P A Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY P A Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJA ŚNIENIA DO MAPY GEO ŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz USTKA (9) Warszawa 2009 Autorzy: KAZIMIERA DOROZ *, JÓZEF KOWALIK *, ANNA PASIECZNA**, PAWEŁ KWECKO**, IZABELA BOJAKOWSKA**, HANNA TOMASSI-MORAWIEC**, ANNA W ĄSOWICZ***, JERZY KRÓL*** Główny koordynator MG śP: MAŁGORZATA SIKORSKA-MAYKOWSKA** Redaktor regionalny planszy A: ALBIN ZDANOWSKI** Redaktor regionalny planszy B: OLIMPIA KOZŁOWSKA** Redaktor tekstu: JOANNA SZYBORSKA-KASZYCKA ** * Przedsi ębiorstwo Geologiczne Sp. z o.o., ul. Hauke Bosaka 3A, 25-214 Kielce ** Pa ństwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa *** PG PROXIMA SA, ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław ISBN ………………. Copyright by PIG and M Ś, Warszawa 2009 Spis tre ści I. Wst ęp – Kazimiera Doroz ................................................................................................. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – Kazimiera Doroz .................................... 4 III. Budowa geologiczna – Kazimiera Doroz .......................................................................... 6 IV. Zło Ŝa kopalin – Kazimiera Doroz ..................................................................................... 9 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin – Kazimiera Doroz .................................................. 12 VI. Perspektywy i prognozy wyst ępowania kopalin – Kazimiera Doroz ............................. 12 VII. Warunki wodne – Kazimiera Doroz ................................................................................ 15 1. Wody powierzchniowe........................................................................................... 15 2. Wody podziemne.................................................................................................... 16 VIII. Strefa wybrze Ŝa morskiego – Kazimiera Doroz ............................................................. 18 IX. Geochemia środowiska ................................................................................................... 20 1. Gleby – Anna Pasieczna, Paweł Kwecko ............................................................... 20 2. Osady wodne – Izabela Bojakowska...................................................................... 22 3. Pierwiastki promieniotwórcze – Hanna Tomassi-Morawiec................................. 25 X. Składowanie odpadów – Anna W ąsowicz, Jerzy Król ................................................... 28 XI. Warunki podło Ŝa budowlanego – Kazimiera Doroz ....................................................... 35 XII. Ochrona przyrody i krajobrazu – Kazimiera Doroz ........................................................ 36 XIII. Zabytki kultury – Kazimiera Doroz ................................................................................ 44 XIV. Podsumowanie – Kazimiera Doroz ................................................................................. 45 XV. Literatura ......................................................................................................................... 47 I. Wst ęp Arkusz Ustka (9), Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000 opracowany został w 2008 r. w Przedsi ębiorstwie Geologicznym Sp. z o.o. w Kielcach (plansza A) i w Przedsi ę- biorstwie Geologicznym PROXIMA SA we Wrocławiu. (plansza B). Wykonano go zgodnie z „Instrukcj ą opracowania Mapy geo środowiskowej Polski w skali 1:50 000” (2005). Przy opracowywaniu niniejszego arkusza wykorzystano materiały archiwalne arkusza Ustka Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000, wykonanej w 2003 r. w Przedsi ębiorstwie Geologicznym PROXIMA SA we Wrocławiu (Gruszecki, 2003). Mapa ta jest kartograficznym odwzorowaniem wyst ępowania kopalin oraz gospodarki zło Ŝami na tle wybranych elementów: górnictwa i przetwórstwa kopalin, hydrogeologii, geo- logii in Ŝynierskiej, przyrody, krajobrazu i zabytków kultury, stanu geochemicznego gleb i osadów wodnych oraz mo Ŝliwo ści deponowania odpadów. