NGHIÊN Cøu PHÂN LOĄI CHI BÀN HĄ (Typhonium) THU0C Hä

26(1): 25-31 T¹p chÝ Sinh häc 3-2004 Nghiªn cøu ph©n lo¹i chi B¸n h¹ ( Typhonium ) thuéc hä r¸y (araceae) ë ViÖt nam nguyÔn v¨n d−, vò xu©n ph−¬ng ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt Chi B¸n h¹ (Typhonium) bao gåm kho¶ng circinnatum ® ®−îc m« t¶ bëi Hetterscheid vµ h¬n 60 loµi ®−îc ph©n bè réng ri ë çc vïng ¸ cs. N¨m 2001, trong t¹p chÝ Aroideana, 2 bµi nhiÖt ®íi vµ nhiÖt ®íi cña Nam vµ §«ng Nam ¸ b¸o liªn tiÕp ® m« t¶ 17 loµi míi cña Th¸i Lan tíi §«ng B¾c ch©u óc, tõ NhËt B¶n tíi Ên §é. vµ 3 loµi míi cña ViÖt Nam [4, 6]. Ngoµi ra, çc Nã lµ chi cã sè loµi lín nhÊt vµ ®a d¹ng nhÊt nghiªn cøu kh¸c nh− nghiªn cøu vÒ h¹t phÊn trong t«ng Areae, ph©n hä Aroideae thuéc hä ®−îc tiÕn hµnh bëi Grayum (1986), hay nghiªn R¸y (Araceae). cøu rÊt quan träng vÒ cÊu tróc th©n cñ cña chi nµy bëi Murata (1984, 1988, 1990), v.v... ë ViÖt C«ng tr×nh chuyªn kh¶o ®Çu tiªn vÒ chi Nam, çc loµi cña chi nµy còng ®−îc ®Ò cËp Typhonium ®−îc viÕt bëi Engler [1]. Trong c«ng trong mét sè tµi liÖu. N¨m 1942, 3 loµi phæ biÕn tr×nh nµy, 23 loµi ® ®−îc m« t¶. TiÕp theo lµ ® ®ù¬c ghi nhËn lµ cã ë ViÖt Nam trong Thùc c«ng tr×nh cña Gagnepain viÕt vÒ hä R¸y ë vËt chÝ §¹i c−¬ng §«ng D−¬ng [2]. Tíi n¨m §«ng D−¬ng, trong ®ã 5 loµi míi cña chi 1993, Ph¹m Hoµng Hé bæ sung thªm 1 loµi cña Typhonium ® ®−îc m« t¶ [2]. Nh÷ng nghiªn chi nµy cho hÖ thùc vËt ViÖt Nam [14]. cøu cña çc t¸c gi¶ kh¸c sau nµy còng ® bæ sung thªm nhiÒu loµi míi cho chi Typhonium [3, Tõ khi ®−îc thiÕt lËp bëi Schott n¨m 1829, 4, 7, 8]. Nicolson vµ Sivadasan ® chØ râ nh÷ng chi Typhonium ® vµi lÇn ®−îc ®Ò cËp trong çc ®Æc ®iÓm kh¸c biÖt vµ chØnh lý vÒ mÆt danh c«ng tr×nh chuyªn kh¶o. Trong çc c«ng tr×nh ph¸p 4 loµi phæ biÕn lµ Typhonium blumei, nµy, çc t¸c gi¶ ® ®−a ra çc hÖ thèng biÓu hiÖn Typhonium flagelliforme, Typhonium roxbughii mèi quan hÖ hä hµng cña çc loµi trong chi. vµ Typhonium trilobatum [13]. Cïng víi Murata N¨m 1879, khi nghiªn cøu chi Typhonium , vµ Iwatsuki, Duangchai Sriboonma ® nghiªn Engler chia chi nµy thµnh 2 ph©n chi (subgenus) cøu chi Typhonium trong mét c«ng tr×nh chuyªn Eutyphonium vµ Heterostalis . Subg. kh¶o kh¸c [15]. Trong c«ng tr×nh nµy, çc t¸c Eutyphonium ph©n biÖt víi subg. Heterostalis gi¶ ® giíi thiÖu mét hÖ thèng míi cña chi bëi kh«ng cã hoa bÊt thô h×nh chuú gi÷a phÇn Typhonium , chØ râ çc ®Æc ®iÓm ®Ó ph©n biÖt hoa ®ùc vµ phÇn hoa çi. Hai ph©n chi nµy sau çc section kh¸c nhau vµ m« t¶ thªm 1 loµi míi bÞ gi¶m xuèng