Herman Gorter samenstelling Gerrit Borgers, Enno Endt, Jan Hulsker, Jurriaan Schrofer en Ellen Warmond bron Gerrit Borgers, Enno Endt, Jan Hulsker, Jurriaan Schrofer en Ellen Warmond, Herman Gorter (Schrijversprentenboek 12). De Bezige Bij, Amsterdam / Nederlands Letterkundig Museum en Documentatiecentrum, Den Haag 1966 Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/borg006herm01_01/colofon.htm © 2008 dbnl / erven Gerrit Borgers / erven Enno Endt / erven Jan Hulsker / Jurriaan Schrofer en Ellen Warmond i.s.m. 2 [Herman Gorter] Omziende zie ik, dat ik, trots alle smart, eene rijke ontwikkeling heb doorgemaakt. De poëzie, die mij leidde, is blijkbaar zelve bij het leven onzer eigen klassemaatschappij ter school geweest. Den laatsten bloei der groote burgerlijke poëzie heb ik in mij zelf beleefd. Het demokratische naturalisme heb ik in het sensitivisme poëtisch gevoeld. Een oogenblik dreigde mij te vallen in de oude dwaling der bourgeoisie, de metaphysica, hier reactie. Maar gelukkig heeft het opkomende proletariaat en mijn liefde voor het leven mij gered, en ik ben als krachtig schipbreukeling van het schip der bourgeoisie in het land der arbeiders aangekomen. Herman Gorter 3 7 Handschrift van het gedicht ‘Mijn beeld’ uit 1912, dat de bundel ‘Verzen I’ van 1928 opent. Herman Gorter 4 Biografie 1864 26 november: geboren te Wormerveer, Zaanweg 36, als tweede zoon van Simon Gorter, Doopsgezind predikant, en Johanna Catharina Lugt. 15 december: zijn vader vertrekt naar Arcachon in Zuid-Frankrijk, in verband met zijn tuberculose. 1865 februari: zijn moeder gaat met haar twee zoontjes, Douwe (geb. 1862) en Herman, eveneens naar Arcachon. 1866 15 april: het gezin Gorter keert terug naar Wormerveer. November: geboorte van zijn zusje Nina. 1870 15 maart: verhuizing naar Amsterdam, waar zijn vader hoofdredacteur van het Nieuws van den Dag wordt. Het gezin vestigt zich Oude Teertuinen 11 (thans Prins Hendrikkade 77; het oorspronkelijke pand is afgebroken). 1871 5 juni: zijn vader overlijdt in een hotel te Rhenen, Gelderland. September: het gezin verhuist naar Prinsengracht 73. 1873 April: het gezin verhuist naar Amstel 165. 1877 Mei: het gezin verhuist naar Prof. Tulpstraat 25 hs. September: wordt ingeschreven als leerling van het stedelijk (later Barlaeus-) gymnasium aan het Singel, tegenover de Bloemmarkt. Is veelal primus van zijn klas. Leest Multatuli en Milton. 1882 20 maart: oprichting van de cricketclub RUN. Mei: verhuizing van het gezin naar Amsteldijk 9 hs. 1883 Juni: slaagt voor het eindexamen gymnasium. Oktober: gaat klassieke talen studeren aan de Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam. Groentijd en lidmaatschap Amsterdams Studentencorps. Kennismaking met Alphons Diepenbrock. 15 oktober: inauguratie dispuutgezelschap U.N.I.C.A. Houdt lezingen en levert kritiek op die van anderen. 14 december: lezing over godsdienst der Grieken. 1884 10 maart: lezing over de vestiging der Nederlanders in Indië. Zomer: kennismaking met Aegidius W. Timmerman. 1885 4 februari: lezing over Woutertje Pieterse. 18 mei: lezing over Horatius. 18 november: wordt honorair lid van U.N.I.C.A. 17 december: slaagt voor zijn kandidaatsexamen. 1886 Herman Gorter 22 juni: geïntroduceerd op de laatste vergadering van het gezelschap ‘Flanor’, de bakermat van De Nieuwe Gids. Juli: zijn moeder raadt hem de publikatie van vroeg werk (Lucifer?) in De Nieuwe Gids af. Augustus: verlooft zich met Wies Cnoop Koopmans. 1887 18 april: vroegste datum boven het handschrift van de Mei. 2 mei: verhuist naar Westeinde 7 (thans afgebroken). Juli(?): kennismaking met Willem Kloos. Augustus: logeert op het landgoed Zandbergen bij Amersfoort, waar hij fragmenten van Mei I schrijft. 1888 1 en 3 mei: legt met succes zijn doctoraal examen af. Augustus: cricketwedstrijden; stelt een Gorter's Eleven samen met o.a.R.N. Roland Holst, dat tegen een Engels gastelftal speelt. Zomer: leest Diepenbrock de voltooide fragmenten uit Mei voor. September: kennismaking met Jac. van Looy, aan wie hij eveneens Mei voorleest. 15 november: voltooit Mei. 22 november: biedt Mei ter lezing aan Willem Kloos aan. 17 december: leest de Mei voor aan Willem Kloos en een halve maand later ook aan Frederik van Eeden. 1889 1 februari: debuteert in De Nieuwe Gids met de eerste zang van Mei. 3 februari: wordt vice-voorzitter van de Ned. Cricket Bond. 20 maart: publikatie van Mei, Een gedicht in boekvorm. 11 april: zijn dissertatie over de Griekse poëzie wordt geweigerd door de professoren Pierson en Naber. 25 mei: ‘heiligverklaring’ door U.N.I.C.A. Mei: verhuist met zijn broer Douwe naar Amstel 130. 2 oktober: promoveert op de beeldspraak bij Aeschylus. 11 december: aanstelling als leraar klassieke talen aan het stedelijk (thans Johan van Oldenbarnevelt-) gymnasium te Amersfoort, waar hij zich vestigt Korte Bergstraat 22. 