w Południowa ściana Lhotse Południowa ściana Lhotse to największe wyzwanie dla himalaistów XX i XXI wieku. Jest ona jedną z największych i najtrudniejszych ścian w całych Hi- malajach. Była wielokrotnie atakowana zarówno przez wielkie wyprawy oblęż- nicze, w lekkim stylu alpejskim, jak i cał- kowicie w pojedynkę – solo. Czterokrot- nie próbowały ją zdobyć zespoły polskie. W czasie tych wypraw zginęło w ścianie trzech Polaków, w tym najsławniejszy ze sławnych, drugi na świecie (po Reinhol- dzie Messnerze) zdobywca wszystkich 14 ośmiotysięczników Jerzy Kukuczka. To ich pamięci poświęcona jest ta publikacja. w Historia zdobywania południowej Lhotse Na niezaporęczowanym odcinku kotła, na wysokości ok. 8000 m, odpadł od ściany R.Chołda, spadł do jej podstawy i poniósł śmierć. Już w latach 70-ch atakowano tą ścianę. Próbowali tego Japończycy i włoska wyprawa pod kierownictwem R.Cassina z udziałem R.Messnera. Pierwsza zaawansowana próba zdobycia ściany miała miejsce w 1981 roku. Wielooso- bowa wyprawa jugosłowiańska pod kierownictwem Ales Kunavera atakowała ścianę jej lewą częścią poprzez charakterystyczne „płucka”, lewo skos do płd-zach. kotła podszczytowego i nim w prawo do ostrza centralnego filara spadającego ze szczytu głównego. W ataku szczytowym dwaj alpiniści F.Knez i V.Matijevec osiągnęli ostrze filara centralnego na wysokości 8250 m. W tym miejscu sięgające V stopnia trudności techniczne zatrzymały himalaistów i szczytu nie udało się osiągnąć. Kolejna wyprawa – czechosłowacka – wybrała prawą połać ściany. Miała ona miejsce w 1984 roku i kierowana była przez I.Galfy’ego. Droga ta obfitowała w większe trud- ności techniczne ale nie była tak zagrożona lawinami jak droga jugosłowiańska. Wy- prawa ta nie zdołała osiągnąć wierzchołka głównego jednak zakończyła się na szczy- cie Lhotse Shar i linia wspinaczki w piękny, logiczny sposób rozwiązuje „problem” południowej ściany. Większość kolejnych ekspedycji atakowała wierzchołek główny właśnie tą czechosłowacką linią. Wyprawa ta miała więc podstawowe znaczenie w historii zdobywania ściany. Na wierzchołku Lhotse Shar stanęli: najpierw 20.05.1984 Z.Demjan i 21.05.1984 P.Bozik, J.Rakoncaj, J.Steiskal. Droga czechosłowacka wiodła Lhotse 1985 Po lewej Ryszard Pawłowski po prawej Jerzy Kukuczka - fot z arch. Jerzego Kukuczki do płd-wsch. kotła podszczytowego (prawy kocioł) skąd odbiła w prawo na szczyt Lhotse Shar. W 1987 roku polska wyprawa, kierowana tym razem przez Krzysztofa Wielickiego ponowiła próbę. W pierwszej części trwania wyprawy miała miejsce potężna lawi- Kolejne lata to próby polskie. Wszystkie 4 próby odbyły się wzdłuż drogi czecho- na seraków, która spadła z wysokości 7000, na prawo od drogi czechosłowackiej, na słowackiej do płd-wsch. (prawego) kotła podszczytowego na 8000 m, skąd różnymi lodowiec Lhotse. Na lodowcu, niedaleko od bazy znajdował się zespół podchodzący wariantami próbowano się przebić w lewo, poprzez filar centralny do wierzchołka w tym momencie do obozu I. Fala uderzeniowa lawiny oderwała himalaistów od pod- głównego. łoża. W.Fiut odniósł ciężkie obrażenia a Cz.Jakiel poniósł śmierć na miejscu. Tylko M.Dąsalowi nic się nie stało. Po wypadku kontynuowano wyprawę tą samą