bËc nh¸nh (section) trong c«ng cho khoa häc dùa trªn mÉu tiªu b¶n ®−îc tr×nh cña Engler n¨m 1920, khi «ng nghiªn cøu Hayata thu tõ ViÖt Nam n¨m 1921. GÇn ®©y, chi nµy lÇn thø 2. N¨m 1990, sau khi nghiªn cøu liªn tiÕp çc nghiªn cøu vÒ chi Typhonium ® cÊu tróc ph¸t sinh chåi sinh tr−ëng cña th©n cñ ®−îc çc nhµ thùc vËt häc tiÕn hµnh. N¨m 2000, Typhonium , Murata ® dùa trªn ®Æc ®iÓm kiÓu 2 chuyªn gia vÒ R¸y ë ch©u ¢u sau khi nghiªn ph¸t sinh chåi sinh tr−ëng ë th©n cñ ®Ó s¾p xÕp cøu rÊt kü mèi liªn quan gi÷a hai chi çc loµi trong chi vµo çc nhãm kh¸c nhau [9, Sauromatum vµ Typhonium , ® s¸p nhËp chi 10]. Dùa trªn quan ®iÓm cña Murata, kÕt hîp Sauromatum vµo chi Typhonium [5]. Còng trong víi çc ®Æc ®iÓm kh¸c nhau cña l¸ v¶y, phiÕn l¸, c«ng tr×nh nµy, mét loµi míi Typhonium hoa bÊt thô... Sriboonma D. et al. ® s¾p xÕp çc C«ng tr×nh ®−îc sù hç trî kinh phÝ cña Ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu c¬ b¶n 25 loµi thuéc chi Typhonium trong 5 nhãm kh¸c h×nh nãn thu«n, nhiÒu khi h×nh dïi m¶nh, nhau. §ã lµ çc section: sect. Gigantea th−êng cã mÇu s¾c sÆc sì, lé râ khi hoa në. Hoa Sriboonma D. vµ J. Murata; sect. Hirsuta ®¬n tÝnh, trÇn; bÇu h×nh trøng tíi bÇu dôc, nóm Sriboonma D. vµ J. Murata; sect. Diversifolia nhuþ h×nh ®Üa, vßi nhuþ kh«ng, 1 «, 1-3 non; Sriboonma D. vµ J. Murata; sect. Pedata non th¼ng, ®Ýnh gèc; nhÞ hîp thµnh nhãm 2-3, Sriboonma, D. vµ J. Murata vµ sect. Typhonium . çc nhÞ th−êng rêi; bao phÊn h×nh trøng tíi bÇu Trong nghiªn cøu cña chóng t«i, çc loµi trong dôc, më b»ng lç ë ®Ønh hoÆc khe ë bªn. Qu¶ chi nµy ë ViÖt Nam ®−îc s¾p xÕp trong 2 mäng h×nh trøng, cã 1-2 h¹t. section: sect. Pedata vµ sect. Typhonium theo hÖ Lectotypus: T. trilobatum (L.) Schott thèng cña Sriboonma D. vµ cs. [15]. (selected by Nicolson 1967). Typhonium Schott - B¸n h¹ Khãa ®Þnh lo¹i çc loµi Typhonium ë ViÖt Nam Schott, 1829. Wiener Zheischr. Kunst 1829 1A. L¸ v¶y ph¸t triÓn; th©n cã chåi bªn ë vÞ trÝ (3): 732; Schott, 1858. Gen. Aroid. t. 17; Schott, d−íi vÞ trÝ l¸ tËn cïng ............... (sect. Pedata ) 1860. Prodr. Syst. Aroid. 105; Engl. 1879. in DC. Monogr. Phan. 2: 609; Benth. & Hook. f. PhiÕn l¸ xÎ d¹ng bµn ®¹p, 7-11 thuú; hoa 1883. Gen. Pl. 3(2): 967; Hook. f. 1893. Fl. Brit. bÊt thô h×nh chuú ë d−íi, h×nh sîi ë trªn Ind. 6: 509; Engl. 1920. Pflanzenr. 73 (4, 23 F): .................................................. 1. T. horsifieldii 108; Gagnep. 1942. Fl. GÐn Indoch. 