casopis bosanski8nahe isravke:Layout 1 27.8.2012 13:36 Page 207 BOSANSKI JEZIK ČASOPIS ZA KULTURU BOSANSKOGA KNJIŽEVNOG JEZIKA 8 BOSANSKI JEZIK ČASOPIS ZA KULTURU BOSANSKOGA KNJIŽEVNOG JEZIKA 8 UREDNIŠTVO / EDITORIAL BOARD Remzija Hadžiefendić-Parić, Amira Turbić-Hadžagić, Marica Petrović, Marijana Nikolić, Sead Nazibegović, Azra Verlašević, Izet Beširović Glavni i odgovorni urednik / Editor-in-Chief Refik Bulić Urednički savjet / Board of consulting editors Josip Baotić (Sarajevo) Wayles Browne (Ithaca) Zrinjka Glovacki-Bernardi (Zagreb) Senahid Halilović (Sarajevo) Enver Halilović (Tuzla) Marko Jesenšek (Maribor) Dževad Jahić (Sarajevo) Najil Kurtić (Tuzla) Ahmet Kasumović (Tuzla) Ivo Pranjković (Zagreb) Hasnija Muratagić-Tuna (Sarajevo) Yusuf Ziya Sümbüllü (Aydın) Josip Silić (Zagreb) Aleksander Urkom (Budapest) Sekretarijat / Editorial Secretaries Halid Bulić Bernes Aljukić Lektori / Language editors Autori Časopis je indeksiran u / The journal is indexed in EBSCO Dizajn / Design by Maja Hrvanović Izdavač i adresa Uredništva / Address of publisher and editors Filozofski fakultet Univerziteta u Tuzli Odsjek za bosanski jezik i književnost Dr. Tihomila Markovića br. 1 75000 TUZLA, BiH Časopis izlazi jednom godišnje. UDK 811.163.43 ISSN 1512-5696 BOSANSKI JEZIK ČASOPIS ZA KULTURU BOSANSKOGA KNJIŽEVNOG JEZIKA 8 Filozofski fakultet Univerziteta u Tuzli Odsjek za bosanski jezik i književnost Faculty of Philosophy of Tuzla University Department for the Language and Literature Tuzla, 2011. SADRŽAJ TABLE OF CONTENTS RASPRAVE I ČLANCI Meliha Hrustić – Ismail Palić Particip prezenta kao hibridna gramatička kategorija u njemačkome i ekvivalenti u bosanskom jeziku / The Present Participle as a Hybrid Grammatical Category in German and Its Equivalents in Bosnian .......................................................................................... 9 Halid Bulić Pridjevi attributiva tantum i pridjevi praedicativa tantum u bosanskom jeziku / Adjectives Attributiva Tantum and Adjectives Praedicativa Tantum in Bosnian Language........ 31 Bernisa Puriš Stilističke vrijednosti repriznih konektora u književnoumjetničkom tekstu Grozdanina kikota Hamze Hume / Stylistic Significance of the Repetitive Conectors in Grozdanin kikot by Hamza Humo ................................................................................ 41 Edna Klimentić Frazemska polisemija, sinonimija i antonimija u romanu Hodža Strah Derviša Sušića / Phraseological Polysemy, Sinonimy and Anthonymy in the Novel Fear Imam Written by Derviš Sušić .............................................................................................................................................. 53 Marijana Nikolić Časopis Dobri pastir u kontekstu jezične situacije u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini (od 1950. do 1990. godine) / The Magazine Dobri Pastir in the Context of Language Situation in Croatia and Bosnia and Herzegovina (from 1950. to 1990.) ................................ 65 Alen Kalajdžija Dijahronijski presjek važnijih strukturnih osobina zapadne štokavštine / Diachronic Insight into More Important Structural Features of Western Shtokavian ........ 75 Refik Bulić Porijeklo ekavizma u govorima tešanjsko-maglajskoga kraja / Origin of Ekavism in the Speeches of Tešanj-Maglaj Area .......................................................... 91 Mehmed Kardaš Stilska funkcija arhaizama u srednjovjekovnoj bosansko-humskoj pismenosti / Stylistic Features of Archaisms in the Medieval Bosnian Literacy ............................................ 137 Sead Nazibegović Gramatika bosanskog jezika Franje Vuletića u metodičkom kontekstu – začetak bosanske filološke i metodičke tradicije / The Beginnings of Methodological Researches in the Teaching of Mother Tongue and Literature in Bosnia and Herzegovina ............................................................................................................................................ 153 Mirela Berbić Slijepi Jozef Pronek i mrtve duše: etika prevođenja i subjekt kulturne razlike ili kako „kulturno“ pre/(pri)govarati / The Blind Jozef Pronek and the Dead Souls: the ethics of transltion and the subject of cultural difference or how to negotiate/emur „culturally“........................................................................................................................................................ 161 PRILOZI Refik Bulić Bibliografija radova objavljenih u časopisu Bosanski jezik od 2000. do 2010. godine ...... 179 PRIKAZI, OCJENE, OSVRTI Mirsad Kunić O zbirci Muslimanske narodne pjesme Muharema Kurtagića ...................................................... 187 Redakcija Zahvala osnivaču i prvom uredniku časopisa Bosanski jezik ........................................................ 