MC**' I EEN SOCIAAL-ECONOMISCHE SCHETS VAN HET RUILVERKAV.3LINGSGEBIED STEENWIJK SMOER (Gemeente Coevorden) Nota No, 128 Landbouw-Economisch Instituut Afdeling Streekonderzoek 1s-Gravenhag e Januari 1959 /lut *-,,- ,/•• ïidù.L^..lu &*••{:.•• L /lO-<.£'Èt&C - 2 INHOUD biz. Algemeen 3 § 1,Economisch e ontwikkelingva nhe bgebie d 4 § 2.Economisch eproduktie-omstandighede n 11 a.D ebedrijfsgroottestructuu r b. Grondgebruik ine nbuite nhe tblo k c.Mogelijkhede nto tbedrijfsve:?grotin g d.Verkavelin g e.Grondsoorte n f.Eigendo m enpach t g.Openbar enutsvoorzieninge n h.Bedrijfsgebouwe ne nwoninge n § 3.Produktiepïa n enbedrijfsvoerin g 22 a.Aar dva nhe t grondgebruik b.He tbouwlan d c.D eveestape l d.D emechanisati e e.He tarbeidseffec t § 4.Social eproduktie-omstandighede n 30 a.D eleeftijdsopbou wva nd ebedrijfshoofde n b.D eberoepskeuz eva n deboerenzoon s end e bedrijfsopvolging c.He t doord ebedrijfshoofde ne nhu ni nd e landbouwwerkend e zoonsgevolgd eonderwij s d. Het landbouwverenigingsleven Samenvatting 3^ Lijstva nbijlage n 42 Bijlagen 43 1002 - 3 Algemeen Het doelva nee nsociaal-economisch e schetsva nee n ruilverkavelingsgebied ishe t gevenva nee noverzioh tva nd e socialee neconomisch eomstandigheden ,waaronde r delandbou w inhe t gebiedword tuitgeoefend . Deo phe truilverkavelingsgebie d "Steenwijksmoer"be ­ trekkinghebbend e gegevens- verwerk t indez esohet s- zij n tendel eafkomsti gva nee nenquête ,welk ei n195 5i sgehoude n door deCultuurtechnisch e Dienstonde r degenen,di ecultuur ­ grondi nhe tblo ki ngebrui khadden ,deel sva nd eC.B.S.-land ­ bouwtellingva nme i 1958»Bovendie n zijnaanvullend egegeven s betreffende degezinssamenstellin gverkrege nte ngemeentehuiz e vanCoevorde n enzij nd eberoepe nva nd eafgevloeid e zoonsva n degrondgebruiker s enhe tvolwaardigheidspercentag e vand ear ­ beidskrachteni nd elandbou wachterhaal ddoo rmidde lva nin ­ lichtingenva nte rplaats e goedbekend epersonen »Me tnam e wardhierbi jhul pondervonde nva nhe thoof dva nd er.-k ,lage ­ reschoo lt eSteenwijksmoer ,va nhe thoof dva nd echr ,lager e landbouwsohoolt eCoevorden ,d eassisten tva nd eRijkslandbouw - voorlichtingsdienste nd eplaatselijk ebureauhouder .Laatstge ­ noemdeverleend eoo kmedewerkin gbi jd eindelin gva n degrond ­ gebruikersi nberoepsgroepen .Tenslott e zijnenkel ealgemee n oriënterendegesprekke ngevoer dme tbovengenoemd e enander e plaatselijke deskundigenove rd asocial ee neconomisch everhou ­ dingeni nhe tgebied . Voorhe t gebied "Steenwijkamoer"i sreed skor tn ad eoorlo g ruilverkavelingaangevraag d doorhe twaterscha p "DeKlein eVecht" . Ditblo kbeslaa tongevee r 1.700h acultuurgron de nval tuitee n intwe edele n (Steenwijksmoer enomgevin ge nKlooste r enomgeving) , diei nlandbouwkundi ge nsociaa lopzich tvri jster kverschillen . Degegeven s zijnda noo ki nhe talgemee nvoo rbeid e delenafzon ­ derlijkverwerkt .D ebegrenzin gi saangegeve no pnevenstaan d kaartje. 