linią co I tak w 1985 wyprawa kierowana przez Janusza Majera osiągnęła wysokość 8200 m. w 1985 roku. Tym razem postanowiono położyć liny poręczowe w kotle podszczyto- Do najwyższego punktu, na filarze centralnym, dotarli: M.Dąsal, W.Fiut, A.Hajzer. wym. Akcję poręczowania ponad obozem VI prowadził zespół szturmowy A.Hajzer i K.Wielicki. Zespół pokonał bez asekuracji cały kocioł podszczytowy. Zatrzymany zo- K.Wielicki. Po dwóch dniach tej pracy przystąpił on do ataku już na lekko. Po wcze- stał na filarze centralnym przez trudny technicznie próg skalny. Kolejny atak, innym śniej założonych linach szybko dotarł do krawędzi kotła skąd wprost w górę kontynu- wariantem w kotle (wyżej) prowadził zespół R.Pawłowski, R.Chołda, J.Kukuczka ował wspinaczkę terenem skalno-lodowym o IV-tym stopniu trudności, aż na krawędź ale i on musiał zawrócić. Po nieudanym ataku zespół wracał na biwak do obozu VI. filara centralnego na wys.8300. Punkt ten A.Hajzer i K.Wielicki osiągnęli w godzinach wieczornych i zmuszeni zostali do zaimprowizowanego biwaku w wyrąbanej lodo- Jesienią 1989 pod ścianą znowu zjawiają się Polacy. Mały zespół kierowany jest przez wej dziupli. W nocy rozszalał się sztorm i nastepnego dnia wspinaczka nie mogła być Jerzego Kukuczkę, który już dwa lata wcześniej zakończył z powodzeniem program kontynuowana . Wyprawa zakończyła się bez sukcesu choć tak niewiele z pozoru zdobycia wszystkich czternastu ośmiotysięczników. W dalszych latach kariery chciał pozostało drogi do szczytu. się on skoncentrować na pokonywaniu wielkich ścian Himalajów. Jego wyprawa wspinała się tą samą linią co wcześniejsze polskie próby i pokonywała kocioł pod- szczytowy linią Hajzera i Wielickiego z 1987 roku. Ponad kotłem zespół J.Kukuczka – R.Pawłowski atakował po alpejsku, asekurując się liną na sztywno. Ponad nim były główne czwórkowe trudności – skalne, lodowe ale i zdradzieckie odcinki łamliwego, spionowanego śniegu, w którym trudno było o oparcie dla nóg. Tu, tuż pod biwakiem Hajzera/Wielickiego na 8300 z 1987 Jerzy Kukuczka stracił równowagę i odpadł od ściany. Asekurująca go lina pękła. J.Kukuczka spadł do podstawy ściany i zginął. Lhotse 1987 Obóz IV na 7200 m.n.p.m. - fot Artur Hajzer Wiosną 1989 roku A.Hajzer i K.Wielicki ponawiają próbę. Działają tym razem w ramach międzynarodowej wyprawy „Zjednoczonej Europy” pod kierownictwem R.Messnera. Hajzer i Wielicki wchodzą w ścianę w czystym stylu alpejskim tą samą drogą. Pogoda zmusza ich do wielodniowego biwaku na 7200 i w końcu do odwrotu. Podczas tej samej wyprawy próbę ataku podejmuje też zespół francusko-hiszpański Ch.Profit i E.Lucas. Wspinają się po linach poręczowych, zupełnie z prawej, od prze- łęczy Imja Tse. Ich próba też kończy się niepowodzeniem na 7200. Jednak Ch.Profit Lhotse jesień 1989 Ryszard Pawłowski ostatni partner Kukuczki - fot z arch. Jerzego Kukuczki będzie wielokrotnie wracał na płd ścianę Lhotse w latach następnych Lhotse wiosna 1989 Po prawej Artur Hajzer - fot Artur Hajzer Lhotse jesień 1989 Jerzy Kukuczka - fot z arch. Jerzego Kukuczki Wiosną 1990 roku ścianę zaatakował samotnie – solo - rewelacyjny wspinacz sło- verestu. Próby zimowe podejmowali Koreańczycy, samotnie C.Profit i