PORADNIK dla uczniów i nauczycieli SPIS TREŚCI SŁOWO OD ORGANIZATORÓW 3 ABC OLIMPIADY 4 Harmonogram 4 Zakres tematyczny Olimpiady 4 Hasło przewodnie III Edycji Olimpiady 5 REGULAMIN OLIMPIADY WIEDZY O FILMIE I KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ 6 KRYTERIA OCENY PRAC UCZESTNIKÓW OLIMPIADY 18 Kryteria oceny analizy i interpretacji plakatu 18 Kryteria oceny analizy i interpretacji sceny filmowej 18 Kryteria oceny wywiadu 19 Kryteria oceny eseju 20 Kryteria oceny fotokastu 21 Kryteria oceny wypowiedzi ustnej oraz przykładowe pytania 21 Punktacja odpowiedzi na wylosowane pytanie 21 Punktacja odpowiedzi na pytanie dotyczące fotokastu 22 BIBLIOGRAFIA 23 Obowiązujące zagadnienia i filmografia oraz zalecana bibliografia – I Etap Olimpiady 23 Zalecana bibliografia – II Etap Olimpiady 25 Zalecana bibliografia i materiały do wywiadów – III Etap Olimpiady 26 WYBRANE ZAGADNIENIA Z ZAKRESU TEMATYCZNEGO OLIMPIADY 27 Osobowości polskiego kina 27 Wkład Polaków w rozwój kinematografii na przełomie XIX/XX w. 28 Etyka i język przekazu dziennikarskiego 29 System medialny w Polsce 31 Instytucje polskiego systemu medialnego 33 Środki filmowego wyrazu 34 Specyfika podstawowych rodzajów i gatunków dziennikarskich 35 Osobowości polskiego dziennikarstwa 37 Rozwój rodzajów i gatunków filmowych w różnych okresach historycznych 40 Historia kina polskiego 41 Instytucje wspierające polską twórczość filmową 43 Kino autorskie a kino gatunków 44 Zawody filmowe i etapy powstawania filmu 45 Reklama i PR jako procesy komunikacji społecznej 46 Wpływ estetyki nowych mediów na język filmu 48 PYTANIA TESTOWE Z POPRZEDNICH EDYCJI 50 Pytania z etapu I (szkolnego) 50 Klucz odpowiedzi – I etap 58 Pytania z etapu II (okręgowego) 59 Pytania otwarte 64 Klucz odpowiedzi – II etap 64 PRZYKŁADOWE PRACE UCZESTNIKÓW WRAZ Z OMÓWIENIEM 65 Analiza plakatu i sceny 65 Wywiad 69 Esej 72 Odpowiedź ustna 74 OGÓLNE WSKAZÓWKI PRZEPROWADZANIA I REDAGOWANIA WYWIADU 76 ĆWICZENIA 78 SPONSORZY NAGRÓD 90 2 SŁOWO OD ORGANIZATORÓW Szanowni Państwo! Przed nami trzecia edycja Olimpiady Wiedzy o Filmie i Komunikacji Społecznej! W zeszłym roku na Olimpiadę wpłynęły 804 zgłoszenia ze 184 szkół. To wynik ponad dwukrotnie wyższy niż w pierwszej edycji. Szczególnie cieszy, że rośnie nie tylko liczba zainteresowanych, ale przede wszystkim poziom wiedzy prezentowany przez młodzież. Oddajemy w Państwa ręce poradnik, z którego mogą korzystać w równym stopniu uczniowie jak i dydak- tycy. Znajdą w nim Państwo materiały pomocne na każdym etapie przygotowań do olimpijskich zmagań. Przed zawodami pierwszego stopnia z pewnością przyda się szczegółowo opisany zakres tematyczny, obowiązująca bibliografia i filmografia oraz pytania testowe z ubiegłych lat. Do drugiego etapu pomogą przygotować się odpowiedzi na pytania otwarte, które pojawiły się we wcześniejszych edycjach oraz lista kryteriów, którymi kieruje się komisja oceniająca prace. Przed przystąpieniem do rozgrywek finałowych warto zapoznać się m.in. z pracami uczestników wcześniejszych Olimpiad (esej, wywiad, odpowiedź ustna), które publikujemy wraz z komentarzem Komisji oceniającej. Dla nauczycieli wartościowe będą ćwiczenia, które można przeprowadzić na lekcjach w