Botues: Komuniteti Mysliman i Shqipërisë Zani i Naltë Revistë shkencore dhe kulturore VITI V (XIX) 2016, NR. 17 (170) Merret me shkenca islame, sociologji, filozofi, psikologji, histori, gjuhësi, letërsi, moral dhe literaturë kombëtare www.zaninalte.al Tiranë, 2016 Zani i Naltë Zani i Naltë Revistë shkencore, organ i Komunitetit Mysliman të Shqipërisë Themeluar në tetor 1923, rifilluar në tetor 2012 VITI V (XIX), tetor, nëntor, dhjetor 2016 nr. 17 (170) Nën kujdesin e kryetarit të KMSH-së: H. Skender Bruçaj Drejtor: Dr. Genti Kruja Bordi editorial: Ali Zaimi Prof. dr. Ayhan Tekinesh Prof. dr. Ferdinand Gjana Prof. dr. Hajri Shehu Prof. dr. Njazi Kazazi Prof. dr. Qazim Qazimi Prof. dr. Rahim Ombashi Dr. Brikena Smajli Dr. Fahredin Ebibi Redaktor: Andrin Rasha Haxhi Lika Në anglisht: Dritan Hoxha Fushat: Shkencat Islame Tefsir Hadith Fikh Sociologji Filozofi Gjuhësi Letërsi Psikologji Histori Kulturë Art, etj. Realizimi grafik: Hysen Vogli Fotoja në kopertinë: Xhamia e Përmetit Adresa: Komuniteti Mysliman i Shqipërisë Rr. “George W. Bush”, Nr. 50, Tiranë - Shqipëri e-mail: [email protected] www.zaninalte.al 2 Zani i Naltë Përmbajtja Shkenca Islame 1. Funksionalizmi i mendimit islam Dr. Muhamed Mustafi, Fakulteti i Studimeve Islame - Shkup ...............5 2. Çfarë keni bërë për ta ndjerë namazin? Adnan Merja .........................................................................................14 Studime 3. Botimi i kolanës “Zani i Naltë”, vlerësim kompensues për vitet e anatemimit dhe rëndësia e tij sot Mr. Ramadan Shkodra - Dr. Sadik Mehmeti, Bashkësia Islame e Kosovës ................................................................................................24 4. Jepjani punëtorit pagën e tij, para se t’i thahet djersa e tij Ilir Akshija, M.D., M.Sc., Spitali Universitar “Nënë Tereza”, Tiranë .....29 Jurisprudencë Islame 5. Mbikëqyrja fetare ose Ihtisabi ndaj prindërve – rregullat dhe etika - I Dr. Sedat Islami, Prishtinë ...................................................................42 Histori 6. Gjashtë shekuj islam institucional në Ballkan Akademik Feti Mehdiu, Prishtinë .......................................................55 7. Sanxhaku i Shkupit në fund të shek. XIX dhe në fillim të shek. XX Dr. Hasan Bello, Instituti i Historisë, QSA ......................................... 69 8. Në kërkim të pavarësisë Nuredin Nazarko ...............................................................................81 Përkthime 9. Rreth fesë dhe lirisë Turki El-Hamed ..................................................................................89 3 Zani i Naltë Personalitete 10. Kleriku atdhetar Sheh Hamid Kraja (1870 -1926) Muharrem Shqarri ...............................................................................96 Retrospektivë 11. Paqja, bashkimi kombtar dhe Islamizma E. F. Kraja ...........................................................................................116 12. Abstracts in English ......................................................................122 13. Rregullat e shkrimit .......................................................................128 4 Shkenca Islame Funksionalizmi i mendimit islam Dr. Muhamed