Jak świętowaliśmy Dni Bychawy? Nr 1(17)2006 • Bychawa • 13 czerwca 2006 • NUMER SPECJALNY PROGRAM: 8.00 Rozpoczęcie uroczystości przed budynkiem Z S im. ks. A. Kwiatkowskiego w Bychawie z udziałem pocztów sztandarowych instytucji i organizacji, młodzieży szkolnej, społeczeństwa 8.15 Otwarcie Izby Pamięci Patrona Z S im. ks. A. Kwiatkowskiego w budynku szkoły 8.30 Przemarsz z towarzyszeniem młodzieżowej orkiestry dętej do kościoła parafialnego pw. św. Jana Chrzciciela 9.00 Msza święta z homilią wygłoszoną przez ks. dr. Kazimierza Gajdę prezentującą sylwetkę ks. kan. Do- minika Maja - otwarcie wystawy poświęconej temu kapłanowi z okazji 30. rocznicy śmierci 10.30 Przemarsz na cmentarz, złożenie kwiatów na grobach ks. Antoniego Kwiatkowskiego i ks. Dominika Maja 11.00 Przejście do centrum miasta, poświęcenie i odsłonięcie tablic pamiątkowych na budynkach dawnej spółdzielni „Jedność” i banku spółdzielczego 11.30 Poświęcenie i odsłonięcie popiersia ks. A. Kwiatkowskiego w parku miejskim 12.00 Otwarcie uroczystej sesji Rady Miejskiej w Bychawie w Bychawskim Centrum Kultury przez Przewodniczącego Rady Miejskiej - wystąpienie Burmistrza Bychawy - prelekcja prof. dr. hab. Albina Koprukowniaka (UMCS) o działalności społecznej ks. kan. A. Kwiatkowskiego, proboszcza parafii w Bychawie w latach 1900-1926 - dyskusja - przerwa (przejście do kawiarni) - występ zespołu „Podkowiacy” i chóru szkolnego - „20 lat działalności Bychawskiego Towarzystwa Regionalnego” wystąpienie prezes Marii Dębowczyk 14.00 Zwiedzanie wystawy prezentującej dorobek Bychawskiego Towarzystwa Regionalnego w latach 1986-2006 14.30 Przejście do Z S im. ks. A. Kwiatkowskiego, zwiedzanie Izby Pamięci Patrona 15.00 Obiad dla gości w budynku szkoły 16.00 Zakończenie uroczystości Archiwalne zdjęcia Bychawy sprzed 1939 roku udostępnił pan Maciej Panecki z Warszawy W numerze 80. lat po śmierci ks. Antoniego Kwiatkowskiego Charyzmatyczny społecznik _____________2 30. rocznica śmierci ks. Dominika Maja Obozowy Tarsycjusz ___________________6 680-lecie parafii Od świętych Apostołów Piotra i Pawła do świętego Jana Chrzciciela … – czyli kartki z historii bychawskiej parafii _ 11 100-lecie spółdzielczości Rozwój bychawskiej spółdzielczości ______ 14 100 lat banku spółdzielczego Historia w skrócie ____________________ 17 100-lecie straży pożarnej Spod znaku św. Floriana _______________18 Drodzy Czytelnicy! 60 lat Biblioteki Publicznej 2006 rok jest szczególny dla naszej miejscowości. Przypada- ją w tym roku ważne rocznice wydarzeń, mające wielki wpływ „Biblioteki, jak ludzie, mogą mieć na przeszłość miasta i naszej lokalnej społeczności. ciekawy życiorys...” ___________________20 Działalność społeczna proboszcza bychawskiej parafii w Z opowieści pewnego Czytelnika... _______22 latach 1900-1926 – ks. Antoniego Kwiatkowskiego zaowoco- 20-lecie BTR wała powołaniem do życia wielu organizacji społecznych i in- stytucji, dzięki czemu w Bychawie w pierwszym dwudziestole- „Polska to wiele małych Ojczyzn” ________23 ciu XX wieku, w prowincjonalnym miasteczku, rozwinęła się Schronisko dla Kobiet w Bychawie ma już 20 lat spółdzielczość, polski handel, działał ośrodek kultury, czytel- Kobiety od „Alberta” __________________26 