1002 - 4 §1. Economische ontwikkeling van het gebied Het ruilverkavelingsblok "Steenwijksmoer" omvat iets meer dan de helft van de gemeente Coevorden, die in totaal +_ 3.200 ha cultuurgrond telt. De westelijke grens van het blok wordt gevormd door de Nieuwe Krim, de oostelijke grens door het kanaal van Coevorden naar Nieuw-Zwinderen, de stad Coevorden en het kanaal naar Alte Picardie (Bentheim), In het blok.ligt slechts één kerkdorp, namelijk Steenwijksmoer, verder het oostelijke deel van het dorp Nieuwe Krim en de buurtschappen Ballast, Hare en Klooster. Het aantal inwoners van deze kernen bedroeg op 31 mei 1947 in globale cijfers; Steenwijksmoer (incl. Ballast ) 550 Nieuwe Krim (ged.) 200 Hare 150 Klooster e.o. 25O VI50 TussenSteenwijksmoe r end eNieuw eKri m staanvri jvee l verspreidehuize nme ti n194 7+ .40 0inwoners ,zoda the ttota ­ leinwonerta lva nhe tblo kka nworde ngestel do p+ .1.60 0(ge ­ meenteCoevorde n8,200) . Degemeent eCoevorde nneem t doorhaa rliggin gee nbijzon ­ dereplaat si nonde rd eDrents e gemeenten.I nhe tnoorde nbe ­ grensddoo rd egemeente nDale ne nEmmen ,i nhe tooste ndoo r Schoonebeek,word t dezuidelijk egren sgevorm d doord egraaf ­ schapBenthei m (Duitsland)e nd eprovinci eOverijsel .I nhe t uitersteweste n grenstCoevorde n tenslotteove rgering eaf ­ standaa nd egemeent eHoogeveen .Me tnam ed eliggin gva nd e stad(d eoudst eva nd edri e stedeni nDrente )o pee ndalzand - hoogtet emidde nva nee nhoog -e nlaagveengebie dda tee nna ­ tuurlijkegrensscheidin gbetekend e tussenhe tDrents ezand - plateau,Overijse le nDuitsland ,i soorzaa kgewees tva nee n eigenaardigeontwikkelin gi nsociaa le neconomisc hopzicht . Daard esta dva ngrot ebetekeni si svoo rhe tomringend eagra ­ rischegebie di she tnutti gi ndez eparagraa foo keve nsti l 1) te staanbi jd eontwikkelin gva ndi toentrum . ' 1)Verscheiden ehistorisch e gegevens zijnontleen daan j "Beknoptebeschrijvin gva nd egemeent eCoevorden" , P.P.D.va nDrenthe ,1954 , 1002 -5 - Wat delandbou wbetreft ,dez ewer dnaa rall ewaarschijn ­ lijkheidhe t eerstebeoefen di nd ehuidig ebuurtsoha pKlooster , waarverscheiden ehogergelege n gronden (overwegendfijn ezan ­ den)voorkomen ,di eal sbouwlan d ingebrui kzijn ,terwij ld e lagergelegen gronden(beekafzettinge nme tmoerasveen )al sgras ­ landworde nbenu t (madelandenva nSchoonebekerdie p enKlein e Vecht).Me ntref thie r eenverspreid ebebouwin gaan ,I nd e 13eeeu wwa si ndez e streek eer.Cisterciënse rklooste rgeves ­ tigd,genaam dMariënoamp ,da t indezelfd e eeuwi sovergeplaats t naarAssen .He twa sbi jCoevorde nongunsti ggelege ndaa roo k toenreed svel elanderije ngeregel donde rwate r stonden. Ind e 14eeeu wha dd eontginnin gplaat sva nd eHare ,vla k tenweste nva n desta dgelegen ,doo rCoevorde rboeren .Oo kdi t gebiedlig t enigszinshoge rda n deomgeving .Di t geldtteven s voor deBallast, _ tennoordweste nva nd esta di nhe t dalva n hetLoodiep . Het dorpSteenwijksmoe r isvee llate rontstaan .D eontgin ­ ningva ndi taa nee nzeker eJaco bva nSteenwij ktoebehorend e veengebiedi sbegonne nomstreek s 1800.D ebewoner skwame nwaar ­ schijnlijkgrotendeel sui td esta dCoevorde ne nui tDuitsland , Dezeontginnin gha dplaat sva n eenlanggerekt e zuidwest-noord­ oostlopend ehoogt euit ,waaro p eenwé gme tlintbebouwin gi s ontstaan.Va ndez ehoogt ea fwerde nslote ngegraven ,aanvanke ­ lijkallee n inzuidoostelijk erichtin gi nhe tlaaggelege nveen ­ gebied.Naderhan d gingme noo k innoordwestelijk erichtin