige gronden 26 4. Bodemclassificatie 26 a. Kernserie 26 b. Afgeleide serie 28 c. Type 30 d. Fase 30 5. Bondig overzicht van de bodemgesteldheid 30 a. Verspreiding van de bodems 30 b. Landbouwwaarde 31 6. Bodemeenheden en symbolen 32 a. Zandgronden 32 b. Lemig-zandgronden 35 c. Licht-zandleemgronden 40 d. Zandleemgronden .... e. Gronden op kleiig materiaal f. Complex ...... g. Kunstmatige gronden .... II. Polderstreek A. Geologische opbouw ..... 1. Ontstaansgeschiedenis .... 2. Belangrijke landschapsvormende processen B. Reliëf en landschapsbeeld .... C. Hydrografie ....... D. Bodemgesteldheid en landbouw . 1. Lithologie van de bodemvormende sèdimenten a. Duinkerkiaan ..... b. Veen ....... c. Pleistoceen ...... d. Tertiair 2. Bondig overzicht van de bodemgesteldheid 3. Bodemeenheden en hun landbouweigen schappen ....... a. Overdekte kreekruggronden b. Dekkleigronden ..... c. Overdekte poelgronden d. Overdekt-pleistocene gronden e. Kunstmatige gronden .... III. Diverse gegevens in verband met de bodemgesteld heid A. Ontwatering . B. Bewoning C. Bodemgebruik 1. Polderstreek • 2. Zand- en Zandleemstreek D. Geschiktheidsclassificatie 1. Landbouwkundige geschiktheid 2. Geschiktheid voor diverse doeleinden Bibliografie Legende — Légende ...... Résumé ........ VERKLARENDE TEKST BIJ HET KAARTBLAD KORTEMARK 52 W INLEIDING A. ENKELE ALGEMENE GEGEVENS Ligging — Natuurlijke streken Het kaartblad Kortemark ligt in het centrale deel van de provincie West-Vlaander en, op de overgang tussen de Zand• streek in het noorden en de Zandleemstreek in het zuiden. Een kleine inham van de Polderstreek dringt er door tot Hand• zame. 1. De Zand- en Zandleemstreek beslaan ca. 7 750 ha. — Reliëf : vlak tot zwak golvend; hoogste punt van het noor• delijk deel : 51 m op het plateau van Wijnendale (gemidd. 15-20 m), van het zuidelijk deel : 31 m (gemidd. 10-15 m)(l). — Bodems : overwegend lemig-zandgronden en licht-zandleem- gronden, enkele zandgronden (gronden met verbrokkelde tex• tuur B horizont en postpodzolen) ; zandleem- en kleigronden (gronden met sterk gevlekte textuur B horizont en hydromorfe gronden). — Landschapsbeeld : half-open cultuurlandschap met enkele hagen en bomenrijen; afwisseling van eerder kleine akker• land- en weilandpercelen; enkele bossen (Wijnendale en Koekelare); verspreide landelijke bewoning en kleine dorps• kernen die de verzorgingsfunctie uitoefenen; 1/3 weiland en 2/3 akkerland. 2. De Polderstreek (ca. 250 ha) vormt een lange, west-oost gerichte wig waarvan de punt reikt tot juist voorbij Handzame- dorp. — Reliëf : zeer vlak; gemiddelde hoogteligging : 4,5 m, met min. 4 m en max. 5 m. (1) De hoogteligging is aangegeven in m boven het Oostends Nulpunt (= gemiddeld laagwaterpeil te Oostende bij springvloed). 10 — Bodems : zeekleigronden, meestal rustend op veen of, nabij de randen, op licht zandleem of zand. — Landschapsbeeld : open weidelandschap met slechts enkele percelen akkerland; noch bewoning, noch boomgroei. Gemeenten Volgende gemeenten liggen op het kaartblad : — gedeeltelijk, met de dorpskom : Bovekerke, Handzame, Kortemark, Werken en Zarren, — gedeeltelijk, met de dorpskom op een aangrenzend kaart• blad : Ichtegem en Koekelare (Gistel 37 W), Torhout (Torhout 52 E), Hooglede (Roeselare 67 E), Staden (Staden 67 W), Esen en Vladslo (Diksmuide 51 E). Alle dorpskernen liggen in de Zandleemstreek. De gemeen• ten hebben een uitgesproken agrarisch karakter. V erkoarswogcn — Spoorweg : Nieuwpoort-Torhout en leper-Kortemark. — Hoofdwegen : Diksmuide-Torhout en Diksmuide-Roeselare- Gent. Een dicht net van provinciale en gemeentehjke wegen ver• zekert de lokale verbindingen. De oude Romeinse heirbaan Brugge-Cassel loopt over de hoogste delen van het plateau van Wijnendale. — Waterwegen : tot op het einde van de vorige eeuw werd het kanaal van Handzame, dat in feite een ten dele gekanaliseerde bijrivier van de IJzer is, bevaren door platte schuiten; thans wordt dit kanaal tot- de niet-bevaarbare waterlopen gerekend. Klimaat (2) Luchttemperatuur : — jaargemiddelde : 9,9°C, (2) Naar L. PONCELET & H. MARTIN (1947); gegevens voor Oostende voor de periode 1901-1930, behalve het jaargemiddelde van de lucht• temperatuur (Izegem, 1901-1914). 11 — gemiddelde koudste maand (januari): 3,5°C, — gemiddelde warmste maand (juli): 16,4''C. Vorst : — vorstvrije periode : gemiddeld : 216 dagen/jaar, extreem : 254 (in 1902) en 177 (in 1912), — eerste vorst: 8 november (extreem 28.10.12 en 07.12.13), — laatste vorst: 6 april (extreem 01.03.14 en 13.05.28). Neerslag : — jaargemiddelde : 782 mm, — gemiddelde van de max. : 988 mm, — gemiddelde van de min. : 434 mm. B. UITVOERING VAN DE KAARTOPNAME De bodemkaart werd opgenomen per gemeente op schaal 1/5 000. De bodemprofielen werden onderzocht door middel van boringen (ca. 2 per ha) en profielkuilen tot op ongeveer 125 cm diepte. Het veldwerk werd verricht tussen 1950 en 1953 door de karteerder M. Van Damme; de karteerder G. Senaeve ver• zorgde de revisie in 1958 en 1959 (leiding : Ing.j G. T'Jonck, karteringsleider). De algemene leiding van de werkzaamheden berustte bij Prof. Dr. R. Tavernier, directeur van het Centrum voor Bodemkartering, en Dr. Ing. J. Ameryckx en Ing. A. Louis, werkleiders. In 1952 werden 70 morfologische profielstudies uitgevoerd door Ing. K. DeCaestecker, assistent aan het Laboratorium voor Grondonderzoek van de Rijkslandbouwhogeschool te Gent en U. De Coene, preparator; ze omvatten een beschrij• ving van het profiel tot op 150 cm diepte en een monstername van iedere horizont. Er werden 460 monsters genomen en ont• leed in bovenvermeld laboratorium (directeur : Prof. Dr. L. De Leenheer). Volgende analyses werden uitgevoerd : korrel- groottesamenstelling, gehalte aan organisch materiaal en CaCOg, pH/KCl en PH/H2O, sorptievermogen en minera- logisch onderzoek van de zandfractie. Al de morfologische 12 en analytische gegevens werden samengebracht in een addendum, aangevuld - met een gedetailleerd verslag, op• gesteld door Ing, F.