TVE 26e jrg. nr. 4, december 2008 Tussen Vecht en Eem Tijdschrift voor regionale geschiedenis hÏL I § 'v Mm l r , MW 1 t. THv\ ^ ■ % . >, w . \ »■ 7 ■ ■ ;■ . - -M ■- " •• • Jf'yjr* 5?:v 4«,> ï\ \1 •-Ai " \ \ BloLlancL k p ;\:, " v A t è ; 1 i '; is : 1 V' {.v _______________ Een Deense magnaat in 's- Graveland 'Catholyck ende bitter' rond de Horstermeer Afscheid van Piet Leupen Het Damesstift Elten & Baarn De verdwenen streekdrachten Ip5§8ï van Eem tot Vecht 1 De verdwenen 'Mooi van lijn en kleur' streekdrachten van Eem tot Vecht Dit vlot leesbaar en rijk geïllustreerde boek over de ‘Mooi van lijn en kleur’ streekdrachten tussen Amersfoort en Weesp, van Eem tot Vecht, is een uniek document over kleding x./T;, en sieraden 'van toen’ van, vrouwen mannen en kinderen tegen de achtergrond van hun tijd. Het boek is geschreven door Livia van Eijle, histori­ cus en oud-wethouder van de gemeente Eemnes, en Alie Klap, die de leiding heeft van de Kleder- drachtgroep Eem- en Gooiland. Het boek beschrijft 5 typen klederdracht uit onder andere Hoogland, Soest, Baarn, Eemnes, Laren, Blaricum, Bussum, Hilversum, Loosdrecht, Muiden en Weesp. Auteur: Livia van Eijle & Alie Klap ISBN: 978-90-812835-1-9 Formaat: 22 x 22 cm mUitgeverij Omvang: 132 pagina’s VanWijland BV Bedrukking: geheel in full color Afwerking: gebonden in harde kaft Snel en makkelijk te bestellen via www.uitgeverijvanwijland.nl Prijs € 27,50 incl. BTW Tevens te koop bij de betere boekhandels BOEKENKASTEN A LA CARTE -«««is*! 'MUftfiMiidiiiii. m m % UtirHali Laat u inspireren tijdens een bezoek aan onze showroom. Aan de hand van diverse tekeningen, afbeeldingen en zowel moderne als klassieke opstellingen laten wij zien hoe uw persoonlijke smaak, inhoudelijke wensen en ruimtelijke mogelijkheden door ons vertaald kunnen worden in een mooi en functioneel kastontwerp. Sinds 1974 ontwerpen en maken wij naast boekenkasten ook radiatorombouwen, audio- en videomeubels, kleding­ kasten, dressoirs en werkplekken geheel op maat. Onze showroom is geopend ma. t/m za. 9.30 tot 17.00 uur. Jesco Boekenkasten BV - Nieuwe 's-Gravelandseweg 33 - 1406 NA Bussum tel: 035 - 691 60 50 - [email protected] - www.jescoboekenkasten.nl TVE 26e jrg. nr. 4, december 2008 Tussen Vecht en Eem Tijdschrift voor regionale geschiedenis -4 C' awU'j y r «ÉW m ) 0 S 1; I «. p~ -U ■ , Y \ r 3 jfey flkl |* * k v yfsaK r a n ™ 5sa Brandschatting van 's-Graveland door de Fransen, Romeijn de Hooghe (colt. Det Kongelige Biblioteket, Kopenhagen). Uitgegeven door de Stichting Tussen Vecht en Eem Inhoud Een bron van verhalen Fokke F. van der Meer De regionale geschiedenis blijft een bron van ver­ Joachim Irgens halen. Vaak vragen mensen of de geschiedenis van Een Deense magnaat tussen Vecht & Eem 243ons gebied onderhand niet helemaal is uitgezocht en alles al beschreven. Nee dus. Er komen telkens Joris Cammelbeeck weer nieuwe onderwerpen op, nieuwe probleem­ Etet gaat mij om het aanwakkeren van het stellingen en nieuwe gezichtspunten. historisch besef Neem het eerste artikel. Ir. Fokke van der Meer Interview met Piet Leupen 257uit Oslo doet onderzoek naar de relaties tussen Ne­ derland en Noorwegen en schreef voor ons het Emil Ludenpenning voor prof. Piet Leupen fraaie261 artikel overJoachim Irgens, een Deense magnaat die veel