WIĄZOWNICA PAMIĘTA o spaleniu 17 IV 1945 r. wsi i ludobójstwie mieszkańców Wiązownicy, Wołynia oraz Małopolski Wschodniej dokonanych przez nacjonalistów ukraińskich Wiązownica1 2013 Relacja z uroczystości - film można zobaczyć na stronie:www.twojatv.info lub na: http;//vimeo.com/77666495 Oświadczenie Społecznego Komitetu i Posła na Sejm RP Mieczysława Golby na: http:video.com/77670841 Spis treści KS. ADAM REJMAN Proboszcz Parafii Wiązownica Wspomnienia z przygotowań do uroczystości z okazji wmurowania tablicy upamiętniającej tragiczne wydarzenia z 17 IV 1945 roku w Wiązownicy ............................................................... 5 MIECZYSŁAW GOLBA Słowo wstępne .......................................................................................................................................................... 7 MIECZYSŁAW SAMBORSKI Przywracanie pamięci o mordzie w Wiązownicy ..................................................................................................... 8 TADEUSZ PŁACHETKO Wydarzenia dotyczące upamiętnienia i wmurowania tablicy .................................................................................. 9 OD REDAKCJI Wiązownica - powstanie wsi, właściciele, przynależność państwowa i administracyjna do 1944 roku ............................................................................................................................. 10 MARIA WOJTYNA I JAN ŻOŁYNIAK Organizatorzy obrony wsi podczas napadu w dniu 17 IV 1945 roku ................................................................... 12 MIECZYSŁAW SAMBORSKI Największy jednorazowy mord na Polakach na terenie dzisiejszej Polski w Wiązownicy dokonany przez nacjonalistów ukraińskich w dniu 17 IV 1945 r. ..................................................................... 14 MIECZYSŁAW SAMBORSKI Początek i przebieg ludobójstwa dokonanego przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej ............................................................................. 20 Wspomnienia żołnierza AK STANISŁAWA PRYJDY (rocznik 1923), uczestnika walk partyzantki polskiej z bandą UPA w dniu 17.04.1945 r. w Wiązownicy - rozmowę przeprowadził JÓZEF KŁAK ............................................................................................................ 21 MIECZYSŁAW SAMBORSKI Liczba i lista imienna pomordowanych i poległych 17 IV 1945 r. we wsi Wiązownica (pow. Jarosław, woj. podkarpackie) ..................................................................................... 22 JÓZEF KŁAK - MIECZYSŁAW SAMBORSKI Lista mieszkańców Gminy Wiązownica zamordowanych przez nacjonalistów ukraińskich w czasie drugiej wojny światowej i po niej ............................................................. 26 Uroczystości odsłonięcia tablicy upamiętniającej spalenie i zamordowanie mieszkańców Wiązownicy i okolicznych miejscowości przez OUN – UPA w dniu 17 IV 1945 r. .............................................. 