Insekten Aantastingen door insekten en mijten op 453 bomen en struiken in 1979 Inlestalions by insecls and mites on trees and shrubs in 7979 W. Schuring Rijksinstituut voor onderzoek in de bos- en landschapsbouw "De Dorschkamp", Wageningen Door een 160-tal waarnemers, voornamelijk beheer­ ders van bossen, natuurterreinen, landschappelijke Summary beplantingen en plantsoenen werden ook dit jaar weer vele aantastingen van insekten en mijten ge­ Most data lor this annual survey on insect and mite meld. In dit overzicht worden hun waarnemingen sa­ pests on trees and shrubs were supplied by coopera­ mengevat. tors, located in dillerent parts ol the country. The data Het afgelopen jaar zou men met recht een "heide­ are summarized in the tables 7 and 2. haantjesjaar" kunnen noemen. Over het gehele land The heather leal-beetle (Lochmaea suturalis werden grote oppervlaktes heide totaal kaalgevreten. Thoms.) completely detoliated extensive areas ot Een dergelijke plaag treedt als regel periodiek op, heathland all over the country; voornamelijk op terreinen met oude, hoge helde. De the pest ot the brown tail moth (Euproctls chry­ plaag kan ten hoogste drie jaren duren en wordt op sorrhoea L.) persisted in cities along the North Sea natuurlijke wijze o.a. door roofvijanden gereguleerd. coast and in same parts ot the provinces Noord-Bra­ De bastaardsatijnvlinder handhaafde zich in enkele bant and Limburg. Roadside plantings ot aak in grote steden in het westen van het land en In de dui­ Noord-Brabant and Limburg, which had been spray­ nen langs de Noordzeekust. Ook ten zuiden van de ed by aircraft in 7978 were tree trom intestation; grote rivieren kwamen op enkele plaatsen aantastin­ vigilanee against turther spreading ot the spruce gen voor. In de in augustus 1978 met Dimilin bespo­ bark beetle (Ips typographus L.) and the larch bark ten gebieden van Oost-Brabant en midden-Limburg beelle (Ips cembrae Heer) is still necessary. For the is de plaag be~lndlgd. tirst time a heavy intestation ot the spruce bark beelle Waakzaamheid tegen een eventuele verdere uit­ was reported trom Noord-Brabant; breiding van de lariksbastkever en de letterzetter blijft the banded pine weevil (Pissodes notatus F.) geboden. Voor het eerst werd melding gemaakt van caused severe damage in Pinus nigra stands, mainly een zware aantasting door de letterzetter in Noord­ on the islands ot Texel and Ameland; Brabant, namelijk op het landgoed Velder bij Liemp­ the satin moth (Leucoma salie Is L.) caused com­ de. plete detoliation ot roadside plantings ot poplar in the Pinus nigra-opstanden op de eilanden Texel en provinces ot Groningen, Drente, Utrecht and Zuid­ Ameland hadden ernstig te lijden van aantastingen Holland; in addition, poplar stands in Oosteliik Flevo­ door de kleine dennesnuitkever (Pissodes notatus F·I· land and the Noordoostpolder suffe red heavily trom Vermoedelijk ten gevolge van zoutafzetting op de this insect; naalden werden deze bomen ZOdanig verzwakt, dat the nut leat wee vil (Strophosomus melanogram­ zij vatbaar waren voor dit secundair schadelijke in­ mus Forst.) atlacked some young torest plantings ot sekt. oak, alder and spruce at Norg and De Kempen, Ook dit jaar