ramach przygotowań do Olimpiady. Chciałabym podziękować wszystkim zaangażowanym w powstanie tej publikacji, a w szczególności Centralnemu Gabinetowi Edukacji Filmowej oraz Prezydium Komitetu Głównego Olimpiady. Na początku września rusza rekrutacja do trzeciej edycji Olimpiady. Jej tematem przewodnim będzie „Literatura na ekranie: adaptacje i przyliterackość filmu”. Przygotowania czas zacząć! Anna Sienkiewicz-Rogowska Przewodnicząca Komitetu Głównego Olimpiady Wiedzy o Filmie i Komunikacji Społecznej 3 ABC OLIMPIADY Ogólnopolska Olimpiada Wiedzy o Filmie w czasie ich trwania Uczestnicy przeprowadzą i Komunikacji Społecznej adresowana jest do młodzieży wywiad z wylosowanym gościem specjalnym, ze szkół ponadgimnazjalnych. Składa się z trzech napiszą esej oraz, w trakcie wypowiedzi ustnej, etapów: odpowiedzą na jedno pytanie wylosowane • eliminacji szkolnych (listopad 2018 r.), spośród kilkudziesięciu pytań (przykładowe podczas których Uczestnicy rozwiązują test pytania znajdują się w kolejnych rozdziałach on-line; broszury) oraz na jedno pytanie związane • zawodów okręgowych (styczeń 2019 r.), z opracowanym w drugim etapie fotokastem. na które Uczestnicy przygotowują pracę Aby wziąć udział w Olimpiadzie Wiedzy o Filmie domową (fotokast) oraz rozwiązują test on-line i Komunikacji Społecznej, należy zgłosić się do dyrek- z pytaniami zamkniętymi i otwartymi (analiza tora szkoły, który powoła Komisję Szkolną. plakatu i analiza sceny filmowej); Szczegółowe informacje dla Uczestników i nauczy- • dwudniowych zawodów centralnych cieli dostępne są na stronie Olimpiady: odbywających się w Warszawie (kwiecień 2019 r.), www.fn.org.pl/olimpiada Harmonogram Rejestracja Komisji Szkolnych i uczniów w systemie elektronicznym 3.09.2018-29.10.2018 I Etap I Etap Olimpiady (test on-line) 14.11.2018 Termin dostarczenia pracy wykonywanej przez Uczestnika w domu 4.01.2019 II Etap II Etap Olimpiady (test on-line) 8.01.2019 III Etap Olimpiady (etap centralny w Warszawie) 5-6.04.2019 III Etap Zakres tematyczny Olimpiady • Rozwój rodzajów i gatunków filmowych • Wzajemne relacje popkultury i filmu. w różnych okresach historycznych. • Wpływ estetyki nowych mediów na język filmu. • Kino autorskie a kino gatunków. • Etyka w filmie dokumentalnym. • Osobowości polskiego kina. • Etyka i język przekazu dziennikarskiego. • Główne nurty i kierunki w polskim kinie np.: • Specyfika podstawowych rodzajów i gatunków socrealizm, szkoła polska, kino moralnego dziennikarskich. niepokoju, nurt obrachunków ze stalinizmem, • System medialny w Polsce. kino lektur szkolnych, trzecie kino polskie, kino • Cechy komunikacji masowej i komunikowania poprzełomowe, Pokolenie 2000. publicznego. • Środki filmowego wyrazu. • Osobowości polskiego dziennikarstwa. • Wkład Polaków w rozwój kinematografii na • Metody i techniki komunikacji. przełomie XIX/XX w. • Instytucje polskiego systemu medialnego. • Historia kina polskiego. • Konwergencja mediów we współczesnym • Festiwale i nagrody filmowe (polskie dziennikarstwie i filmie. i światowe). • Symplifikacja przekazów medialnych. • Instytucje wspierające polską twórczość filmową. • Sztuka retoryki i różne techniki komunikacji • Audiowizualne repozytoria cyfrowe w Polsce. społecznej. • Dokonania polskich twórców filmowych na • Perswazja i manipulacja w mediach. arenie międzynarodowej. • Reklama i PR jako procesy komunikacji. • Od pomysłu do premiery. Zawody filmowe • Wpływ kultury na teksty reklamowe. i etapy powstawania filmu. 