28 Relacja z uroczystości - film można zobaczyć na stronie:www.twojatv.info lub na: http;//vimeo.com/77666495 Oświadczenie Społecznego Komitetu i Posła na Sejm RP Mieczysława Golby na: http:video.com/77670841 TREŚĆ TABLICY UPAMIĘTNIAJĄCEJ Choć nawet w ludzkim rozumieniu doznali kaźni, nadzieja ich pełna jest nieśmiertelności. Mdr 3,4 W HOŁDZIE MIESZKAŃCOM WSI WIĄZOWNICA I OKOLICZNYCH MIEJSCOWOŚCI ZAMORDOWANYM PRZEZ OUN – UPA W DNIU 17.04.1945 r. DLA UCZCZENIA BOHATERSKIEJ OBRONY WIĄZOWNICY ORAZ KOŚCIOŁA PARAFIALNEGO PRZEZ KS. PROBOSZCZA JÓZEFA MISIA, ŻOŁNIERZY AK i NOW ORAZ SPOŁECZNOŚĆ LOKALNĄ. DLA UPAMIĘTNIENIA RODZIN INNYCH NARODOWOŚCI, KTÓRE Z NARAŻENIEM ŻYCIA RATOWAŁY MIESZKAŃCÓW WIĄZOWNICY I SĄSIEDNICH WSI. DLA POTOMNYCH KU PAMIĘCI I PRZESTRODZE W 70 ROCZNICĘ LUDOBÓJSTWA DOKONANEGO NA LUDNOŚCI POLSKIEJ PRZEZ OUN-UPA NA WOŁYNIU I W MAŁOPOLSCE WSCHODNIEJ W LATACH 1943 -1947. TABLICĘ OFIARUJE SPOŁECZNOŚĆ WIĄZOWNICY I OKOLICZNYCH MIEJSCOWOŚCI. WIĄZOWNICA, 6 PAŹDZIERNIKA 2013 R. Redakcja: Ks. Adam Rejman, Mieczysław Golba, (red. odpow.), Mieczysław Samborski, Tadeusz Płachetko, Maria Wojtyna, Jan Żołyniak, Józef Kłak, Bogdan Zarzecki. Zdjęcia na okładkach: I – Widok tablicy upamiętniającej, IV – Wiązownica, Kościół rzymskokatolicki pw. św. Walentego i Narodzenia NMP. Fotografie:zb . A. Rejmana (fot. 1, 3-12, 22, 26, 27), zb. M. Golby (fot. 13, 15, 17, 36, 37, 39, 40, 66, 67, 68, okładka tył), zb. A. Króla (fot. 2,18, 41, 42, 43, 44, 47, 48, 51-64, 69), zb. M. Samborskiego (fot. 19, 31, 32, 33, 35, 73, 74, 75), zb. W. Cywrana (fot. 14), zb. T. Płachetko (fot. 16), zb. M. Wojtyny (fot. 20, 28, 29), zb. J. Żołyniaka (fot. 21, 31), zb. S. Magdziaka (fot. 23), zb. F. Mazura (fot. 24), zb. E. Lichończak (fot. 25), zb. J. Kłaka (fot. 34, 38), zb. M. Trojaka (45, 46, 49, 50, 70, 71, 72, okładka przód) © Copyright by „Społeczny Komitet budowy tablicy upamiętniającej spalenie i zamordowanie przez OUN UPA mieszkańców wsi Wiązownica i okolicznych miejscowości”, 37-522 Wiązownica nr 198 ISBN 938275 Skład i druk: Drukarnia eMKa, Wierzawice 874, 37-300 Leżajsk, tel. 17 7877109, www.emka-drukarnia.pl KS. ADAM REJMAN Wspomnienia z przygotowań do uroczystości z okazji wmurowania tablicy upamiętniającej tragiczne wydarzenia z 17 IV 1945 roku w Wiązownicy. Sprawa upamiętnienia mordu dokonanego na mieszkańcach Wiązownicy i okolicznych miejscowości 17.04.1945 r. przez bandę UPA często zaprzątała moje myśli, a każda nieuda- na próba (było ich kilka, podejmowały się jej różne osoby), wywoływała na nowo refleksje. Ta sprawa bardzo mnie dręczyła również dlatego, że otrzymałem w domu patriotyczne wychowanie. Patriotyzmu uczył mnie przede wszystkim mój ojciec, który był podoficerem Korpusu Ochrony Pogranicza i bronił Wilna, a później działał w AK, za co był represjono- wany. Kiedy więc w lipcu 2013 r. przyszła na plebanię grupa parafian z p. posłem M. Golbą, prosząc o wsparcie w tej sprawie, bardzo się ucieszyłem. Widząc wielką determinację tych ludzi, uwierzyłem, że tym razem ich wysiłki mają szansę pozytywnego finału. Zostałem za- poznany ze wstępnymi planami działania. Postanowiliśmy powołać Społeczny Komitet Bu- fot. 1 dowy Tablicy upamiętniającej mord w Wiązownicy i poszerzyć jego skład o mieszkańców okolicznych wsi, które wsparły Wiązownicę w czasie walki w dramatycznym dniu napaści na wieś nacjonalistów ukraińskich. Na spotkaniach Komitetu, które odbywały się w Domu Parafialnym, wybraliśmy