MABASA KITA IT INAKEANON An Aklanon Language Reading Program for Elementary Pupils Prepared for Testing . by NORTHWESTERN SUMMER VISAYAN and INSTITUTE OF COLLEGES LINGUISTICS We are deeply indebted to the following persons/entitles for thelr benevolence, generouslty, and thelr dedication to the promotion of the Akianon Language: Summer Institute of Linguistics Quezon City, Metro Manila Traders Royal Bank Kalibo Branch Archbishop Gabriel M. Reyes Memorial Foundation Rotary Club of Kalibo West, Kalibo, Aklan Bank of the Philippine Islands Kalibo Branch Rural Bank of Balete Kalibo Branch Cooperative Rural Bank of Aklan Kalibo, Aklan Kapisanan ng mga Brodkasters sa Pilipinas, Aklan Chapter Aklan Information Officers Association (AIOA) Kalibo. Aklan Mayor & Mrs. Allen S. Quimpo, Municipality of Kalibo Mr. & Mrs. Poul H. Jensen Mr. & Mrs. Butz J. Maquinto Atty. & Mrs. Napier T. Tambong, Municipality of Kalibo Mr. & Mrs. Benny 0.Tirazona SP Member Ebenezer G. Torre, Province of Aklan Without their financial support, the printing of student copies of this book could not have been made possible. Again our profoundest appreciation and sincerest thanks. MRS. CONSOLACION T. UKETA President NVC, and the NVC Pre-School and Elementary Department Faculty of Instruction Preface A new generation of young people is growing up in Aklan, a generation who's hearts and hopes are fixed on the future, but a generation which has never had the opportunity to read their own literature in their own language. It ts the editor's hope that in some way this book will fill that lack. The editor wishes to acknowledge gratefully the help of the following: . , Atty. and Mrs. Allen S. Quimpo for their willingness, vision, and enthusiastic support for this project. Dean,Consoracion Ureta for her contribution of Aklanon stories. Miss Doris Porter, and the Summer 'Institute of Linguistics for their ideas, encouragement and support. Mr. Benny Tirazona for his contribution of stories. Mrs. Rossini :Aungon for her enthusiasm in teaching the initial portions of,this reader. To many who contributed their stories: Mrs. Erenita T. Labor - Ro Ueo nga Nagalingkod sa Daean. Miss Merlinda Palomata - Ham-an ro Buroe hay Owa it Tue-an. Mr. Roberto Labor - Si Amo ag si Bao Mrs. Iluminada Labor - Alimango ag Namok Miss Marilyn Torres - Teri Kamamangi, Ro Bueak nga Owa Naila Maging Bueak Mr. Benny Tirazona and staff for their many fables and stories about the History of Aklan, Kalibo and Tinagong Dagat. Mr. david Zorc for his speliing Rules which were edited from his Aklanon Grammar C. 1968. -. Mrs. Jocelyn C. ' Sodusta for. her many delightful . illustrations'. Miss Marilyn Torres for her skillful writing and patient revision through months of this project. Mr. Immanuel Sodusta for his skill in ~utting'allthese materialson computer. And most importantly to Poul for his careful proofreading, giving advice, and encouragement during every step of this project. Kristine M. Jensen editor 1. am-an it Ma . \ . 7 <~' , , . , . , , . ' 7. Ro Bungkoe nga '~iwa-kiwa' , ' ' 25' Correct .Use of.Quotation Marks . /. -. - 8. RO' Oinhali'nan it pulkan . ' , . , 2 8 ' Revi6w of Period :&nd Comma . , . '9. Amo ag Bao :.. ' 3 2 Writing ~siay:who, what, . ,' - . ., where, how . ' 14. 'Ham-an Owa it Tue-an ro Buroe '42 Reviewpuotation Marks ,. , Correct Use of Contradtions . .