nie i biblioteka. W wielu dziedzinach życia ówczesnych bycha- Dziesięciolecie ŚDS wian, dzięki swoim wielokierunkowym staraniom, ks. Kwiat- To już 10 lat... _______________________ 27 kowski zaznaczył trwały ślad widoczny do dziś. Bychawa miała ogromne szczęście, że do naszej parafii w 1900 roku dziwnym Nasza szkoła zrządzeniem losu trafił tak niezwykły człowiek. Szkoła Podstawowa w Bychawie Warto wspomnieć, że w 2006 roku przypada również 30. – dawniej i dziś ______________________ 31 rocznica śmierci ks. kan. Dominika Maja, bychawskiego pro- boszcza w latach 1958-1976, szlachetnego kapłana wielkiej do- broci, więźnia obozów koncentracyjnych. Bychawa przypo- mni zasługi obu księży podczas uroczystości jubileuszowych „Bychawskie Rocznice” 13 czerwca b.r., w dniu imienin ks. A. Kwiatkowskiego. Warto podkreślić również inne jubileusze, jak choćby 100-lecie bychawskiego banku, straży pożarnej i bychawskiej spółdzielczości. W tym roku mija także 20 lat od Wydawca: GMINA BYCHAWA chwili, gdy grupa miłośników naszej ziemi bychawskiej zało- Adres: Redakcja „Głosu Ziemi Bychawskiej” , 23-100 Bychawa, żyła Bychawskie Towarzystwo Regionalne. Warto wspomnieć, ul. Marsz. J. Piłsudskiego 22, że spośród wielu inicjatyw podjętych przez to stowarzyszenie, tel. (0-81) 56-60-049, 56-60-004 w. 46 redaguje ono tak chętnie przez Państwa czytany, dodatek do Redaktor naczelna: Monika Głazik e-mail: [email protected] GZB – „Głos Regionalistów”. Dyżury redakcji pełnione są codziennie By zapoznać Czytelników z tą kartą naszej historii oraz 15 15 od poniedziałku do piątku w godz. 7 -15 uczcić przypadające tym roku rocznice, został przygotowany Współpraca fotograficzna: R. Rusinek. Nakład: 1000 egz. na tą wyjątkową okazję Numer Specjalny „Głosu Ziemi By- Redakcja nie zwraca tekstów nie zamówionych oraz zastrzega sobie chawskiej”, który Państwo trzymacie w rękach. Zachęcam ser- prawo do ich skracania i adiustowania. Redakcja nie odpowiada decznie do jego lektury, mając nadzieję, że wzbogaci on Pań- za treść zamieszczanych ogłoszeń. stwa domowe biblioteki jako ciekawy dokument znaczących Skład i druk: AWR MAGIC, Lublin, ul. Spadochroniarzy 7, wydarzeń z przeszłości naszego miasta. tel. 0 81 441-13-91, e-mail: [email protected] Monika Głazik Redaktor Naczelna 2 Nr 1(17)2006 Bychaway • NUMER SPECJALNY Maria Dębowczyk Charyzmatyczny społecznik Ksiądz Antoni Kwiatkowski (1861-1926) winąć jego niezwykły charyzmat kapłana-społecznika, inicjatora niezwykłego odrodzenia gospodarczego i spo- łeczno-kulturalnego podlubelskiej prowincji. Prekursor ruchu społecznego Projektem budowy szpitala zdołał ks. Kwiatkow- ski zainteresować grono bychawskich mieszkańców i okolicznych ziemian. Entuzjaści podchwycili pomysł i powstało Bychawskie Towarzystwo Ratowania Cho- rych „Samarytanin”, które gromadziło społeczne środ- ki na ten cel. Jak widać z przytoczonej na wstępie aneg- doty, proboszcz imał się różnych, również niekonwen- cjonalnych, sposobów pozyskiwania funduszy. I udało się! We wrześniu 1909 r. szpital, istniejący do dziś, po- święcił biskup Franciszek Jaczewski. Był jak na owe cza- Fotografia ks. A. Kwiatkowskiego znajdująca się w zakrystii kościoła parafialnego w Bychawie, wykonana