was de satijnvlinder weer verantwoor­ causing death of/he young trees; delijk voor het kaalvreten van kilometers wegbeplan­ the elm bark beelles (Scolytus scolytus F. and tingen o.a. in de provincies Groningen, Drente, Zuld­ Scolytus mullistriatus Marsh.) were reported trom all Holland en Utrecht. Enkele populierenopstanden in over the country. Oostelijk Flevoland en de Noordoostpolder werden eveneens kaalgevreten. De denneknopsnuitkever Strophosomus melano­ sterfte onder de boompjes optrad. grammus Forst. tastte op enkele plaatsen (o.a. in de De nonvlinder Lymantria monacha L., die in 19783 boswachterijen Norg en De Kempen) jong plantsoen ha lariksbos bij Ugchelen kaalvrat, was hier dit jaar van elk, els en fijnspar zodanig aan, dat hier en daar slechts sporadisch aanwezig. Van eventuele aantas- 130 tIngen door de nonvlinder elders in het land is geen Heidekever (Lochmaea suturails Thoms.) melding gemaakt. zwaar: Terschelling, Wijnjeterperschar, Hoornster­ Evenals in voorgaande jaren kwamen uit het gehele zwaag, Oldeberkoop, Appelscha, Borger, Diever, land weer meldingen binnen van aantastingen van ie­ Dwingeloo, Gortel, Den Haag, Boskoop, Gooi, De pen door de iepespintkevers. Bij de meldingen werd Vuursche, Ginkei, Uddel, Hoog Soeren, Kootwijker­ geen onderscheid gemaakt tussen de grote en de zand, Hoge Veluwe, Arnhem, Woeste Hoeve, Nat. P. kleine iepespintkever, die beide verantwoordelijk zijn Veluwezoom, Remmerdense Heide, Johanna Hoeve, voor de overbrenging van de iepeziekte, veroorzaakt Grijsoord, Nistelrode, Mookerhei, Hoge + Lage Mier­ door de schimmel Ceratoeystis u/mi (Buism.) C. Mo­ de, Oisterwijk, Kampina, Oostel-, Middel- en Westel­ (eau. beers, Stratumse Heide, Strabrechtse Heide, De Voor de namen van de insekten en mijten is ge­ Kempen bruik gemaakt van de nomenclatuur die door Carter matig: Bergen (N.HoIL), Renkum, Wolfheze, Zelhem, (2), Doom (3), Lempke (4) en Schwenke et al (5) wordt "Meijnweg", Vlodrop aangehouden. Voor de namen van de houtgewassen is Boom (1) geraadpleegd. Meikevers (Me/%nthinae) Soortsgewijze specificatie van de plaatsen met Gewone meikever (Melolontha melolontha L.) ernstige en matige aantastingen zwaar: Slangen burg op o.a. lariks matig: Hoog Soeren op naaldhout Kevers (Coleoptera) Boktorren (Cerambyeidae) Snuitkevers (Cureulionidae) Grote populiereboktor (Saperda carcharlas L.) Grote dennesnuitkever (Cureulio abletis L.) matig: Hoofddorp en de Haarlemmermeer, Schiedam zwaar: Ommen en "de Utrecht" op douglas Gortel, Ommen en Hoenderloo op groveden Bastkevers (Sco/ytidae) matig: Westerwolde, Ermelo, Zwolse Bos, Bergher­ bos en Hoenderloo op douglas; Bergherbos op lariks Dennescheerder (Tom leus piniperda L.) Kleine dennesnuitkever (Pissodes notatus F.) zwaar: Hoenderloo, Havelte, Vierhouten, Loobosch, zwaar: Texel en Ameland (Ballumerbos) Zeist, Ede, Brummen, Vorden, Dieren, Hernense Bos matig: Kootwijk (bij Bergharen), Rheden, WOlfheze, Helmond, Some­ Grijze dennesnuitkever (Brachyderes incanus L.) ren, St. Odiliënberg matig: Gortel op groveden matig: Terschelling, Heemstede, Den Haag, Kootwij­ Denneknopsnuitkevers (Strophosomus spp.) kerzand, Norg, Hardenberg, Ommen, Ginkei, Hinde­ zwaar: Norg op eik en