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorz ądów terytorialnych i administracji pa ństwowej zajmuj ących si ę racjonalnym zarz ądzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej tre ści stanowi pomoc w realizacji postanowie ń ustaw o zagospo- darowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte na mapie mog ą by ć wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju wojewódz- twa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a tak Ŝe w opracowaniach eko- fizjograficznych. Przedstawione na mapie informacje środowiskowe stanowi ą ogromn ą po- moc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony śro- dowiska oraz planów gospodarki odpadami. Materiały, niezb ędne do opracowania arkusza mapy, zebrano w: Centralnym Archiwum Geologicznym Pa ństwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, Zachodniopomorskim Urz ędzie Marszałkowskim w Szczecinie (Oddział Zamiejscowy w Koszalinie), Pomorskim Urz ędzie Marszałkowskim w Gda ńsku (Oddział Zamiejscowy w Słupsku), Urz ędach Woje- wódzkich w Szczecinie i Gda ńsku (Delegatury w Koszalinie i Słupsku), Wojewódzkim Urz ę- dzie Ochrony Zabytków w Szczecinie, Nadle śnictwie Ustka oraz w Instytucie Upraw, Nawo- Ŝenia i Gleboznawstwa w Puławach. Wykorzystane zostały równie Ŝ informacje uzyskane w starostwach i urz ędach gmin. Dane archiwalne zweryfikowano w terenie. Mapa przygotowana jest w formie cyfrowej jako baza danych Mapy geo środowiskowej Polski (MG śP). Dane dotycz ące złó Ŝ kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych opracowanych dla komputerowej bazy danych o zło Ŝach. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Poło Ŝenie arkusza Ustka wyznaczaj ą współrz ędne geograficzne: 16°45’–17°00’ długo- ści geograficznej wschodniej oraz 54°30’–54°40’ szeroko ści geograficznej północnej. Około 45% jego powierzchni zajmuj ą wody Morza Bałtyckiego. Obszar lądowy naleŜy prawie w cało ści do województwa pomorskiego, powiatu słupskiego i obejmuje gmin ę i mia- sto Ustk ę oraz gmin ę Słupsk. Niewielki fragment południowo-zachodniej powierzchni arku- sza nale Ŝy do gminy Postomino, powiatu sławie ńskiego, nale Ŝą cych do województwa za- chodniopomorskiego. Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym (Kondracki, 2002) omawiany obszar znaj- duje si ę w mezoregionach: Wybrze Ŝe Słowi ńskie, Równina Słupska i Wysoczyzna Damnicka nale Ŝą cych do makroregionu Pobrze Ŝe Koszali ńskie, podprowincji Pobrze Ŝa Południowobał- tyckie (fig.1). Na budow ę i rze źbę wymienionych stref geomorfologicznych wywarły wpływ procesy deglacjacji podczas zaniku ostatniego l ądolodu oraz procesy zwi ązane ze zmianami poziomu i holoce ńskiego brzegu morskiego Bałtyku. Wybrze Ŝe Słowi ńskie obejmuje w ąski pas pla Ŝ i wydm nadmorskich wraz z zatorfion ą stref ą przybrze Ŝnego jeziora Modła oraz obni Ŝeniami przyjeziornymi. Linia brzegowa wy- brze Ŝa Bałtyku jest mało urozmaicona: została wyrównana przez działalno ść fal i pr ądów morskich. Na wschód od Ustki rozci ąga si ę klifowy brzeg morski o wysoko ści dochodz ącej miejscami do 36 m, a na zachód wschodni fragment Wydm Modelskich. Równina Słupska to płaska, stosunkowo monotonna wysoczyzna morenowa, powstała w wyniku deformacji podło Ŝa, w strefie kraw ędziowej nasuwaj ącego si ę l ądolodu. Stanowi ona cz ęść kompleksu moren tzw. „fazy gardzie ńskiej”, ci ągn ących si ę od Darłowa (arkusz Darłowo), a Ŝ po jezioro Gardno (arkusz Smołdzino). S ą to wzgórza o wysoko ści wzgl ędnej do 35 m, charakteryzuj ące si ę bardzo urozmaicon ą rze źbą powierzchni z licznymi mniejszymi garbami rozdzielonymi obni Ŝeniami bezodpływowymi. Dominuj ącym jej rysem w obr ębie arkusza jest wał moren wyci śni ęcia z okolic Mo ŜdŜanowa. Tu te Ŝ znajduje si ę najwy Ŝsze wzniesienie na obszarze arkusza o rz ędnej 48,4 m n.p.m. Charakterystycznym elementem kra- jobrazu jest tak Ŝe szeroka dolina Słupi wraz z odcinkami pradolin przymorskich: Bagienicy i Gnilnej. Wschodnia cz ęść obszaru arkusza le Ŝy na zachodnich peryferiach Wysoczyzny Damnickiej, od północy opadaj ącej niezbyt wysokimi zboczami aktywnych klifów ku Bałty- kowi. Wysoko ść klifów wynosi od 5 do 15 m. Powierzchnia wysoczyzny jest lekko falista o deniwelacjach 2–5m, lokalnie 15 m. Najwi ększe deniwelacje zwi ązane s ą z wydmami. Wy- 4 soczyzn ę odwadnia strumie ń Orzechówka, uchodz ący do morza przez dolink ę erozyjn ą wy- ci ętą w zboczu wysoczyzny. Fig. 1. Poło Ŝenie arkusza Ustka na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2002) 1 – granica podprowincji, 2 – granica mezoregionu Podprowincja – Pobrze Ŝa Południowobałtyckie (313), Mezoregiony Pobrze Ŝa Koszali ńskiego (313.4): 313.41 – Wybrze Ŝe Słowi ńskie, 313.43 – Równina Słupska, 313.44 – Wysoczyzna Damnicka Podprowincja – Pojezierza Południowobałtyckie (314), Mezoregion Pojezierza Zachodniopomorskiego (314.4): 314.46 – Wysoczyzna Polanowska. Na omawianym obszarze dominuje klimat morski, który kształtuje pogod ę łagodn ą, wilgotn ą, bez ostrych waha ń temperatury. Lata bywaj ą tu chłodne, a zimy do ść ciepłe. Cha- rakterystyczn ą cech ą jest opó źnienie pór roku (pa ździernik cieplejszy od kwietnia), stosun- kowo du Ŝe i zmienne zachmurzenie oraz obfite opady. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7,7°C. Natomiast roczna suma opadów mie ści si ę w granicach 660–760 mm. Wiatry wiej ą przewa Ŝnie z kierunku północno-zachodniego i zachodniego, nanosz ąc nad l ąd powie- trze morskie wilgotne i chłodne, o du Ŝej zawarto ści jodu i soli jako aerozoli (Kondracki, 2002). W okresie letnim