1890 17 juli: trouwt met Wies Cnoop Koopmans. Augustus: rumoer in de pers over zijn sensitieve verzen in De Nieuwe Gids. 1891 Zomer: publikatie van zijn ‘kenteringssonnetten’ in De Nieuwe Gids. 1892 15 maart: overlijden van zijn broer Douwe. Zomer: heeft Verwey en Diepenbrock te logeren. 20-27 augustus: maakt deel uit van het eerste Nederlandse cricketelftal, dat naar Engeland oversteekt om daar wedstrijden te spelen. Speelt in de volgende jaren herhaaldelijk in het Nederlandse cricketelftal mee. 24 september: wijst tijdens zijn inspanning om zich te bevrijden van het leraarschap het redacteurschap van De Nieuwe Gids voorlopig van de hand. December: schrijft Spinozistische verzen. 25 december: wijst nogmaals het redacteurschap van De Nieuwe Gids af, na onaanvaardbare voorwaarden; hem door Kloos gesteld. Herman Gorter 1893 Eind januari: kennismaking met Henriëtte (Roland Holst-) van der Schalk. Herman Gorter 5 31 mei: neemt zijn ontslag als leraar. Geeft voortaan uitsluitend privaatlessen. Vestigt zich te Bussum, 's-Gravelandseweg 66, in een door Berlage gebouwd huis. September: persoonlijke kennismaking met Lodewijk van Deyssel, met wie hij reeds in 1890 en 1891 correspondeerde over hun beider werk. 1895 Voorjaar: publiceert zijn vertaling van Spinoza's Ethica. 1896 Zomer: bestudeert Das Kapital van Marx. 1897 18 april: wordt samen met Henriëtte Roland Holst lid van de Sociaal-Democratische Arbeiders Partij. Draagt gedichten bij aan het socialistisch maandblad De Nieuwe Tijd. 1898 Redacteur van De Nieuwe Tijd, waarin zijn reeks artikelen Kritiek op de litteraire beweging van 1880 in Holland verschijnt. In deze en volgende jaren intensieve propagandistische arbeid (cursussen, debatavonden), vooral in de verkiezingstijden. ± 1900 Bestudeert Dietzgen, Kautsky en vele andere socialistische theoretici. 1903 Kennismaking en vriendschap met de familie Kautsky. Reis door de Harz, eerste kennismaking met de bergen. Verschijning van de (socialistische) Verzen en van zijn eerste politieke brochure, die later door talrijke andere gevolgd wordt. 1905 Verzamelt zijn lyriek onder de titel De school der poëzie (3 delen). Eerste vakantie in Zwitserland, waar hij nadien bijna zonder uitzondering zijn vakanties doorbrengt. 1906 Trekt zich n.a.v. de revisionistische programmaherziening, tijdens het S.D.A.P.-congres te Utrecht, terug uit de partijpropaganda. 1907 Is tijdens het partijcongres te Haarlem officieel woordvoerder van de oppositie tegenover Troelstra. Begint in de eerste jaargang van het links-socialistische weekblad De Tribune met zijn feuilleton Het historisch materialisme, voor arbeiders verklaard. 1909 Februari: sluit zich aan bij David Wijnkoop c.s. na de scheuring in de S.D.A.P. tijdens het buitengewoon congres in Deventer. 14 maart: wordt op het stichtingscongres van de Sociaal-Demokratische Partij lid van het partijbestuur. Vervolgt het geven van lezingen en cursussen en de publikatie van zijn politieke geschriften. 20 maart: treedt toe tot de redactie van De Tribune, waar hij tot 1916 deel van uitmaakt. 1911 Verblijft ten behoeve van zijn literaire werk sinds dit jaar regelmatig voor langere tijd in Bergen N.-H. Herman Gorter Krijgt na de voltooiing van de eerste versie van Pan een langdurige lichamelijke inzinking. Sindsdien steeds perioden van ziekte. 1912 Bezoekt met Wijnkoop het Internationale Socialistische Vredescongres te Bazel. 1913 Opnieuw grote propagandistische activiteit in de arbeiderscentra t.b.v. de S.D.P. 1914 Schrijft n.a.v. de wereldoorlog de brochure Het imperialisme, de wereldoorlog en de sociaal-democratie. 1916 Zwakke gezondheid. Verzamelt zijn dichtwerk in 4 delen. 19 november: overlijden van zijn vrouw. Schrijft naar aanleiding hiervan In memoriam, bij den dood eener communiste, dat postuum gepubliceerd wordt. 1917 Treedt uit de redactie van De Nieuwe Tijd. Krijgt als patiënt toestemming naar Zwitserland te reizen. In Bern nauw contact met uitgeweken Russische revolutionairen. Toenemend verschil van mening met Wijnkoop c.s. over de politieke koers t.o.v. de oorlogvoerende regeringen. 1918 Voorbereiding in Zwitserland van de brochure De wereldrevolutie. Vervreemding van de S.D.P., weldra C.P.H. November: gaat met uitgewezen Russen naar Berlijn. Intensief contact met de Spartakusbund (Rosa Luxemburg, Karl Liebknecht). 1919 Keert terug naar Holland. Sluit zich aan bij de linksradicale oppositie in de Duitse Communistische Partij, die zich in 1920 afsplitst als Kommunistische Arbeiter-Partei Deutschlands; werkt voortaan geheel op internationaal terrein (brochures in het Duits). 1920 Antwoordt op de aanval in Lenins brochure Der ‘Radikalismus’ die Kinderkrankheit des Kommunismus met de brochure Offener Brief an den Genossen Lenin. 24 en 28 november: woont als medevertegenwoordiger