Japończycy. weński Tomo Cesen. Wspinał się on drogą jugosłowiańską z 1981 roku. Według jego Trzema „zimowymi” wyprawami japońskimi kierował Osamu Tanabe. W 2006 roku relacji pokonał on ścianę i stanął na głównym wierzchołku. Jednak ze względu na brak osiągnięto punkt w głównej grani skąd widać było już Everest, do głównego szczytu zdjęć i niespójność relacji środowisko wspinaczkowe uznaje to przejście jako kontro- Lhotse zabrakło 40 metrów deniwelacji. Ze względu na ogólne wyczerpanie wspi- wersyjne i mało wiarygodne. nacze musieli zawrócić. Było to 27 grudnia. Wyprawę należy uznać więc za późno jesienną a nie zimową. Cała akcja górska przebiegała bowiem przed rozpoczęciem się Po 1989 roku do gry włączyli się Rosjanie. Pierestrojka i upadek muru berlińskiego zimy kalendarzowej. Jednak choć nie osiągnięto głównego wierzchołka można uznać umożliwiły himalaistom z tego kraju włączenie się do wspinaczkowej rywalizacji w przejście ściany - z zaznaczeniem, że miało miejsce do grani głównej – jak to się od- najwyższych górach świata. Lata izolacji sprawiły, że Rosjanie byli głodni sukcesu. bywa w górach typu alpejskiego (pokonano drogę ale nie szczyt). Zaczęli od rzeczy najtrudniejszych. Wyprawa na południową ścianę Lhotse miała miejsce jesienią 1990 roku i była symp- tomatyczna, zaczęła się jako ekspedycja Związku Radzieckiego a skończyła jako Ro- syjska. Rosjanie zdobyli ścianę !! Wspinali się nową linią w samym centrum urwiska, filarem centralnym już od samego dołu , od podstawy ściany (na oczach Polaków w 1985 próbę tędy podjął dwuosobowy zespól francuski M.Fouquet i V.Fine do wys.7000). Rosjanie doszli do 8300, do miejsca biwaku Hajzera-Wielickiego z 1987 roku gdzie założyli obóz. Stąd zjechali 60 m do żlebu skąd jeszcze cały dzień szli do wierzchołka i to przy użyciu sprzętu tlenowego. Wieczorem na szczycie stanęli Siergiej Bierszow i Władimir Karatajew. Południowa ściana Lhotse została w końcu pokonana i zdobyta, do tego odbyło się to wybitną, centralnie biegnącą formacją, nie- malże direttisimą. Rangi wspinaczki ujmuje jednak fakt użycia tlenu. Na Lhotse nie powinno to mieć miejsca. Żadna z poprzednich ekspedycji na tej ścianie nie używała sprzętu tlenowego. Użycie tlenu to praktycznie wspinaczka na szczyt o 1000 metrów niższy. Dlatego południowa ściana Lhotse w sportowym stylu pozostawała i pozostaje w dalszym ciągu niezdobyta. W momencie gdy Rosjanie podłączali się do tlenu w obozie na 8300, niedaleko od Południowa ściana Lhotse - fot z arch. Jerzego Kukuczki wierzchołka w południowej ścianie Lhotse był mały, dwuosobowy zespół francuski, wspinający się w czystym stylu alpejskim. Byli to C.Profit i P.Beghin, którzy też wspi- Jak widać południowa ściana Lhotse, największy problem himalajski ciągle czeka na nali się centralnie, lekko na prawo od filara centralnego do kotła podszczytowego, swoje rozwiązanie – przejście bez tlenu jak też i w lekkim, sportowym stylu. Czeka gdzie łączyli się z drogą polską. Ale w kotle, na blisko 8000 m, dalsze trudności i też na przejście zimowe.. warunki zmusiły ich do odwrotu. W latach 90-tych i w XXI wieku popularność ściany nie była już tak duża ale mia- ły miejsce istotne próby. Tym razem wspinacze koncentrowali się