6: 1174; H. 1B. L¸ v¶y nhá khã nhËn thÊy; th©n cã chåi bªn Li, 1979. Fl. Reip. Pop. Sin. 13 (2): 101; Nicols. ë vÞ trÝ trªn vÞ trÝ l¸ tËn cïng ..................... & Sivadasan, 1981. Blumea 27: 487; Hay A. (sect. Typhonium ) ...................................... 2 1993. Blumea 37(2): 347; Sribooma D. et al. 2A. PhiÕn l¸ xÎ ch©n vÞt 5 thuú ........................ 3 1994. Journ. Fac. Sci. Univ. Tokyo, III. 15: 255. 2B. PhiÕn l¸ nguyªn hay xÎ 3 thuú .................. 4 Cá nhá tíi võa, th−êng xanh hay rông l¸. Th©n cñ th−êng h×nh trô, côt ë gèc hoÆc h×nh 3A. L¸ th−êng chØ cã 1, Ýt khi 2 l¸; thuú l¸ h×nh cÇu kh«ng ®Òu, vá ngoµi vµ bªn trong tr¾ng. RÔ trøng thu«n tíi h×nh m¸c, kh¸ réng, hÑp Ýt, th−êng m¶nh. L¸ th−êng cã vµi l¸ cïng tån nhÊt 2 cm ........................ 2. T. bachmaense t¹i, hiÕm khi mét l¸; cuèng l¸ dµi tõ vµi cm tíi 3B. Th−êng cã vµi l¸; thuú l¸ h×nh m¸c hÑp, 40 cm, th−êng m¶nh, cã bÑ ng¾n; phiÕn l¸ réng nhÊt 12 mm ..................... 3. T. lineare nguyªn, h×nh tam gi¸c tíi h×nh trøng, h×nh tim 4A. PhiÕn mo cã gèc h×nh trøng hay h×nh tam tíi h×nh ®Çu tªn, xÎ 3 thuú tíi xÎ ch©n vÞt 5-7 gi¸c thu«n, phÇn trªn kÐo dµi rÊt nhiÒu thuú, cã khi xÎ d¹ng bµn ®¹p tíi 11 thuú; g©n l¸ thµnh d¹ng phiÕn hÑp hay d¹ng sîi, cuén h×nh l«ng chim, g©n bªn Ýt khi râ. B«ng mo hay h¬i xo¾n l¹i, máng, nh¹t mÇu th−êng ®¬n ®éc vµ xuÊt hiÖn cïng víi l¸. Cuèng ................................................................... 5 b«ng mo th−êng ng¾n, bao bëi l¸ v¶y hoÆc kh«ng. Mo chia 2 phÇn, phÇn èng ë d−íi, h×nh 4B. PhiÕn mo h×nh trøng hay h×nh tam gi¸c cÇu hay h×nh trøng, tån t¹i; phÇn phiÕn ë trªn, réng, phÇn trªn thu«n nhän dÇn nh−ng h×nh tam gi¸c tíi h×nh trøng, ®«i khi h×nh m¸c kh«ng thµnh phiÕn hÑp hay thµnh sîi, kh¸ hÑp, dµi, ®Ønh cuén hay xo¾n, th−êng cã mÇu dÇy, th−êng ®á hång tíi ®á ®Ëm s¾c sÆc sì, sím rông. B«ng kh«ng cuèng, chiÒu ................................................................... 9 dµi biÕn ®æi; phÇn mang hoa çi th−êng h×nh trô 5A. PhÇn trôc b«ng gi÷a phÇn hoa ®ùc vµ phÇn tíi nãn côt, rÊt ng¾n, th−êng vµi milimÐt, ®«i khi hoa çi phñ ®Çy hoa bÊt thô; hoa bÊt thô 2 chØ cã vµi hµng hoa; phÇn mang hoa ®ùc th−êng lo¹i, h×nh sîi ë phÝa trªn vµ h×nh chuú ë h×nh trô hoÆc h×nh bÇu dôc, çc hoa xÕp dµy phÝa d−íi .......................

NGHIÊN Cøu PHÂN LOĄI CHI BÀN HĄ (Typhonium) THU0C Hä

Details

Download

Copyright

We respect the copyrights and intellectual property rights of all users. All uploaded documents are either original works of the uploader or authorized works of the rightful owners.

Support