Mustafi Fakulteti i Studimeve Islame, Shkup Abstrakt Mendimi islam është diçka që konsiderohet si një tërësi që nuk mund të ndahet në pjesë më të imta sepse në rast të tillë do të konsiderohet vetëm si një rezultat i ndonjë teorie që mund të pranohet ose mund të refuzohet. Tërësia e tillë e këtij mendimi e bën funksional në jetë që nga koha e shpalljes së Islamit e deri sot. Funksionalizmi i mendimit islam mund të jetë shumë real nëse zbatohet në mendje e vepra ashtu siç është aplikuar në kohën e Pejgamberit a.s., gjegjësisht ashtu siç është pranuar nga njerëzit e asaj kohe. Sa më e pastër të jetë mendja, aq më i madh do të jetë funksionalizmi i mendimit islam dhe e kundërta, sa më i zbehtë të jetë truri i myslimanit, aq më i dobët do të jetë funksionalizmi i tij. Mendimi islam nuk ka nevojë të ripërtërihet për t’u përkryer sepse nga vetë natyra është i përkryer dhe se buron nga origjina hyjnore, por ne kemi nevojë të ripërtërijmë veten tonë e të mburremi me Islamin dhe jo me ide e mendime që burojnë vetëm nga truri i njeriut. Mendimet e njeriut janë të ndryshme dhe shumë shpesh i shkel koha, ndërsa mendimi islam është konstant dhe i përshtatshëm për të gjitha kohërat, sepse buron nga Islami që nuk njeh as kohë të caktuar e as popull të caktuar dhe se çdokush ka mundësi ta pranojë dhe se mund të aplikohet në çdo vend. 5 Shkenca Islame Hyrje islame ashtu edhe në atë joislame. Funksionaliteti i tillë nuk është i dobët ë botën e mendimeve nëse bisedohet për dëshminë fetare ekzistojnë shumë dhe për jetën fetare, madje ka të Nide, çështje dhe njëjtën fuqi në botën islame dhe në atë problematika që shqyrtohen për joislame. masën e ndikimit të tyre në shoqëri dhe Lëvizja e jetës private, familjare në të shumtën e rasteve më së shumti dhe shoqërore brenda parimeve vlerësohen idetë dhe mendimet që të mendimit islam është vërtet kanë ndikimin më të fuqishëm në botë. multifunksionale dhe çdo mysliman Ndryshimet shoqërore dhe politike në i aplikon parimet e fesë islame, sepse botë janë të llojeve të ndryshme, por në trurin e tij mendimi islam është në bazë të kësaj që përjetojmë edhe ne funksional. sot, vërehet qartë se asnjë prej tyre nuk ka tejkaluar masën e kohës, kjo sepse Mendimi islam kanë kohë dhe periudhë të caktuar Funksionaliteti i mendimit funksionaliteti. Sistemet shoqërore dhe të tij është i qëndrueshëm dhe politike janë funksionale për aq kohë konstant edhe pse “armiqtë e Islamit sa kanë pushtetin dhe kur humbin mundohen që ta prezantojnë keq dhe e humbasin atë, humbin ndikimin ta nënçmojnë Islamin që ta bëjnë më dhe kështu, për teori të tilla, mund të pak atraktiv për gjeneratën e njerëzve lexojmë vetëm në literaturën historisë dhe për ata që tentojnë të largohen nga së zhvillimit të mendimit njerëzor. shoqëria e tyre.”1 Të njëjtin fat po përjeton edhe Një opsion i tillë u ofrohet atyre që mendimi fetar perëndimor, sepse, siç jetojnë në zbrazëtirë dhe në mendjet e shohim, në Perëndim, ai nuk ndikon të cilëve nuk ekziston një bindje e në nxitjen e lëvizjeve të mendimit. thellë islame. Të tilla mendime janë funksionale Në një fushë konfliktesh të tilla, nëse kanë përkrahje nga institucionet e as individi e as shoqëria nuk mund të ndryshme, në të