4 HASŁO PRZEWODNIE III EDYCJI OLIMPIADY: LITERATURA NA EKRANIE: ADAPTACJE I PRZYLITERACKOŚĆ FILMU Historię filmu można zamknąć w 123 ostatnich w danym okresie, a inne są dla nich „niewidzialne”. latach, historia literatury natomiast liczy sobie niemal Najbardziej podstawowy dla relacji filmu i literatury trzy tysiąclecia. Nic więc dziwnego, że powstała na jest jednak problem adaptacji filmowej tekstu lite- przełomie XIX i XX wieku i bardzo szybko dorasta- rackiego. Andrzej Wajda, najwybitniejszy adaptator jąca X muza okres swojej niedojrzałości spędziła pod rodzimej klasyki literackiej, powiedział: „Przede okiem dostojnej antenatki – literatury. Sięgając do jej wszystkim, literatura to słowa. Obrazy, które się z nich nieprzebranych zasobów, szukała nobilitacji, inspi- rodzą, są własnością każdego z nas. Są na miarę racji i zainteresowania widowni, które gwarantowało naszej własnej wyobraźni”, tymczasem filmowiec wykorzystanie znanych fabuł, motywów, tematów, staje przed wyzwaniem zwizualizowania i uniwersa- bohaterów, sposobów opowiadania…, a czasami lizacji tych osobistych wyobrażeń na użytek swojej tylko chwytliwego tytułu czy nazwiska lubianego publiczności. To niełatwa sztuka i fundamentalny autora. problem adaptacji filmowej. Kino zawdzięcza literaturze bardzo wiele, ale potrafi się także godnie rewanżować. Na przykład na Do zagadnień, wokół których będą budowane podstawie filmu Stowarzyszenie Umarłych Poetów tegoroczne zadania, należą m.in.: czy serialu Z archiwum X powstały bestsellerowe • pojęcie adaptacji filmowej, powieści. Odkrywane przez kino tematy i typy boha- • adaptacja a przekład intersemiotyczny, terów zasiedlały częstokroć karty poczytnych książek; • język literacki a „język filmu”, sposoby opowiadania, którymi posługiwało się • zagadnienia intertekstualności (tekst kino, wpływały na narrację dzieł literackich. Obecnie w związkach z innymi tekstami kultury oraz możemy mówić raczej o dialogu, który toczy się w nowym kontekście), pomiędzy dwiema swoistymi, dojrzałymi sztukami, • adaptacja filmowa jako autonomiczny tekst znajdując swoje odbicie w światowym życiu kultu- kultury, ralnym, niż o braku autonomii filmu czy prymacie • od wiernej adaptacji do polemiki z tekstem literatury. literackim, Relacje pomiędzy filmem a literaturą można • „litera” czy „duch” pierwowzoru? – kryteria przedstawiać, przyjmując rozmaite punkty widzenia. oceny adaptacji, Teoretyk skupi się na rozważaniach o korespondencji • adaptacja filmowa jako świadectwo lektury sztuk czy kwestiach przekładu intersemiotycznego. reprezentatywnej dla swoich czasów i autora, Historyk kina będzie próbował wyodrębnić pewne • historyczno-filmowa zmienność sposobów zmieniające się w czasie modele, jeśli chodzi o sposób adaptacji, korzystania z literatury przez film. Krytyk natomiast, • wybrane adaptacje filmowe wybitnych obserwując współczesne sobie życie kulturalne, polskich i światowych reżyserów, będzie zastanawiał się,