met Nederland had en ook in 's-Graveland Jan Baar verzeild raakte. Of het artikel van Jan Baar 'Catholyck ende bitter' 'Catholyck ende bitter'. Jan Baar is actief in de onder­ De reformatie rond het Elorstermeer1580-1625 262 zoeksgroepKatholiek & protestant tussen Vecht & Eem ca. 1550-1750 en doet minutieus verslag van de Henk Michielse reformatie rond het Horstermeer en hoe het de ka­ Column tholieken daarna verging. Een historisch gemiste kans 274 En dan Eemland, de andere kant van ons ge­ bied. Ronald Rommes van de Universiteit Wage- Ronald Rommes ningen behandelt vijfhonderd jaar bevolkingsont­ Dringen langs de dijk wikkeling in Eemnes en geeft interessante cijfers, Vijf eeuwen bevolkingsontwikkeling van terwijl Jos Hilhorst een grondige beschrijving geeft Eemnes 275 van het bezit van het Stift Elten in Baarn. Niet al­ leen het Gooi viel (tot 1280) onder de Eltense kloos- Identiteit & geschiedenis van Bussum terdames, maar ook flinke stukken land en rechten Verslag van de Open Dag2008 288 elders in de regio. Tot slot het interview met prof. Piet Leupen, Jos G.M. Hilhorst die jarenlang de spil was van ons historisch werk, De bezittingen van het Stift Elten in Baarn 290als lid van het bestuur van TVE, als redacteur en redactievoorzitter van het blad, als vice-voorzitter Boekbespreking van de Stichting Omgevingseducatie en als veel­ Dag Oma Kraplap 302 vuldig spreker voor TVE, voor Stad & Lande en menige historische kring. Piet Leupen is wegge­ Activiteitenagenda Actueel 303gaan uit de regio, wat niet wil zeggen dat hij niets meer aan onze regionale geschiedenis zal bijdra­ Colofon 304 gen. Zo neemt hij als redacteur en schrijver een ac­ tief aandeel in deHistorische Canon tussen Vecht & Eem, die naast een website en een boekwerk ook het volgende nummer van dit tijdschrift zal vullen. HM Illustratie voorpagina (inzet):De Romaanse Stiftskerk te Elten (foto Gerdis Michielse-Oud). Het Gooi was tot 1281 onderhorig aan het Stift Elten. Ook elders bezat het stift goederen, zoals in Baarn. Illustratie achterpagina (inzet):Het Wapen van Joachim Irgens (foto F.F. van der Meer). © TVE 2008. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever heeft ernaar gestreefd de rechten van de illustraties volgens wettelijke bepalingen te regelen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. 242 TVE 26e jrg. 2008 Joachim Irgens Een Deense magnaat tussen Vecht & Eem Fokke F. van der Meer Tussen Vecht en Eem ligt 's-Graveland. Opvan Itzehoe. Hij was hier in gezelschap van het landgoed, dat nu Spanderswoudonder heet, anderen Christian Rantzau (1614-1663), zwaaide van 1656 tot 1675 een buitenlander,zoon van Gert Rantzau, stadhouder van ko­ genaamd Joachim Irgens, de scepter. Wie wasning Christaan IV in Holstein. Ook Heinrich deze man, en hoe kwam hij in 's-Graveland(Henrick) Müller (1609-1692), zoon van een terecht?1 gegoede familie in Itzehoe, behoorde tot de leerlingen. Joachim Irgens Ridder academie De inwoners van Holstein zouden niet ge­ Net als tegenwoordig telde Nederland inspaard de blijven voor de verschrikkingen van zeventiende eeuw veel bewoners van buiten­de dertigjarige oorlog. Toen het Lutherse landse afkomst. Joachim Irgens was vanDenemarken in 1626 de slag bij Lutter ver­ Deense oorsprong en heeft in Nederlandloor, veel