els kamp, Roekei matig: De Kempen op lijnspar, De Eese op beuk en Kleine dennescheerder (Tomicus minor Htg.) eik zwaar: Hernense Bos Koperetser (Pityogenes chalcographus L.) B/adhaantjes (Chrysomelidae) matig: Hardenberg, Gieten, Borger, Bergherbos, na­ bij Leersum Elzehaan (Agelastiea alni L.) Lariksbastkever (Ips cembrae Heer) zwaar: Haarlem, Hilversum en Gooi, Vroongronden zwaar: Gieten en Borger (Zeeland), Haaren (N.Br.), Zundert, Koewacht (Zee­ Letterzetter: (Ips typographus L.) land) zwaar: De Bilt, Doorn, Rhenen, Velder (Liempde) matig: Amstelveen, Luttenberg, Utrecht, Bilthoven, matig: Zuidwolde, Hardenberg Amersfoort lepespintkevers (Scolytus spp.) Wilgehaantjes (Phyllodecta spp.) zwaar: Anjum, Heemstede, Gooi, Pr. Alexanderpol­ zwaar: Zundert en Hearen op populier der, Rosmalen, Maastricht, Zuid-Limburg, Batenburg matig: Hengelo (Gld), Emmen op populier matig: Terschelling, Alkmaar, Castricum, Heemskerk, Sneeuwbal haan (Pyrrhalta viburni Payk.) Haarlem, Amstelveen, Den Haag, Utrecht, HavIker­ zwaar: De Bilt waard, Den Bosch, Berlicum, Halertse vennen, Ven­ Populierehaantjes (Melasoma spp.) ray zwaar: Amsterdam (kwekerijen) Essebastkever (Leperisinus varius F.) matig: Den Haag zwaar: Kuinderbos, Voorsterbos 131 Larve van het heidehaantje (Lochmaea suturalis). Lochmaea suturalis (heidehaantJe). Vlinders (Lepidoplera) Kokerrupsen (Coleophoridae) Houtrupsen (Cossidae) Lariksmotje (Coleophora laricella Hb.) zwaar: alle boswachterijen in Drente, Westerwolde, Wilgehoutrups (Cossus cossus L.) De Eese, Loenermark, Staphorst zwaar: Alkmaar op populier, Maasdam op lep matig: Garderen matig: Hoofddorp en Haarlemmermeer, Macharen, Berghem, Dirksland Bladrollers (Tortricidae) Mineermotten (Lyonetiidae) Groene eikebladroller (Tortrix viridana L.) zwaar: Gaasterland, in de duinen van Castricum, Populleremineermot (paraleucoptera sinuella Rtti.) Heemskerk en Vogelenzang matig: Hengelo (Gld.) matig: De Eese, langs de weg van Sleen naar Wes­ tenesch, Zuidbarge, in de duinen van Bergen en Bak­ Wesp vlinders (Sesiidae) kum, Arcen, Grijsaard, Liesbos Heggebladroller (Archips rosana L.) Horzelvlinder (Sesia apiformis Cl.) zwaar: op duindoorn in de duinen van Castricum en matig: in Haarlem en Den Haag op populier Heemskerk Dennelotrups (Rhyacionia buoliana Den. et Schift.) Spinselmotten (Yponomeutidae) zwaar: Dwingeloo matig: Stoppel bergen, Zwolse Bos (in combinatie met Spinselmot (Yponomeuta spp.) de denneknoprups (Blastesthia turionella L.) zwaar: Bleskensgraaf (op wilg), Heiloordbos, Castri­ Harsbuilrups (petrova resinella L.) cum, Heemskerk, Amsterdam, Hilversum, St. Oeden­ matig: de Hoge Veluwe rode, Maarheeze SparrebladrOller (Epinotia tedella Cl.) matig: Koningshof, op kardinaalsmuts matig: defensieterreinen bij Anlo op fijnspar 132 Spanrupsen (Geometridae) matig: boswij Tjongervallei, 'Twilhaar, Leende Rode dennebladwesp (Neodiprion sertifer Geoftr.) Kleine wintervlinder (Operophtera brumata L.) zwaar: Gieten zwaar: op eik in de Wieringermeer, op iep in De matig: Westerwolde Schotsman (Zeeland) matig: Lauwersoog op populier, Staphorst op eik, Spinselbladwespen (Pamphiliidae) Emmen op Amelanchier Grote wintervlinder (Erannis defoliaria CL) Staalblauwe