P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz CEDYNIA (343) i STARA RUDNICA (383) Warszawa 2009 Autorzy: Jerzy Król *, Sylwia Maru ńczak *, Krystyna Bujakowska **, Paweł Kwecko ***, Anna Pasieczna *** Hanna Tomassi-Morawiec *** Główny koordynator MG śP: Małgorzata Sikorska-Maykowska *** Redaktor regionalny (plansza A): Albin Zdanowski *** Redaktor regionalny (plansza B): Anna Gabry ś-Godlewska*** we współpracy z Joann ą Szyborsk ą-Kaszyck ą *** Redaktor tekstu: Przemysław Karcz *** * – Przedsi ębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu PROXIMA SA, ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław; ** – Przedsi ębiorstwo Geologiczne POLGEOL SA, ul. Berezy ńska 39, 03-908 Warszawa; *** – Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; ISBN 83 ©Copyright by PIG and M Ś, Warszawa 2009 Spis tre ści I. Wst ęp – S. Maru ńczak ............................................................................................................ 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – S.Maru ńczak .............................................. 4 III. Budowa geologiczna – S. Maruńczak ................................................................................. 7 IV. Zło Ŝa kopalin – J. Król, S. Maru ńczak ............................................................................. 12 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin – J. Król, S. Maru ńczak .............................................. 15 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin – J. Król, S. Maru ńczak ........................ 17 VII. Warunki wodne – S. Maru ńczak ...................................................................................... 19 1. Wody powierzchniowe – S. Maru ńczak .................................................................. 19 2. Wody podziemne – S. Maru ńczak ........................................................................... 20 VIII. Geochemia środowiska.................................................................................................... 23 1. Gleby – P. Kwecko, Anna Pasieczna ...................................................................... 23 2. Pierwiastki promieniotwórcze – H. Tomassi-Morawiec .......................................... 26 IX. Składowanie odpadów – K. Bujakowsk a........................................................................... 28 X. Warunki podło Ŝa budowlanego – S. Maru ńczak ................................................................. 34 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu – S. Maru ńczak ............................................................... 35 XII. Zabytki kultury – S.Maru ńczak ...................................................................................... 41 XIII. Podsumowanie – S. Maru ńczak, K. Bujakowska............................................................. 42 XIV. Literatura ........................................................................................................................ 44 I. Wst ęp Arkusze Cedynia i Stara Rudnica Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 opracowane zostały w Przedsi ębiorstwie Geologicznym we Wrocławiu PROXIMA SA (plan- sza A) oraz w Pa ństwowym Instytucie Geologicznym i Przedsi ębiorstwie Geologicznym Pol- geol SA (plansza B), zgodnie z „Instrukcj ą opracowania Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 wydan ą przez Pa ństwowy Instytut Geologiczny (Instrukcja..., 2005). Za pod- kład posłu Ŝyły mapy topograficzne w układzie „1942”, arkusze Cedynia (Oderberg) i Rudnica (Bad Freienwalde/Oder). Do realizacji arkusza wykorzystano materiały archiwalne Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000, arkusze Cedynia (Bujakowska i inni, 1999) oraz Stara Rudnica (Woli ński, 1999). Mapa geo środowiskowa zawiera dane zgrupowane w sze ściu warstwach informacyj- nych: kopaliny, górnictwo i przetwórstwo kopalin, wody powierzchniowe i podziemne, geo- chemia środowiska, składowanie odpadów, warunki podło Ŝa budowlanego oraz ochrona przy- rody i zabytków kultury. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ństwowej zajmuj ących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospo- darowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w mapie mog ą by ć wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju woje- wództwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a tak Ŝe w opracowa- niach ekofizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe stanowi ą po- moc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony śro- dowiska oraz planów gospodarki odpadami. W celu opracowania tre ści mapy zbierano materiały w nast ępuj ących instytucjach: Cen- tralnym Archiwum Geologicznym i Banku Danych „Hydro” Pa ństwowego Instytutu Geolo- gicznego w Warszawie, Zachodniopomorskim Urz ędzie Wojewódzkim w Szczecinie, Urz ę- dzie Marszałkowskim Województwa Zachodniopomorskiego w Szczecinie, Wojewódzkim Urz ędzie Ochrony Zabytków w Szczecinie, Regionalnej Dyrekcji Lasów Pa ństwowych w Szczecinie, Zespole Parków Krajobrazowych Doliny Dolnej Odry i Cedy ńskiego Parku Krajobrazowego w Gryfinie oraz Instytucie Uprawy, Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa w Puła- wach. Wykorzystano te Ŝ informacje uzyskane w starostwach powiatowych i urz ędach gmin. Zostały one zweryfikowane w czasie wizji terenowej. 3 Dane dotycz ące złó Ŝ zestawiono w kartach informacyjnych do bazy danych, ści śle zwi ązanej z realizacj ą Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Granice arkusza Cedynia okre ślaj ą współrz ędne geograficzne: 14°00’ do 14°15’ długo- ści wschodniej i 52°50’do 53°00’ szeroko ści północnej i tylko jego wschodnia cz ęść nale Ŝy do terytorium Polski, natomiast arkusz Stara Rudnica obejmuje w wi ększej cz ęś ci terytorium Niemiec i wyznaczaj ą go współrz ędne geograficzne 14°00’–14°15’długo ści wschodniej i 52°40 ’–52°50 ’ szeroko ści północnej. W dalszej cz ęś ci pod okre śleniem „obszar arkusza Ce- dynia, Stara Rudnica” naleŜy rozumie ć tylko ich polsk ą cz ęść . Administracyjnie obszary obu arkuszy nale Ŝą do województwa zachodniopomorskiego (z siedzib ą władz wojewódzkich w Szczecinie), powiatu Gryfino z siedzib ą władz powiato- wych w Gryfinie i dwóch gmin – Cedynia i Chojna. Cedynia i Chojna maj ą prawa miejskie. Według podziału fizycznogeograficzego Polski (Kondracki, 2002) omawiany obszar znajduje si ę w mezoregionach: Dolina Dolnej Odry (makroregion Pobrze Ŝe Szczeci ńskie na- le Ŝą cy do podprowincji Pobrze Ŝa Południowobałtyckie), Pojezierze My śliborskie (makrore- gion Pojezierze Zachodniopomorskie), Równina Gorzowska (makroregion Pojezierza Połu- dniowopomorskie), Kotlina Freienwaldzka (makroregion Pradolina Toru ńsko-Eberswaldzka), wchodz ące w skład podprowincji Pojezierza Południowobałtyckie. Wszystkie te jednostki le Ŝą w obr ębie prowincji Ni Ŝ Środkowoeuropejski (fig. 1). Powierzchni ę arkuszy w przewadze zajmuje dolina Odry z jej starorzeczami i rozlewi- skami, a tylko w niewielkim procencie – wzgórza nadodrza ńskie. Cz ęść obszaru wy Ŝynnego osi ąga wysoko ści ponad 50 m n.p.m. Dolin ę Odry pokrywaj ą w przewadze gleby madowe rozwijaj ące si ę w warunkach bardzo wysokiego poziomu wód gruntowych. Na obszarze tym wyst ępuj ą głównie ł ąki. Na obszarach tarasów piaszczystych i na wysoczyznach lodowcowych wyst ępuj ą gleby darniowo-bielicowe i bielicowe, poro śni ęte przewa Ŝnie lasem sosnowym. Zasadnicze jednostki geomorfologiczne stanowi ą: Dolina Dolnej Odry na zachodnim obrze Ŝeniu arkusza Cedynia oraz wysoczyzna Pojezierza My śliborskiego. Główne formy rze źby terenu s ą pochodzenia lodowcowego, wodnolodowcowego i rzecznego (akumulacyjne i erozyjne). Do form pochodzenia lodowcowego nale Ŝą : wysoczyzna morenowa płaska – po- łudniowa jej cz ęść , mi ędzy Osinowem Dolnym a Radostowem; wysoczyzna morenowa falista – niezbyt rozległy obszar mi ędzy Bielinkiem i Lubiechowem Dolnym oraz wzgórza moreno- we (Stary Kostrzynek-Stara Rudnica-Radostów, na wschód od wsi Piasek oraz w okolicy Lu- biechowa Górnego i Dolnego). 4 Fig. 1. Poło Ŝenie arkuszy Cedynia i Stara Rudnica na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kon- drackiego (2002) 1 – granica podprowincji, 2 – granice makroregionów, 3 – granice mezoregionów, 4 – granica pa ństwa, 5 – wi ększe jeziora Prowincja: Ni Ŝ Środkowoeuropejski Podprowincja: Pobrze Ŝe Południowobałtyckie Makroregion: Pobrze Ŝe Szczeci ńskie Mezoregiony Pobrze Ŝa Szczeci ńskiego: 313.24–Dolina Dolnej Odry; 313.28–Równina Wełty ńska Podprowincja: Pojezierze Południowobałtyckie Makroregion: Pojezierze Zachodniopomorskie Mezoregion Pojezierza Zachodniopomorskiego: 314.41–Pojezierze My śliborskie Makroregion: Pojezierze Południowopomorskie Mezoregion Pojezierza Południowopomorskiego: 314.61–Równina Gorzowska Makroregion: Pradolina Toru ńsko-Eberswaldzka Mezoregion Pradoliny Toru ńsko-Eberswaldzkiej: 315.32 Kotlina Freienwaldzka (Oderbruch) Na północ od Lubiechowa Dolnego wyst ępuje misa wytopiskowa wypełniona piaskami wodnolodowcowymi. Do form pochodzenia wodnolodowcowego nale Ŝą równiny sandrowe (na północ od Lubiechowa Dolnego i na południe od Radostowa), kemy (na północ i zachód od Lubiechowa Dolnego), rynny subglacjalne, doliny wód roztopowych i zagł ębienia powsta- łe po martwym lodzie. Formy pochodzenia rzecznego w postaci den dolin rzecznych, tarasów 5 akumulacyjnych zalewowych,