werden Holstein en daarna Sleeswijk en sporen nagelaten, die nog lang niet allemaal ontdekt zijn. Op de vraag wie hij was, vinden we een zeer beknopt antwoord in Joachim Irgens' grafschrift (afb. I).2 Dit geeft een beeld, gezien door de ogen van zijn tijdgeno­ ten, dat waarschijnlijk was goedgekeurd door zijn weduwe. Joachim werd geboren in 1611 in Itzehoe, ongeveer vijftig kilometer ten noorden van 'ïkfc,, ■ Hamburg, in het toenmalige graafschap Hol­ stein dat deel uitmaakte van het Deens- Noorse koninkrijk. Vader Heinrich Jürgens was een welgestelde koopman, leverancier van het Holsteinse hof en later ook van de t: Deense koning Christiaan IV wanneer deze in het nabijgelegen Glückstad vertoefde. Hein­ rich Jürgens heeft als koopman zeer waar­ schijnlijk betrekkingen met Amsterdam on­ derhouden.3 Nazaten van zijn oudste zoon, Johannes, van wie er veel in Noorwegen wo­ A FP nen, hebben getracht aan te tonen dat het geslacht Jürgens van Nederlandse afkomst was, doch zonder succes.4 Al vroeg kreeg Joachim de kans belangrij­ ke relaties aan te gaan. Hij genoot zijn oplei­ ding op de exclusieve privé-school inAfb. slot 1: Plaat met grafschrift op de kist van Joachim Breitenberg, een paar kilometer ten oostenIrgens. TVE 2be jrg. 2008 243 O WÊKSt# ■ ■ • j i B e r !i:S ë ■■ • rfar ■&, ?ii - J •:■• ■ . W. S 1 # ' _________ _ 4/b. 2: De stad0 Rros m de bwi/rtwaarvan Irgens kopermijnen bezat (foto Patricia Hamilton, wxviv.flickr.com/people/ larigan). geheel Jutland, door de pro-katholiekegen, Al­ Ulfeldt was in 1646 in Amsterdam om te brecht von Wallenstein veroverd. Joachimonderhandelen en over de tolheffing op de zijn studievrienden moesten vluchten enSont.6 wer­ den in de gelegenheid gesteld hun opleidingZoals alle jonge mannen uit de betere voort te zetten op de Soro Akademi, toenfamilies ook ging Joachim op een educatieve reis, wel 'ridderacademie' genoemd, op het Deen­waarover weinig bijzonderheden bekend zijn. se eiland Seeland. Dit was in die tijd een aca­Die reis heeft hem zeer waarschijnlijk naar demie voor de zonen van de Deense adel.Padua De gevoerd, waar zijn oudere broer Jo­ academie bestaat nog steeds, zij het in eenhannes studeerde.6 Het is aannemelijk dat aan de tijd aangepaste vorm. Slechts een paarook Amsterdam op deze reis werd aange­ jaar voor Joachims komst was hier Johannesdaan, hoewel ook dit niet met zekerheid is Meursius aangesteld als leraar geschiedenisvast te stellen. Niet lang na het voltooien van en politieke wetenschappen. zijn opleiding werd Joachim Irgens secretaris In dezelfde tijd studeerden hier ook Han­van een van de kamerdienaren van Christi­ nibal Sehested (1609-1666) en Corfitz Ulfeldtaan IV. Zodoende kwam hij weer in gezel­ (1606-1664), die beiden later zouden trouwenschap van zijn vroegere studievrienden met dochters van koning Christiaan IV. Sehe­Christiaan Rantzau en Henrick Müller, die sted werd in 1642 stadhouder van Noorwe­inmiddels vertrouwensfuncties aan het hof 244 TVE 26e jrg. 2008 hadden gekregen, als kamerdienaar en ka-der van de kopermijnen bij het Noorse Roros, mersecretaris. Joachim kan omstreeks deze156 kilometer ten zuiden van Trondheim, tijd al in contact gekomen zijn met zijn laterewaar in 1644 rijke koperertsvondsten werden schoonvader Andries Bicker, toentertijd ge­gedaan (afb.