w drodze głosowania przewodniczącego, którym został p. Tadeusz Płachetko i wiceprzewodniczącego p. Jana Żołyniaka z Szówska. Dyskutowaliśmy nad wieloma pro- blemami: w jaki sposób uczcić to wydarzenie. Zastanawialiśmy się czy wybudować pomnik, czy wykonać pamiątkową tablicę oraz gdzie ją umieścić w kościele. Dyskusje były bardzo ożywione i padały różne propozycje. Ostatecznie ustalono, że tablica pamiątkowa zostanie wmurowana na zewnątrz kościoła tak, aby była zawsze dostępna dla chcących się pomodlić za ofiary. W czasie spotkań Komitetu powstał też tekst napisu na tablicy. Redagując tekst, trzymaliśmy się zasady, o czym informo- wałem media w wywiadzie, że treść napisu ma oddać należny hołd ofiarom i obrońcom wioski oraz kościoła parafialnego bez obrażania kogokolwiek czy rozdrapywania ran. Na umieszczanie tablicy pamiątkowej w kościele czy na budynku kościoła musi być zgoda Kurii Biskupiej. Dlatego p. Ta- deusz Płachetko- przewodniczący Komitetu, p. poseł M. Golba i ja, jako proboszcz, wybraliśmy się z wizytą do ks. Arcybisku- pa Józefa Michalika. Ks. Arcybiskup przyjął nas bardzo życzliwie, pochwalił pomysł, mówiąc, że trzeba budować pojednanie na prawdzie. Z uwagą obejrzał też projekt roboczy tablicy i zasugerował pewne poprawki, które nanieśliśmy. Ponieważ ode- szliśmy od koncepcji umieszczenia na tablicy nazwisk zamordowanych, obawiając się, że kogoś pominiemy, postanowiliśmy wydać okolicznościowy biuletyn,w którym umieścimy listę zamordowanych. Na zebraniu Komitetu poproszono mnie, abym zebrał wiadomości o ks. Józefie Misiu i z tego zadania starałem się wy- wiązać. Skorzystałem z materiałów archiwum Kurii Metropolitalnej w Przemyślu odnośnie parafii, w których pracował ks. Miś oraz przeprowadziłem rozmowę z siostrzenicami ks. Misia: p. Józefą Jurkiewicz zamieszkałą w Pełkiniach i p. Marią Florek zamieszkałą w Przeworsku, które okazały mi wielką życzliwość i wypożyczyły wiele pamiątek rodzinnych po ks. Misiu (foto- grafii i dokumentów), za co im bardzo dziękuję. Obie panie i ks. Prałatem Stęchłym odwiedzili także nasz parafialny kościół. Niektóre zdjęcia i dokumenty są za- mieszczone w artykułach, a część zamiesz- czam w moich wspomnieniach z przygoto- wania do tej uroczystości. Dziś, kiedy wracam myślą do 6 paź- dziernika, do tego pięknego dnia, nie tylko ze względu na pogodę, ale przede wszyst- kim na wspaniałą uroczystość religijno- -patriotyczną pod przewodnictwem Ks. Bpa Stanisława Jamrozka, jestem szczerze wdzięczny Bogu za możliwość oddania należnego hołdu zamordowanym w czasie okrutnego napadu na Wiązownicę przez fot. 2 Kościól parafialny w Wiązownicy w dniu uroczystości. ukraińskich nacjonalistów. Swoją wdzięczność kieruję do wszystkich członków Społecznego Komitetu Budowy Tablicy oraz ludzi dobrej woli, któ- rzy swoim zaangażowaniem i pomocą finansową wsparli to dzieło. Dziękuję panu przewodniczącemu Tadeuszowi Płachetko i p. Janowi Żołyniakowi za wielki wysiłek na rzecz przygotowa- nia dokumentacji i samej uroczystości. Dziękuję historykowi p. Mieczysławowi Samborskiemu za życzliwość i wielkie zainteresowanie naszym dziełem, a także udostępnienie swoich opracowań. Dziękuję autorom Biuletynu, którzy swoją pracą