195 Upute za autore / Guidelines for Authors ........................................................................................ 199 RASPRAVE I ČLANCI BOSANSKI JEZIK 8, TUZLA 2011. UDK 811.112.2’367.625.43:811.163.4*3 Originalni naučni rad / Original scientific paper Primljen / Received on 15. 12. 2011. Prihvaćen za objavljivanje / Accepted for publication on 23. 12. 2011. Meliha HRUSTIĆ Filozofski fakultet Univerziteta u Tuzli Ismail PALIĆ Filozofski fakultet Univerziteta u Sarajevu PARTICIP PREZENTA KAO HIBRIDNA GRAMATIČKA KATEGORIJA U NJEMAČKOME I EKVIVALENTI U BOSANSKOM JEZIKU U prilogu se prvenstveno razmatra particip I u njemačkome i ekvivalentne jedinice u bosanskom jeziku. Autori se bave kategorijalnom pripadnošću participa u nje- mačkome, odnosno funkcionalno-semantičkih ekvivalenata u bosanskome, njihovim gramatičkim službama i značenjem. U prilogu se također načinju i druga općenitija pitanja vezana za naslovljenu problematiku. Ključne riječi: particip I, particip II, pridjev, glagol, glagolski prilog sadašnji, popridjevljenje (adjektivizacija), atributska upotreba, predikativna upotreba, adver- bijalna upotreba, ekvivalencija, ekvivalent 1. Particip I u njemačkom jeziku Aktuelan problem u modernoj lingvistici predstavlja klasificiranje riječi na vrste. Logično bi bilo očekivati da je u svakom problematičnom slučaju dovoljno pogledati u gramatiku (npr. Duden 4) i naći rješenje u pogledu pripadnosti date riječi određenoj vrsti riječi. No, u praksi to često nije slučaj. Postoje tzv. „granični slučajevi”1, koji po nekim kriterijima spadaju u jednu vrstu riječi, a po drugima u drugu. Ovakva neusaglašenost može se smatrati posljedicom manjkavosti usvojenih kriterija za 1 U njemačkom jeziku za ovakve se riječi ustalio naziv „Grenzgänger“ (usp. STORRER 2007). Prijevod termina – autori. 9 Meliha Hrustić ­ Ismail Palić, Particip prezenta kao hibridna gramatička kategorija... BOSANSKI JEZIK 8 (2011), 9­30 određivanje pripadnosti određenoj vrsti, no svaki pokušaj prilagođavanja obično vodi novim „graničnim slučajevima”. U njemačkim gramatikama broj vrsta riječi razlikuje se od autora do autora: počev od podjele na 5 vrsta riječi Hansa Glinza (usp. Linke/Nussbaumer/Portmann 2001: 76), preko tradicionalne podjele na 10 vrsta riječi, pa čak do 16 vrsta riječi, koliko se može naći kod Engela (1994: 60). Jedan od poznatih „graničnih slučajeva” u njemačkim gramatikama predstavlja i particip I ili particip prezenta. Neke gramatike svrstavaju ga u glagolski oblik, neke u pridjeve, dok u nekim vlada opredjeljenje da je riječ i o jednom i o drugom. Tako se u jednom broju njemačkih gramatika (Duden-Grammatik 1998: 194, Flämig 1981: 603, Brinkmann 1971: 99, Eisenberg 1989: 109, Engel 1996: 557) zastupa stanovište da par- ticipi mogu biti upotrijebljeni pridjevski, tj. kao pridjevi, a Brinkmann i Engel ih i izričito nazivaju pridjevima. Kad je o njemačkom jeziku riječ, nas ovdje prvenstveno zanima particip I, ali će radi usporedbe biti data i zapažanja o participu II. Engel (1996: 557) se pridržava svoje definicije da je pridjev svaka riječ koja može stajati između determinativa i imenice. Participi I (izuzimajući neke kao seiend, habend) mogu biti upotrijebljeni atributski, i stoga ih Engel smatra pridjevima, npr.: die hungernde Bevölkerung (narod koji gladuje /dosl. *gladujući narod/). Od participa II Engel u pridjeve ubraja samo one koji su nastali od glagola koji mogu tvoriti pasiv ili onih koji ne mogu tvoriti pasiv, ali tvore perfekt pomoću glagola sein i imaju rezultativno značenje2, npr.: ein leergetrunkener Krug (može tvoriti pasiv) – krčag ispijen do dna der abgestorbene Baum (glagol sa sein-perfektom, rezultativan) – izumrlo drvo Angelika Storrer upućuje na postojanje nedoumice pri definiranju participa kao vrste riječi zbog činjenice da se particip I tradicionalno ipak svrstava u glagolske ob- like, mada se koristi u tipično pridjevskoj funkciji, dakle atributski (das kochende Wasser), ili adverbijalno (ich traf ihn kochend in der Küche) (usp. Storrer 2007: 905). Po ovom kriteriju particip I bliži je pridjevu, smatra Storrer, ali se prema načelnom dogovoru ubraja u glagole (Storrer, ibid.). Kategorije participa i pridjeva još više međusobno približava Weinrich (1993: 534), koji se slaže s Engelom da particip koji se može upotrijebiti atributski spada u red pridjeva. Participima, koji po svom obliku fleksije predstavljaju „glagolske pridjeve“ (Verbal-Adjektive), zbog njihova glagol- 2 Ne mogu se kao pridjevi upotrijebiti participi II kao geschlafen, gelaufen u primjerima: *mein geschlafener Onkel (glagol s haben-perfektom); *der gelaufene Nachbar (glagol sa sein-perfektom, nije rezultativan). Neki nerezultativni glagoli mogu pomoću dodataka dobiti rezultativno značenje, te se mogu upotrijebiti atributski: der aus dem Haus gelaufene