gont ­ ginnen;hie rlig tee nhoogveengabied ,waa roo kn uno gturfaf - gravinge nontginnin gplaat shebbe no pklein e schaal.He tre ­ sultaatva ndez ewe l systematischedoc hzee rinefficiënt ewijz e vani ncultuu rbrenge ni sgeweekt ,da tee n strokenverkaveling ontstondme tbebouwin go p deeinde nva nd estroke n (slagen) langs deweg .D emeest e slagen (99i ngetal )zij nslecht s2 5me ­ terbree de n+ 2k mlang, • Tennoordweste nva nhe t eigenlijke dorpSteenwijksmoe ri s bijd elater eontginnin gva nhe thoogvee nee ntweed ewegkoloni e ontstaanlang sd eVeenschapsweg ,D ebebouwin gi shie r echtervee l minder dicht enhoofdzakelij kaa néé nzijd eva nd ewe ggelegen . Debewoner s zijnvoo rhe tmerendee lnakomelinge nva nd ebevolkin g vanSteenwijksmoe re nbestaa nvoo ree ngrote r deelui t (land)- arbeiders.Tusse nbeid ewege ni nstaa nno grui m 10geïsoleerd e woninkjes, 1002 -6 - Hetuiterst eweste nva nhe truilverkavelingsblok ,d e NieuweKrim ,i s sindsd etweed ehelf tva nd evorig e eeuwi n 'ontginningva nOverijse lui t (deKrim )e ndraag t eenveen ­ koloniaalkarakte r (wijken). Do stadCoevorde n isvoortgekome nui t eenversterking , dieomstreek she t jaar 10ÓOmoe t zi^ngestich tbi jee ntwee ­ tal doorwaadbareplaatse n inhe t Schoonebeker-e nDrostendiep . Dezeversterkin gbeheerst e detoegangswege nva nOverijse l en Bentheim naarDrent ee nverwier f steedsmee r strategischebe - tekeniSjI nd e12 eeeu wworde nhe tkastee l end esta dCoevorde n reedsgenoemd eE rv/are ntoe na lgraohte ne nwallen .Omstreek s 1600i sd eeigenlijk evestin gi nd evor mva nee nregelmatig e zevenhoek gebouwd.Hieraa nwerde nverbeteringe n aangebracht ind eperiod erondo m 170O5 ondermee rwer di nd ezuidelijk e gracht eenslui saangebracht ,waardoo rhe t gebiedbuite nd e stad(Coevorde rMars )ko nworde ngeïnundeerd.I n "I87Oi see n aanvanggemaak tme t deslechtin gva n dewallen . Methe tverdwijne nva n ditharna s gingee nsterk eecono ­ mische oplevingva nd esta dgepaard .Dez ewer dbevorder ddoo r deaanle gva noe nne tva nkanale n inall erichtingen ,va nwe ­ gen,tram -e nspoorwegen ,Coevorde nwer d eenbelangrij kver ­ keersknooppunt.D emilitair efuncti eva nd e stadmaakt eplaat s voorhande l ennijverheid .Voora l dehande l inlandbouwproduk - tenna mto e (jaarmarkten),hetgee nmed e zalzij nveroorzaak t door dezic huitbreidend e oppervlakte cultuurgrond.D emidden ­ standontwikkeld e zichverde rto t eengroo t aantalwinkels , diebehalv e desta dzelf ,oo khe tomliggend eplattelan dverzor ­ gen-,Verscheiden e instellingenvoo rvoortgeze t onderwijskwame n ind etweed ehelf tva nd evorig e eeuwto t stand.Belangrijk e industrievestigingha deers tplaat sn a 19OO.Z owerde nee n coöperatieveaardappelmeelfabriek ,ee nstrokartonfabrie ke n eenscheepswer f opgericht tussen 1900e n1915 » Ind eperiod eva n 1920to t 1940tra di nd eontwikkelin g vanCoevorde n eenkenterin g in,hoofdzakelij kdoo ree nsterk e verminderingva nhe t contactme t Duitsland,doc hteven sdoo r deopkomend e concurrentieva n denieuw everzorgingsoentr aHoo - geveene nEmmen t Ind ejare nn ad elaatst eoorlo gval t eenverder eindustri ­ ëlegroe iva nd esta dCoevorde nt e constateren,welk evoo rhe t 1002 - 7- grootste deelmoo tworde ntoegeschreve n aanach