przez doskonałego sy nowocześnie wyposażony, z kanalizacją, z salą opera- fotografa z tamtego okresu – Hanaja cyjną i gabinetem położniczym, zaopatrzony w zaplecze gospodarcze - pierwszy taki obiekt w Lubelskiem, poza samym Lublinem. Już sam ten fakt podnosił rangę mia- W jeden z targowych wtorków 1907, a może steczka, w którym z każdego miejsca, z wyjątkiem kil- 1908 r. w Bychawie przez tłum przekupek, pośród ku przyzwoitych zabudowań przy rynku, wyzierała bie- konnych furmanek i ciżby pieszych przeciskał się da, a i zwyczajne zaniedbanie. Słomiane strzechy drew- ksiądz w sutannie z tacą w ręku. Uważnie oko mogło nianych domów bez podłóg, niebrukowane błotniste dostrzec ślady licznych przetarć i reperacji na sfaty- uliczki, dziurawe mosty, rażący brak higieny, pijaństwo. gowanej szacie duchownej. Był proboszczem miej- Oto, co zastał ks. A. Kwiatkowski, gdy w 1900 r. przybył scowej parafii pw. św. Jana Chrzciciela. Korzysta- do Bychawy. Nie przypuszczał, że zwiąże się z nią swym jąc z wtorkowej frekwencji, zbierał co łaska, jednak kapłaństwem na prawie 26 lat, do końca życia, stając się nie na potrzeby kościoła czy parafii, którą objął kil- częścią historii miasta. ka lat temu, w 1900 r. Chodziło o budowę szpitala Miejscowi nie od razu i nie wszyscy akceptowali co- w Bychawie. raz to nowe i, wydałoby się, niewykonalne, pomysły pro- boszcza, ale z czasem przybywało sojuszników. Dzięki Początek drogi jego inicjatywie i niewyczerpanej energii udało się wiele Antoni Kwiatkowski urodził się 8 marca 1861 r. zmienić i unowocześnić: w lecznictwie, oświacie, kultu- w Warszawie, w robotniczej rodzinie Antoniego i Ewy rze, rolnictwie, gospodarce, a zwłaszcza w handlu. Rzad- z Wieczorkiewiczów. Ukończywszy gimnazjum w Pło- ka umiejętność skupiania i jednoczenia wokół siebie lu- cku, zgłosił się w 1886 r. do Seminarium Duchowego w Lublinie i w 1890 r. przyjął święcenia kapłańskie. Po- czątkowo pracował jako wikariusz w lubelskiej parafii św. Pawła, a równocześnie – jako kapelan szpitala św. Wicentego przy ul. Poczętkowskiej (dziś ul. Staszica). W 1891 r. został wikariuszem i katechetą gimnazial- nym w Zamościu, a już w 1894 – proboszczem i dzie- kanem w Hrubieszowie. Z tej parafii, po pięciu latach trudnej pracy w mieszanym wyznaniowo środowisku, został usunięty przez władze carskie. Dzięki interwen- cji biskupa Franciszka Jaczewskiego mógł na nowo pod- jąć obowiązki duszpasterskie jako proboszcz w Czer- niejowie (1899), skąd rok później został przeniesiony Szpital „Samarytanin” tuż po wybudowaniu (1909) 80. lat po śmierci ks. Antoniego Kwiatkowskiego ks. po lat śmierci 80. Antoniego do Bychawy. Właśnie tu miał się w pełni ujawnić i roz- 80. lat po śmierci ks. Antoniego Kwiatkowskiego 3 Tablica w holu szpi- piętrową siedzibę ze sklepem i biurami. Również w tej tala z 1907 dziedzinie Bychawa wyprzedziła inne miasteczka, stając roku, się pionierem spółdzielczości na skalę guberni lubelskiej. fot. W rozwoju spółdzielczości widział ks. A. Kwiatkow- R. Rusinek ski sposób na podwyższenie poziomu życia polskiej pro- wincji. Jako jej entuzjasta znany był w środowisku lu- belskim i w znacznie szerszych kręgach. Uczestniczył w zjeździe centralnego Towarzystwa