muziek Dances of ascents alexander knaifel radio kamer filharmonie diabolus in musica erik bosgraaf Patron/hoofdbegunstiger holland festival 2011 Dances of ascents Alexander Knaifel, Radio Kamer Filharmonie, Diabolus in Musica Erik Bosgraaf Info Credits data / dates muziek / music vr 10 juni 2011 Josquin Desprez, Alexander Knaifel, Liza Fri 10 June 2011 Lim, Roderik de Man, Jacob Obrecht locatie / venue dirigent / conductor De Nieuwe Kerk Antoine Guerber, Martyn Brabbins aanvang / starting time uitvoering / performed by 20.30 uur Diabolus in Musica, Radio Kamer Filharmonie, 8.30 pm solisten / soloists duur / running time Erik Bosgraaf, blokfluitenrecorders 1 uur 55 minuten, inclusief een pauze Oleg Malov, diverse klavieren (vleugel, piano, 1 hour 55 minutes, including one interval celesta, clavecimbel, sampler various keyboards websites (piano, celesta, harpsichord, sampler) www.elision.org.au techniek / technique www.roderikdeman.com Jan Panis www.diabolusinmusica.fr coproductie / coproduction www.radiokamerfilharmonie.nl NTR, Holland Festival www.erikbosgraaf.com copyright Bridge – dances of ascents © Compozitor Publishing House • St. Petersburg, 2008 wereldpremière / world premiere Bridge, Amsterdam, 10.6.2011 Plainte, Amsterdam, 10.6.2011 Weaver-of-Fictions, Brisbane, 4.2.2007 2 Knaifel: Robert saw the true value of Oleg’s to learn the game and it’s even harder to find expertise: he personally came to St. Peters- a partner who matches your temperament, burg to meet Oleg and talk to him about a your interpretation of the game and your piano concert; he also paid me a visit. I myself readiness for perfection. It is strategy, tactics, am not a pianist, although in addition to my psychology, mathematics and competition: main instrument, cello, I studied piano at you have to adjust your strategy in every situ- the conservatory. I really enjoyed playing La ation. And your starting position is always Campanella by Liszt and the Humoresque by different. It’s all just like in real life. I played Rachmaninov. Yet I approached the piano bridge semi-professionally for 11 years, usually more or less like kids approach computers without a partner. Nowadays I’ve taken a bit nowadays: they’re barely out of the womb of distance from that, because I’ve become so and they’re already banging away on the much busier … keys. So the idea of an abstract piano concert could have given me a very big headache. Knaifel: Oleg, how would you say the cards But because this was a specific piano concert are shuffled inBridge ? and Oleg was participating in it, I decided to accept the challenge. The proposal became a Malov: Very originally! For instance, we new milestone in our collaboration. What’s don’t even start like you’re supposed to, more, it fell exactly on the 40th anniversary of with 13 cards! But if you put the whole ‘pile’ our friendship and on Oleg’s 60th birthday. together, you get a classical old Viennese orchestra. Where does the name of the piece come from, and what are the similarities Knaifel: Oleg’s partner in the first part is the between Bridge and the card game of that glockenspiel, by the way; the other pair con- name? sists of two very tiny flutes. That’s all. That’s Knaifel: It has to do with the fact that Oleg is the first ‘game’. a fanatic bridge player. He is an impassioned player no matter what, that’s very important. Malov: Bridge has another important figure: And of course, outwardly, the piece resembles the conductor. He corresponds with the the game: I hope it’s obvious that the number arbiter of the card game, who announces the of instruments corresponds with the 52 cards beginning and the end of a round. After a pre- in a game of cards. The setup of the soloist specified time, the players are obliged to end and the three orchestras corresponds to the their game, write down the results and gather four players at a bridge table, with the conduc- up the cards. So he has a supervisory function tor in the middle. and is present at all of the tournaments. Malov: Bridge is a game that you play in Knaifel: The score stipulates a dual role for pairs. It’s a culture, and also an extremely the conductor: at times his movements are complicated game in terms of technique. It’s inseparably connected with the soloist and no coincidence that there is a sports variation the three orchestras; at other times he himself of bridge, perhaps the only game in the world is a soloist, in which he soundlessly plays a that has that. The Bridge Federation also visual role with his hands, fingers, or two exists in Saint Petersburg. It is hard enough batons. So a radio broadcasting of this cannot 3 Programma Delen Parts Diabolus in Musica 1. o.l.v. conducted by Antoine Guerber tempo 1 / vivo ­­­­­- polyphones 1-3 Erik Bosgraaf, blokfluitenrecorders 11. Roderik de Man (1941) tempo 2 / largissimo - polyphones 4-6 Plainte (2011) voor sopraninoblokfluit & cd for sopranino