\ , . ,, . .' , ., ., . -. , _I" to ~eoi'sa,.TUnga it ~aean t 47 Correct use of hyphens ~ , J Review of Essay .? 12. Ro Bueak nga Owa Naila Maging Bueak 1 5 5 Review of hyphens Alphabetical Order 13..'Teri Kamarnangi 61 Review of hyphens ReviewNouns and Verbs . , RevLew Alphabetical Order Review. Rook Words 14. Ro Ginhalinan it Alibangbang 74 15. Istorya it Akean 7 7 16. Pagsueat Kato Anay 17. Ro Istorya it Banwang Kalibo 8 9 18. Ro Lingganay sa ~inagongDagat 9 2. , . Spelling ~ul=s 9 7 . Tungod. nga ,:gusto gid ku unga nga :magmayad si nanay - na,. nag-inusoy $&irda ku ana ' nga - $pispis. it pueh ' rosas. i .. Ginlinibot nanda ,ro mae.apaa nga' kagueangan' pero , -,pka gid t : sanda. , it hakita, nga pea ngq rozias. , Puro eang gid puti gga, . rods ro' andang 'hakita. Ginaoy it durd .ro unga sa andeng . ' pagpinanaw ngani nagpahrrway-huway . sanda, . ag hakatueugan ro ' ' upga;. .~. ~. ,. , . , . - .nt~~akatu&og'ro unga, gink$hntahan 'ma; imaw ku , -. , anang piepis it +yad-ayad nga ., kanta. Tag nahamuukan eon ro unga ,'. ,e.umpad ro pispis ag'.hii+pdn sa . tunukon nga , pu I rosaa, nga puti. , .. , uea -man kana . '. b. ,.. ' . t , .. pr Ngani :halin khto , . \' ' ". , . * . I , , , . , , .< . * , . ~agma'sakitro nanay ku unga. rosas. , ~ I ... ... , . ~. - TJagmayad'. ro naday kuunga'.. ,? . , , . , , , . , , . B. Piliaro tam nga sabat ag guhi~~n..., , , 1, fblarnatay, Nagmasakit) , , 2; Ro alaga it unga hay. ..:. 3.. Ro bueong ku masakit k ..I., it,. (duga, ddhon 1, puea . , . i 4. '~a~-us&'ianda it puea nga: f& (suba, kagueangan ) .~. , , *.: c 5. ' Ro nagpapuea ku puti .nga, rosqs : (dugo, euha) it pi6pi.g: : . , . >% K,' Butangi it comma -ag pq'riod sa tarna- ng& 'ldgar ro' vsunod .. , . nga ,ma sentenes. , . 1. Tag nagakatueog ro unga ginkantahan man, imaw it .pispis , .. , 2. Ku 'isaeanq adlaw na@&sakit*~r.6:nan& ku unga / . .. * 3. ~ur)g&dsa puea nga rosa$na.gmayad ro ~ nanay . .. Ginaoy it duro ro unga', , 5. Nangawa .gid Xmaw it duro , . , 6. : Kato anay tag tyempa pa.,ku qfo a .kalolohan ma; . iqeang ka uunga agplsl;lis' I. 7. Nagsabat kana "Owa ako kasayod" 5. Gin-inusoy it mga namok .ro.alimango sa . i . , (mga buho,. sa idaeomit bagoe).., . ... > . .., . B. ,Pasynura., ,ro mga rrjentende. .1sueat ronumerosa blanglio. , . ,. 'I.. , . " -" Nagasuecid-'=a. dkeunggan ro namok: ., , ,. > . Naakig. ro. namdksa alimango. , . ~ , * . -.. - 'l4aeueo.t ngd,.magiamigo ro -bmk ag alimango. , . in-usor. itmga namak' .sa. s buho ,'ro alimango. , , , >, ~a~~anawsanda igh dayua. .. - ,: Sinugod it namok roalimango. , ,.) '. ~mitli, .~io riamob ,, .. ::g+ $y&iqid."sa kaibahan . , ~.~,,I.... * . .,, ~umaeos:ro aliqiiiigo . : . .. b 2. A* O"hiti, . rd. ,, prsf .. ix, -. '1. umL1i. 7. kaabeik 2. bumkeos 5. sumugid 8. pagkatapos 3. kgakig : 6. nagasueod ' , 9. garniton . D. Dapat baea nga mgbaeos ro namob $a gin-obra kana it. alimango? Ham-an? Sa isaeang kailugar nga maeapit sa may suba hay may nagaistar nga mangungum nga may daywang ka matarnad nga alila nga anwang ag baka. Hapalanggaan ra sanda it mangunguma ngani nlga mtama,d. Ro eambong pa kato it anwang ag baka hay insakto eang sa andang eawas. K. Obraha nga . , ' . .. &bat: , ' ' , , Daledalion . Idng :naton ay' ndbog eo,n ako. it'mais. , , I. nsgutom Magaay ako ag pa. eon 2. magtum. Nahuya ngani sanda' man cga hapilitan . randa , . , . ' . 