kundërt, jo. bien në kurthin e keqinterpretimeve të Vlen të theksohet se kur tilla nëse në mendjet e tyre funksionon diskutohet për funksionalitetin e mentaliteti islam. mendimit islam asnjëherë nuk kemi Në këtë kontekst, Marzouq thotë: hasur në histori, madje as sot nuk “Sikur të praktikohet Islami vërejmë ndonjë dobësim të tij, pa në mënyrë korrekte nga ana e marrë parasysh nëse përshtatet apo jo myslimanëve, atëherë, ata do të bëhen me ambientin e jashtëm. Në shumë shoqëri myslimani jeton dhe vepron 1. Abdussabour Marzouq, Conquest through ideas, end and means, Muslim sipas mendimit islam, si në shoqërinë World League, Maqqah, f. 29. 6 Shkenca Islame mrekulli dhe krenari e historisë, funksionon në këtë mënyrë, atëherë por nëse e braktisin dhe anojnë nga do të ndodhë njësoj siç ndodhi me regresi dhe apatia, në këtë mënyrë, të tjerët, të cilët e lidhën vetëm me faji i pafalshëm do të ishte i tyre e jo botën njëdimensionale dhe në këtë i Islamit.”2 rast për shoqërinë do të ketë vetëm Sa më funksional të jetë një alternativë, gjegjësisht mbështetjen mendimi islam aq më funksional në diçka që nuk është e afërt me do të jetë edhe myslimani, sepse natyrën e botës sonë. “Feja është fuqia lidhëse ndërmjet këtyre dy sistem shoqëror, legjislativ e moral, komponentëve është shumë e madhe dhe nëse e braktisim një sistemin të dhe e pandashme. Nuk mund të pritet tillë me çfarë do ta zëvendësonim dhe ndonjë rezultat pozitiv nëse ky raport në ç’parime do të mbështeteshim për është i ndërprerë dhe nuk funksionon të përfituar qetësinë në shoqëri? Në si duhet. Disfunksionaliteti i mendimit këtë mënyrë, alternativa e vetme do të do të vërtetonte të kundërtën e asaj ishte mbështetja në racionalitet dhe në që kemi obligim si myslimanë, arabë ndërgjegje”.4 qofshim ose jo. Ky funksionalitet do t’i Ndryshimi i të menduarit duhet detyrojë njerëzit që “të mos e shikojnë të fillohet nga brenda e drejt Islamit me indiferencë botën aktuale. Sqarimi e jo nga jashtë, sepse çdo efekt i i islamit ashtu siç është do të vërtetojë huaj mund të fshijë natyrën specifike se kjo e vërtetë ende jeton në nivelin të mendimit islam. “Ne sigurisht, individual dhe atë shoqëror, i plotë dhe që mund të marrim impulse nga i pakompromis.”3 kulturat e huaja, por nuk mund ta Ndikimi i së vërtetës së Islamit kompletojmë Islamin e përkryer me mund të jetë i fuqishëm apo i zbehtë, diçka joislame, qoftë nga Perëndimi në varësi të funksionalitetit të mendimit ose nga Lindja. Islami si institucion islam në trurin e myslimanit. Pra, ky shpirtëror e shoqëror nuk mund të funksionalitet e bën atë të ndihet i “përmirësohet”. Çdo ndryshim në gjallë në shoqëri, nëse vepron me një konceptet apo organizimin shoqëror energji teorike dhe praktike. të tij përmes huazimit nga ndikimet Ndryshe nga të tjerët, të cilët e kulturave të huaja, do t’i shkaktonte mendojnë se mendimi fetar është atij një dëm të madh. Patjetër që duhet i përqendruar vetëm në botën të ketë ndryshim, por duke filluar shpirtërore, ne mendojmë se nga vetvetja dhe duke u drejtuar drejt mendimi fetar nuk është aq i ngushtë Islamit e jo larg tij.”5 dhe njëdimensional. Nëse nuk 4. Abdulhalim Mahmud, El-islam vel-aklu, 2. Po aty, f. 28. Darul-Me’aref,