recorder & CD iii. wereldpremière world premiere tempo 3 / allegro - polyphones 7-9 tempo 4 / andante - polyphones 10-11 Jacob Obrecht (ca. approx 1450-1505) tempo 4a / andante - polyphones 10-11 Missa Sicut spina rosam (1497/98) tempo 5 / allegretto - polyphone 12 Kyrie – Gloria – Credo tempo 6 / presto tempo 7 / prestissimo Liza Lim (1966) Weaver-of-Fictions (2007) voor Ganassiblok- iv. (quasi cadenza) fluitfor Ganassi recorder tempo 8 / adagietto - polyphones 22-25 Nederlandse première Dutch premiere Josquin Desprez (ca. approx 1450-1521) La déploration sur la mort de Jean Ockeghem (Nymphes des bois) (ca. approx 1498) Jacob Obrecht (1457/1458-1505) Missa Sicut spina rosam (1497/98) Sanctus – Agnus pauze interval Radio Kamer Filharmonie o.l.v. conducted by Martyn Brabbins Oleg Malov, diverse klavieren various keyboards Erik Bosgraaf, blokfluitrecorder Alexander Knaifel (1943) Bridge (2006-07) dances of ascents voor polyklavier en drie orkesten for polyclavier and three orchestras Nieuw werk in opdracht van NTR, wereld- première Commissioned by NTR, world premiere 4 Dances of ascents oorspronkelijk als een blokfluitstudie voor haar landgenote Genevieve Lacey, die op 26 mei 2007 de première van de definitieve versie Het programma is samengesteld rond een ervan verzorgde, in het Iwaki Auditorium in nieuw werk van de Russische componist Melbourne. De titel Weaver-of-Fictions is een Alexander Knaifel (1943). Het gedeelte verwijzing naar een van de namen die in de voor de pauze wordt gepresenteerd als een antieke oudheid aan de godheid Eros gegeven doorlopend geheel, samengesteld uit werken werden en wordt als zodanig gebruikt in het van drie verschillende componisten die in tijd libretto dat Patricia Sykes schreef voor Lims en plaats ver van elkaar af staan: de Nederlan- opera The Navigator, waarin de blokfluitsolo ders Roderik de Man (1941), Jacob Obrecht later als prelude is opgenomen. (1450-1505), Josquin Desprez (ca. 1450-1521) en de Australische Liza Lim (1966). De recente werken voor blokfluit van Roderik de Man en Liza Lim staan in het gedeelte Roderik de Man schreef op verzoek van de voor de pauze zij aan zij met muziek van een NTR het nieuwe werk Plainte voor sopraan- half millennium geleden. Jacob Obrecht en blokfluit en elektronica. De uitvoering door Josquin Desprez behoren tot de grootste Erik Bosgraaf in het Holland Festival is componisten van hun tijd. In beide ge- de wereldpremière van het werk. Voor de programmeerde werken is bovendien een elektronische partij van Plainte gebruikte De belangrijke rol weggelegd voor de derde Man fragmenten van de muziek van Jacob grootmeester van de polyfonie van de Lage Obrecht, die hij aan elektronische bewer- Landen, de één generatie oudere Johannes kingen onderwierp. De blokfluit zweeft Ockeghem. Dit programmaonderdeel wordt ogenschijnlijk vrijelijk, maar in werkelijkheid uitgevoerd door de zangers van Diabolus in nauwkeurig getimed, boven deze elektroni- Musica onder leiding van Antoine Guerber sche partij. Over de titel (Frans: ‘weeklacht’ of en blokfluitist Erik Bosgraaf. ‘aanklacht’) zegt de componist dat hij verwijst naar de atmosfeer die deze geluiden bij hem Volgens programmamaker Robert Nasveld opriepen. De partituur schrijft voor dat de was Knaifel aangenaam verrast toen hij uitvoerende op een voetstuk van ongeveer 1 hoorde dat zijn werk gekoppeld zou wor- meter hoog staat. Het dramatisch hoogtepunt den aan een mis van Jacob Obrecht. Diens van het werk komt wanneer de blokfluitist Missa Sicut spina rosam wordt in twee delen zijn instrument op de grond moet laten vallen uitgevoerd: het Kyrie, Gloria en Credo, en en het bekende schilderij De schreeuw van het Sanctus en Agnus dei. In de jaren 80 Edvard Munch moet uitbeelden, met de han- van de vijftiende eeuw raakte Obrecht sterk den op de wangen en de in ontzetting open- onder invloed van Johannes Ockeghem gesperde mond. Vervolgens bedekt hij zijn (ca. 1420-1497). Het is onduidelijk of beide ogen, buigt langzaam het hoofd en verstart in componisten elkaar ontmoet hebben bij die houding tot het geluid is uitgeklonken. Ockeghems bezoek aan Vlaanderen in 1484, maar vaststaat dat Obrechts Missa Sicut spina Weaver-of-Fictions uit 2007 is een korte solo rosam, die in de periode daarna ontstaan is, van de Australische componiste Liza Lim vol verwijzingen naar het werk van de oudere voor Ganassiblokfluit. Zij schreef het werk meester zit. In het Agnus dei citeert Obrecht 5 bijvoorbeeld de volledige baspartij van het Bridge – dances of ascents Kyrie uit Ockeghems Missa Mi-mi. De titel Een interview met componist Alexander van de mis verwijst naar een zinsnede uit een Knaifel en pianist Oleg Malov responsorium van Fulbrecht de Chartres, die als bisschop van de beroemde kathedraal aan het begin van het tweede millennium de Op 6 maart 2008 nam Ekaterina Blazhkova, viering van de geboorte van Maria een impuls musicoloog, een interview af bij componist gaf.