P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz CZARNA D ĄBRÓWKA (23) Warszawa 2009 Autorzy: Marek Gałka*, Anna Pasieczna*, Paweł Kwecko*, Izabela Bojakowska*, Hanna Tomassi-Morawiec* Jerzy Król**, Sylwia Maru ńczak**, Główny koordynator MG śP: Małgorzata Sikorska-Maykowska* Redaktor regionalny: Katarzyna Strzemi ńska*, Redaktor regionalny planszy B: Anna Gabry ś-Godlewska* Redaktor tekstu: Joanna Szyborska-Kaszycka* * Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ** Przedsi ębiorstwo Geologiczne PROXIMA SA ul. Wierzbowa 14, 50-056 Wrocław ISBN… Copyright by PIG and M Ś, Warszawa 2009 Spis tre ści I. Wst ęp – M. Gałka .............................................................................................................. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – M. Gałka ................................................. 4 III. Budowa geologiczna – M. Gałka ...................................................................................... 6 IV. Zło Ŝa kopalin – M. Gałka .................................................................................................. 9 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin – M. Gałka ............................................................... 12 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin – M. Gałka ........................................... 13 VII. Warunki wodne – M. Gałka ............................................................................................ 16 1. Wody powierzchniowe........................................................................................... 16 2. Wody podziemne.................................................................................................... 16 VIII. Geochemia środowiska.................................................................................................... 18 1. Gleby – A. Pasieczna, P. Kwecko ........................................................................... 18 2. Osady wodne – I. Bojakowska ................................................................................ 21 3. Pierwiastki promieniotwórcze – H. Tomassi-Morawiec ........................................ 24 IX. Składowanie odpadów – S. Maru ńczak, J. Król .............................................................. 26 X. Warunki podło Ŝa budowlanego – M. Gałka .................................................................... 33 1. Warunki korzystne ................................................................................................. 34 2. Warunki niekorzystne............................................................................................. 34 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu – M. Gałka ..................................................................... 35 XII. Zabytki kultury – M. Gałka ............................................................................................. 41 XIII. Podsumowanie – M. Gałka, S. Maru ńczak, J. Król ........................................................ 41 XIV. Literatura ......................................................................................................................... 43 I. Wst ęp Arkusz Czarna D ąbrówka (23) Mapy geo środowiskowej Polski (MGP) w skali 1:50 000 został wykonany w Oddziale Górno śląskim Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w So- snowcu (plansza A) oraz w Pa ństwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie i Przedsi ę- biorstwie Geologicznym PROXIMA SA we Wrocławiu (plansza B), zgodnie z „Instrukcj ą opracowania Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000” (Instrukcja…, 2005). Przy opracowywaniu arkusza wykorzystano Map ę geologiczno-gospodarcz ą Polski w skali 1:50 000 arkusz Czarna D ąbrówka (Kwa śny, 2003). Mapa geo środowiskowa Polski zawiera dane zgrupowane w sze ściu warstwach infor- macyjnych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, ochrona powierzchni ziemi (obecnie tematyka geochemii środowiska i składowania odpa- dów), warunki podło Ŝa budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i ad- ministracji pa ństwowej zajmuj ących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospo- darowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w mapie mog ą by ć wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju wojewódz- twa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a tak Ŝe w opracowaniach eko- fizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą po- moc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środo- wiska oraz planów gospodarki odpadami. Przy opracowywaniu tej mapy wykorzystano materiały archiwalne i publikowane z za- sobów: Centralnego Archiwum Geologicznego Pa ństwowego Instytutu Geologicznego, Urz ę- du Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego w Gda ńsku i Słupsku, Instytutu Uprawy, Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa w Puławach, Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Gda ńsku oraz urz ędów administracji lokalnej. Zebrane informacje uzupełnione zostały zwiadem terenowym przeprowadzonym w sierpniu 2008 roku. Mapa jest opracowana w wer- sji cyfrowej. Dane dotycz ące złó Ŝ kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych opraco- wanych dla komputerowej bazy danych o zło Ŝach. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Poło Ŝenie arkusza wyznaczaj ą współrz ędne geograficzne: 17 o30’–17 o45’ długo ści geo- graficznej wschodniej oraz 54 o20’–54 o30’ szeroko ści geograficznej północnej. Obszar mapy znajduje si ę na terenie województwa pomorskiego i obejmuje północn ą cz ęść gminy Czarna Dąbrówka w powiecie bytowskim, fragmenty gmin Cewice i Nowa Wie ś L ęborska w powie- cie l ęborskim, niewielki fragment gminy Sierakowice w powiecie kartuskim oraz południo- wo-zachodni ą cz ęść gminy Pot ęgowo w powiecie słupskim. Według podziału regionalnego (Kondracki, 2001) północno-zachodnia cz ęść obszaru arkusza nale Ŝy do mezoregionów Wysoczyzna Damnicka oraz Pradolina Redy i Łeby w ma- kroregionie Pobrze Ŝe Koszali ńskie nale Ŝą cym do podprowincji Pobrze Ŝa Południowobałtyckie. Południow ą cz ęść obszaru zajmuje podprowincja Pojezierza Południowobałtyckie z fragmen- tami mezoregionów Wysoczyzna Polanowska w makroregionie Pojezierze Zachodniopomor- skie i Pojezierze Kaszubskie w makroregionie Pojezierze Wschodniopomorskie (fig. 1). Wysoczyzna Polanowska jest wewn ętrzn ą cz ęś ci ą wzniesie ń pojezierzy, regionu przej- ściowego mi ędzy Pojezierzem Bytowskim, a Równin ą Sławie ńsk ą i Wysoczyzn ą Damnick ą. Wznosi si ę ona ponad 100 m n.p.m., osi ągaj ąc kulminacj ę (158,9 m n.p.m.) w południowej cz ęś ci omawianego obszaru, w okolicy Kotowa. Najni Ŝej poło Ŝone obszary (42 m n.p.m.) znajduj ą si ę w dolinie Łupawy. Wysoczyzna Damnicka wznosi si ę wyra źnie powy Ŝej s ąsiednich jednostek geomorfolo- gicznych i jest w środkowej cz ęś ci rozci ęta gł ęboko wci ętą dolin ą Łupawy. Fragment Pojezierza Kaszubskiego w granicach obszaru arkusza jest jednostk ą o ni Ŝszych wysoko ściach bezwzgl ędnych (94,3 m n.p.m.) od otaczaj ących go wysoczyzn. Po- wierzchnia terenu opada łagodnie do dolin Łupawy i Słupi, a wody spływaj ące do tych dolin wykorzystuj ą rynny polodowcowe. W opisywanym fragmencie Pojezierza Kaszubskiego wy- st ępuje wiele obszarów bezodpływowych. Opisywany obszar jest bardzo zró Ŝnicowany morfologicznie. Najwy Ŝszy punkt terenu poło Ŝony jest na południe od Rokickiego Dworu i wznosi si ę na wysoko ść 190,5 m n.p.m. Najni Ŝej poło Ŝone s ą ł ąki w dolinie Pogorzeliczanki – poni Ŝej 20 m n.p.m. Generalnie teren opada w kierunku północnym z lokalnymi, lecz do ść du Ŝymi deniwelacjami wzdłu Ŝ dolin rzecznych i wokół jezior. Cz ęść południow ą i centraln ą omawianego arkusza zajmuje równina sandrowa rozci ągaj ąca si ę na wysoko ści 130–150 m n.p.m. z lokalnymi kulminacjami prze- 4 kraczaj ącymi 160 m n.p.m., a pozostał ą cz ęść obszaru wysoczyzna morenowa, która w połu- dniowo-wschodniej cz ęś ci arkusza osi ąga wysoko ść 160–190 m n.p.m. Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Czarna D ąbrówka na tle jednostek fizycznogeograficznych wg. J. Kondrackiego (2001) 1 – granica podprowincji, 2 – granica makroregionu, 3 – granice mezoregionu, 4 – wi ększe jeziora Mezoregiony Pobrze Ŝa Koszali ńskiego: 313.41 – Wybrze Ŝe Słowi ńskie, 313.44 – Wysoczyzna Damnic- ka, 313.45 – Wysoczyzna śarnowiecka, 313.46 – Pradolina Łeby i Redy Mezoregiony Pojezierza Zachodniopomorskiego: 314.46 – Wysoczyzna Polanowska, 314.47 – Pojezierza Bytowskie Mezoregiony Pojezierza Wschodniopomorskiego: 314.51 – Pojezierze Kaszubskie Mezoregiony Pojezierza Południowopomorskiego: 314.71 – Bory Tucholskie Cz ęść południow ą i środkow ą obszaru arkusza odwadnia rzeka Łupawa, która w Kozi- nie, przy uj ściu Bukowiny zmienia swój bieg z północnego na zachodni. Północna cz ęść tere- nu nale Ŝy do zlewni Łeby. Przez obszar arkusza przepływaj ą jej dopływy: Okalica, Pogorzeli- czanka z Unieszynk ą i Sitnica. Dna dolin rzecznych s ą w ąskie. Niewielkie równie zalewowe wytworzyły si ę na Łupawie i Pogorzeliczance. 5 Najwi ększym jeziorem jest Jezioro Kozi ńskie (103,0 ha), a pozostałe to małe jeziora rynnowe: Mikorowo, Karwie ńskie Du Ŝe, Oskowo i Bochnowo. Na wysoczy źnie, w bezod- pływowych zagł ębieniach wytopiskowych po martwym lodzie zachowały si ę liczne, niewiel- kie, płytkie stawy.