3.eusob Dali'hali suba. patabok. ag sa, eb&ngoy eanda 1 ,it . .# ., ", .c 4. kumpay idaeom' ~agpina-pa .. sa.; sanda it santoe. , * 5. dayon eambong. nada. ' Gin-uba ro ' andang . i . 1sueat ro pga .sentence dikara ; , . , >, . - , .. .. 1. :, . , ' , --\> . .'a'. - I. , "~ > RO BUKTOT IT KAllEL jj Kato anay, tadlong pa ro likod it kamelyo pariho it k jbayo. Nakaugalian eon it tanan nga mga kasapatan nga magtipon sa kagueangan kon ugsad ro buean. Kon magtipon ngani ganda 11ay nagapaeakitaan sanda it andang mga abilidad ag mga l~asayran. s. Pagkatapos ebn it kuneho, anwang, ag iba pang mga sapat ku anda nga pagpakita 'ku 'andang abilidad , nagpangutana ro andang hari nga liyon kon sin-oro masunod. Nagpresentar io ' amo.. ~aghinibayag ro ibang mga sapat. Hambae ku iba hay ow& it abilidad ro amo ay. kaniwanq-niwang inan lang imaw. An0 ro anang obrahon, magkitkit ku anang ikog? ', " Maangan-angari, : nagpinalakpak ro mga sapat. ,Pumatunga eon dayon ro amo ag nagsaot. Samtang nagapalakpak ro mga sapat,. nagasinaot ro amo nga ro anang siki hay sa ibabaw ag ro anang alima ro-nagaduot sa eugta. : Naila gid ro mga sapat sa ginpakita it amo. Pero owa gid naila ro kamelyo ag ginsinura pa ra ngani nana. ~ihhambaepa nana, "Para ruyon man lang , naila eon gid kamo; " . , ~apan-uhan.ku ibang mga sapat nga owanaila ro kamelyo. Ngani ginpangutana nanda imaw, "Amigo, matsa . owa ' ka . nasadyahi sa ginpakita ni Amo.?" Nagsabat ro kamelyo, "Bukon eon gid~nit makangawa-ngawa ro anang ginpakita ngato.," . Habatian ku hari nga liyon ro ginsabat it kamelyo. Ginpangutana nana ro kamelyo kon may ikapakita man imaw nga mas pa sa ginpakita it amo. Haduhungan ro kamelyo. Owa eagi imaw kasabat @a hari. Hinambae imaw it hari~nga magpatunga ag magpakita it. anang abilidad. Ginpinalakpakan eagi imaw ku ibang mg4 sapat. Pero nagdinuhong eang ro kamelyo. ma' imaw magpatunga ag magpakita ku anang abilidad. Owa man gali imaw it ikapakita ngani dumaeagan lang imaw sa.anang kahuya. Sa kaugot man ku ibang mga sapat, linagas man nanda imaw. Bisan nagapakitluoy eon ro kamelyo nga indi eon imaw nanda pageagson hay owa gid nagpundo ro nagaeagas kana. Sige ro andang linagas bisan ginahapo eon ro kamelyo it dinaeagan: Samtang nagadinaeagan imaw hay nagapinangayo imaw it pasensya sa ibang mga sapet. Per0 owa gid nanda imaw pagpunduhi it pageagas. Sa sobrang hap0 it kamelyo hay nagbucuktot imaw. Ngani ,hash makaron hay nagebuktot ro kamelyo. , . Dapat . na'ton nga ' tnndaan nga bukon . it mayad ro , magpangsura. .. ', . ~ ~~ ~ ~~ - - - - -- . - ~~, . - .L . Ro Buktot it Kamelyo - e ACTIVITY SHEET for Ro Buktot it Kamelyo A. Pilia rd husto nga sabat ag guhitan. '1. Kato anay, TO kamelyo hay (buktot, tadlong). 2. Ro hari it mga sapat hay (liyon, tigre). '3. Nagsaot ro amo nga ro anang (siki, alima) ro nagaduot sa eugta. m. 4: (Ginpalakpakan, Ginsinura] it kamelyo ro ginpakita rtamo. , / 5. 'Nahuya ro kamelyo ay owa imaw it ikapakita nga abilidad ngani (tumangis, dumaeagan) lang imaw. B. Halimbawa nga naghambae ro mga sapat sa rayang istorya, sin-o ro naghambae kara? Isueat ro letra sa blangko, a. hari nga liyon b. kamelyo k. amo d. ibang mga sapat . 1. "Para ruyon man lang, naila eon kamo?".. '. 2. "Sin-o r6masunod nba magapakita ku anang - ~ abilidad?" * .. , . 3. "Amigo, matsa owa ka nasadyahi sa'ginpakitani Amo? I' I s ame el yo,.